Lekszycki Józef (1818–1899), archiwista poznański. Ur. 24 III w Sowach (pow. Rawicz); syn Antoniego, miejscowego dzierżawcy (z rodziny szlacheckiej h. Warnia, pochodzącej z ziemi proszowskiej, w jednej linii osiadłej w Wpol. w XVIII w.), i Antoniny z Pawlickich. L. uczęszczał do gimnazjum w Lesznie; po jego ukończeniu pracował przez kilka miesięcy (1844/5) w dyrekcji kolei w Lipsku. W r. 1845 został kasjerem w administracji Bazaru w Poznaniu. W r. 1848 uczestniczył w powstaniu wielkopolskim, brał udział w bitwie pod Miłosławiem (30 IV). Ok. r. 1850 rozpoczął działalność w Tow. Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, gdzie aż do śmierci był członkiem komisji rewizyjnej. W r. 1852 został pomocnikiem kalkulatora, a potem kalkulatorem w poznańskim Tow. Kredytowym Ziemskim, zajmował się taksacjami dóbr ziemskich; pracował tu aż do r. 1871.
W styczniu 1861 r. L. został asystentem Józefa Przyborowskiego, ówczesnego archiwariusza archiwum grodzkiego znajdującego się wtedy przy niemieckim sądzie okręgowym w Poznaniu. Uczestniczył wówczas w pracach komisji badającej fałszerstwa dowodów szlachectwa dokonywane w Poznaniu. Interesował się w tym czasie również etnografią (m. in. w r. 1869 opublikował w „Sobótce” rozprawkę pt. O tańcach w Polsce), brał udział w amatorskich przedstawieniach w starym teatrze poznańskim, działał w Kole Towarzyskim, przede wszystkim jednak zajmował się genealogią i heraldyką rodzin wielkopolskich. Po przeniesieniu się Przyborowskiego na Uniw. Warsz. L. 27 III 1863 r. został jego następcą w archiwum grodzkim. Gdy w lutym 1869 r. utworzono w Poznaniu pruskie archiwum państwowe, L. – mianowany archiwistą drugiej rangi – w dalszym ciągu opiekował się i gromadził akta staropolskie. W r. 1875 wydał bezimiennie w Poznaniu u J. K. Żupańskiego Wykaz miejscowości, których nazwiska polskie do r. 1874 na niemieckie zmienione zostały, a w 1883 opublikował tamże Przywilej miastu Łobżenica nadany przez Jana Korzboka Łęckiego.
Jako jedyny wówczas pracownik polski archiwum zasłynął L. wysoką znajomością staropolskich ksiąg ziemskich i grodzkich, do których sporządził znaczną ilość repertoriów i indeksów. Udzielał też licznych informacji polskim historykom korzystającym ze zbiorów archiwum. Jako jeden z pierwszych badaczy polskich docenił znaczenie średniowiecznych ksiąg sądowych, które rozpoczął wydawać w całości, nie zaś, jak to było podówczas w zwyczaju, w wyborze. Własnoręcznie skopiował najstarsze przechowywane w Poznaniu zapiski sądów ziemskich poznańskich (1386–99), gnieźnieńskich (1390–9), pyzdrskich i kościańskich (1390–1400), i wydał je pt. Die ältesten grosspolnischen Grodbücher, Publicationen aus den K. Preussischen Staatsarchiven (t. 31, 38, Lipsk 1887–9, reedycja Osnabrück 1965). W archiwum poznańskim kopiował też z dużą znajomością paleografii przechowywane tam dokumenty sprzed r. 1400, wydane potem przez Ignacego Zakrzewskiego w „Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski” (I–IV). Opracowywał również sumariusze wielkopolskich ksiąg grodzkich i ziemskich dla potrzeb genealogicznych i heraldycznych; niekiedy drukował je, jak np. w Żychlińskiego „Złotej księdze” (XXII). Wiele monografii rodzinnych zawartych w tym wydawnictwie opracowanych zostało wyłącznie na podstawie materiałów przez niego zebranych. Archiwum Państwowe w Poznaniu posiadało przed r. 1945 obfitą kartotekę prywatnych kwerend genealogicznych prowadzonych przez L-ego.
W r. 1887 L. otrzymał rangę archiwisty I kl. W t. r. udekorowany został pruskim Orderem Czerwonego Orła (Rother Adlerorden) czwartej (najniższej) kl. W r. 1893 uzyskał rangę radcy archiwalnego. W archiwum pracował do końca życia; zmarł nagle w Poznaniu 21 XII 1899 r. Pochowany został 26 XII na cmentarzu Świętomarcińskim w Poznaniu, skąd w maju 1959 r. grób jego przeniesiono na nowo powstały cmentarz zasłużonych w Poznaniu.
L. ożeniony był (ślub 9 XI 1869) z Zofią Lekszycką (ur. 30 III 1847, zm. 30 V 1886), córką jego stryjecznego brata Mieczysława i Marii z Rejewskich. Potomstwa nie pozostawili.
Fot. w „Tyg. Ilustr.” 1900 s. 206; – Wojtkowski A., Bibliografia historii Wielkopolski, P. 1938 I 113; W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Uruski; Żychliński, I 136, XXIII 203; – Skałkowski A., Bazar poznański, P. 1938; Warschauer A., Ein posener Geschichtsforscher, „Hist. Monatsblätter” Jg 1: 1900 s. 8–11; – Motty, Przechadzki po mieście; Skopowski C., J. L., w: Archiwum Państwowe w Poznaniu. Życiorysy polskich archiwistów poznańskich i skład osobowy z dnia 8 III 1969 roku, P. 1969 s. 41–3 (tutaj błędna data śmierci); – „Czas” 1900 nr 1; „Dzien. Pozn.” 1899 nr 292; – Arch. Państw. w P.: Amtsgericht 5833 (m. in. testament L-ego), Polskie organizacje i stowarzyszenia, nr 135 (Tow. Pomocy Naukowej); Arch. Paraf. Farnej w P.: Liber bapt. (1847), Liber copul. (1869); Arch. Paraf. Św. Marcina w P.: Libri mort. (1886, 1899); Arch. paraf. w Pakosławiu koło Rawicza: Liber bapt. (1818).
Antoni Gąsiorowski