Markowski Józef h. Bończa (zm. 1790), chorąży mielnicki, poseł na sejmy, konsyliarz Rady Nieustającej. Pochodził prawdopodobnie z rodziny mieszkającej w woj. podolskim. W r. 1766, już jako cześnik mielnicki posłował na sejm z ziemi mielnickiej. W czasie obrad wyznaczony był do kontroli rachunków Komisji Skarbu Kor. i do komisji, której powierzono zadanie rozłożenia i wyegzekwowania opłat na utrzymanie regimentu z dóbr ordynacji ostrogskiej. W r. 1770 został podstolim mielnickim. W r. 1776 jako stolnik reprezentował ziemię mielnicką na sejmie i 23 VIII t. r. podpisał akt konfederacji. Na sesji 28 VIII 1776 żądał dopuszczenia do rugów posłów podwójnych sejmików, wykluczonych przez sancitum konfederacji sejmowej, i skarżył się, że marszałek sejmu odmówił mu prawa głosu na pierwszych sesjach. Dn. 5 IX w związku z projektem prawa o sądzie sejmowym opowiedział się za tym, aby każdy obywatel mógł odtąd pozywać do tego sądu bez uprzedniej rezolucji Rady Nieustającej (RN). Dn. 6 IX t. r., wbrew swej poselskiej instrukcji zredagowanej po myśli opozycji i żądającej skasowania RN, postulował jedynie ograniczenie jej władzy i przestrzegał przed niebezpieczeństwem nadania jej mocy tłumaczenia ustaw. Dn. 23 IX krytykował dotychczasową działalność RN i sprzeciwiał się rozszerzeniu jej kompetencji kosztem władzy ministrów. Na sesjach 7 i 11 X t. r. postulował znaczne podwyższenie pensji konsyliarzom RN, twierdząc, że w przeciwnym wypadku będą oni korzystać z zasiłków oferowanych przez państwa ościenne. Na sesji 15 X t. r. podał projekt przysięgi dla deputowanych do kontrolowania czynności RN; projekt ten został przyjęty.
W r. 1778, już jako chorąży mielnicki, został posłem z woj. podolskiego. Wyznaczony został jako «deputowany do konstytucji». Na sesji 30 X t. r., analizując działalność RN w minionym dwuleciu, zgłosił swoje zastrzeżenia wobec jej decyzji i podał projekt anulowania niektórych rezolucji. W r. 1780 zasiadał w sejmie z ziemi mielnickiej. Został (92 głosami) wybrany do RN (na kadencję 1780–2). Wyznaczono go z sejmu jako «deputowanego do konstytucji». W burzliwej dyskusji na temat działalności Tyzenhauza i Komisji Skarbu Litewskiego należał do przeciwników podskarbiego, ale zajmował stanowisko umiarkowane. Był też wnioskodawcą przyjętej jednomyślnie przez sejm z 28 X „Deklaracji o Komisji Skarbowej W. X. Lit.”. Dn. 3 XI t. r. skrytykował będący w deliberacji projekt dotyczący weksli i przedstawił swój własny. Dn. 6 XI t. r. opowiadał się za ograniczeniem liczby indygenatów i nobilitacji. Na tej samej sesji wyraził pogląd, że handel solą winien się znaleźć w gestii komisji skarbowych.
Na sesji RN (1 i 5 III 1782) domagał się, wraz z S. Lubomirskim, I. Potockim i in., uwolnienia bpa K. Sołtyka i doradzał natychmiastowe «umorzenie akcji Bogu, królowi i krajowi obrzydłej». Powołując się na świadectwo listów biskupa, powątpiewał w jego chorobę umysłową. Winę za popełniony gwałt skłonny był zresztą przypisywać raczej komendzie krakowskiej i kapitule niż Departamentowi Wojskowemu. W r. 1787 M. z polecenia króla pośredniczył w kompromisowym uregulowaniu wzajemnych pretensji Borowskich (szlachty podlaskiej) i kasztelana Ożarowskiego. O pomyślnych rezultatach swojej misji (m. in. uratował Ożarowskiego od wieży) donosił królowi w liście pisanym z Bielska 16 VI 1787. W r. 1789 przewodniczył komisji wyznaczonej w celu ustalenia wysokości podatku z dóbr ziemskich w ziemi mielnickiej.
Należy przypuszczać, że przed r. 1776 M. nabył jakieś dobra w ziemi mielnickiej. Wiadomo, że przed r. 1770 należała do niego i jego żony królewszczyzna (folwark Zamianowe) w ziemi bielskiej (Podlasie). Po swoich rodzicach odziedziczył zapewne dobra Żeniszkowice w woj. podolskim (pow. latyczowski); po jego śmierci stały się one własnością synów. M. zmarł przypuszczalnie w pierwszej połowie 1790 r. (wakujące po nim chorąstwo mielnickie otrzymał 16 VI 1790 I. Kuczyński). Żonaty z Rozalią Skrzyńską, miał dwóch synów: Walentego (ur. 1774) i Feliksa (ur. 1776), oraz trzy córki.
Estreicher, (podane daty ramowe życia M-ego dotyczą innej osoby); Uruski; – Konopczyński W., Geneza i ustanowienie Rady Nieustającej, Kr. 1917; Korzon T., Zamknięcie dziejów wewnętrznych Polski za Stanisława Augusta, Lw. 1899 s. 22; Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz, Londyn 1971 II; Michalski J., Sarmatyzm a europeizacja Polski w XVIII wieku, w: Swojskość i cudzoziemszczyzna w dziejach kultury polskiej, W. 1973; Polska, jej dzieje i kultura, W. (1928) II 273; Rudnicki K., Biskup Kajetan Sołtyk, Kr.–W. 1906; – Diariusz sejmu 1766 r., [druk, s. nlb] (B. Uniw. Warsz. sygn. 28.20.4.74); Diariusz sejmu… 1776, W. 1776 s. 15, 18, 19, 62, 76, 77, 176–8, 249–51, 292, 318, 343; Diariusz sejmu… 1778, W. 1779 s. 3, 15, 36, 45, 158, 159, 181, 212, 213; Diariusz sejmu… 1780, W. 1780 s. 8–10, 26, 165, 224, 302, 303, 407, 409, 410, 414, 415, 419, 424, 432, 433, 439, 441; Kalendarz Warsz. na rok przestępny 1760; Vol. leg., Wyd. 2., VII 188, 215–17, VIII 528, 535, 581, 582, 590; – „Dzien. Handl. i Ekon.” R. 4: 1789 cz. 5 i 6 (maj, czerwiec) s. 261; „Gaz. Warsz.” 1790 nr 48; – AGAD: AKP nr 203 k. 355, 355v., nr 204, k. 227v., 241v.; B. Czart.: rkp. nr 925 k. 212, 213, nr 927 k. 321; B. Kórn.: rkp. 915 (sumariusz królewszczyzn z 1770 r.) s. 110; B. KUL: rkp. nr 72 (1) k. 107v., 184, nr 72 (2) k. 565, 666; B. Narod.: rkp. III–6684 (rękopiśmienne mowy M-ego z 1 i 5 III 1782 – na sesjach RN) k. 79v.–81, nr IV–6686 k. 11, 11v., 17; B. Ossol.: rkp. I–4694 k. 10–12, 78 i in.
Ryszard Chojecki