Rosenblatt Józef Michał (1853–1917), prawnik, adwokat, profesor UJ. Ur. 21 III (ta data występuje w wypełnianych przez R-a ankietach i in. źródłach, jedynie we własnoręcznym życiorysie z r. 1876 na UJ – data ur.: 19 III), w rodzinie żydowskiej, był synem Joachima, adwokata, i Karoliny z Einbildów.
R. uczył się w szkole powszechnej w Bochni, a od r. 1864 w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie w czerwcu 1871 złożył egzamin dojrzałości. W l. 1871–5 studiował prawo na UJ. Dn. 19 X 1875 rozpoczął praktykę w Sądzie Krajowym w Krakowie jako auskultant sądowy i pracował do grudnia 1876. Na podstawie pracy Zasady nauki o udziale w przestępstwie (W. 1874) uzyskał w styczniu 1876 stopień doktora praw na UJ. W r. 1876 otrzymał stypendium rządowe, dzięki któremu kontynuował studia na uniwersytetach w Berlinie, Lipsku i Monachium. W r. n. wniósł podanie o dopuszczenie do habilitacji z zakresu prawa i procesu karnego. W oparciu o rozprawę Rzecz o zbiegu przestępstw z uwzględnieniem obecnego ustawodawstwa w Europie (W. 1877, toż w języku niemieckim, Teschen 1879), ocenianą przez profesorów Aleksandra Sas-Bojarskiego i Franciszka Kasparka, odbył w maju 1877 kolokwium oraz wykład habilitacyjny na temat Kara więzienia i zakłady karne (Lw. 1877). Wydział nadał mu veniam legendi, jednak tylko z zakresu prawa karnego materialnego. W związku z tym R. rozszerzył w r. 1878 habilitację także na postępowanie karne przedstawiając: Gwarancje sprawiedliwego wyroku. Dwie rozprawy z dziedziny postępowania karnego. Rzecz o sądach ławniczych (Lw. 1879). Omówił w nich krytycznie szereg kwestii z dziedziny procesu karnego. W pierwszej rozważał możliwość wzmocnienia owych gwarancji, wykazując istniejące w procedurze karnej braki. Druga zawierała gorącą apologię sądów ławniczych. Później, po przeszło trzydziestu latach pracy naukowej i działalności w charakterze obrońcy, R. powrócił do tej ostatniej kwestii, wyrażając już jednak pogląd odmienny, o pierwszeństwie sędziego zawodowego przed sądami ławniczymi, czy sądami przysięgłych. Wpłynęły na to doświadczenia wyniesione z praktyki sądowej. Habilitacja z procesu karnego została zatwierdzona 6 VIII 1878. Od r. 1877 R. wykładał na UJ prawo cywilne i karne. Szereg wykładów poświęcił organizacji wymiaru sprawiedliwości oraz postępowaniu egzekucyjnemu, a także zagadnieniom styku historii prawa i prawa karnego.
W r. 1884 po śmierci prof. Bojarskiego, do obsady wakującej katedry prawa i postępowania karnego kandydowali R. i Edmund Krzymuski. Powołana przez Wydział komisja w składzie: Michał Bobrzyński, Udalryk Heyzmann i F. Kasparek uznała, że obaj kandydaci mają równe kwalifikacje. Powzięto więc uchwałę o równoczesnym przedstawieniu obu docentów do nominacji na profesorów nadzwycz. W przypadku podważenia przez ministerstwo zasadności powołania dwu profesorów prawa karnego, Wydział uchwalił drugi, ewentualny wniosek, o mianowanie E. Krzymuskiego nadzwycz. profesorem płatnym, a R-a nadzwycz. profesorem bezpłatnym. Mimo iż R. był o cztery lata dłużej docentem od Krzymuskiego, ministerstwo uznało tego ostatniego za bardziej powołanego do kierowania katedrą, ponieważ poświęcał się wyłącznie pracy naukowej, podczas gdy R. był jednocześnie adwokatem. R. otrzymał zatem 24 XI 1884 tylko tytuł profesora nadzwycz. Na kilkakrotne prośby Wydz. Prawa UJ i samego Krzymuskiego 22 XI 1887 mianowany został profesorem nadzwycz. bezpłatnym. W tym okresie powstało najwybitniejsze jego dzieło – Wykład powszechnego austriackiego prawa karnego (Kr. 1884), bardzo gruntownie opracowany i napisany w sposób jasny i przejrzysty. Ogłosił niestety tylko pierwszą część tej pracy, omawiającą zasady ogólne, rys historyczny i zagadnienie podmiotów procesu karnego. Dn. 2 XII 1893 R. otrzymał tytuł profesora zwycz. Z uwagi na doskonałą znajomość obowiązującego prawa, Wydział powierzył mu – po śmierci prof. Maurycego Fiericha – w l. 1889/90–1891/2 prowadzenie wykładów z procedury cywilnej oraz w zastępstwie prof. Stanisława Madeyskiego, wykładów z prawa cywilnego materialnego w l. 1893/4–1896/7.
Równocześnie z pracą naukową R. odbył w l. 1877–82 praktykę w biurze adwokackim, zakończoną egzaminem. Był wziętym adwokatem i obrońcą sądowym. M. in. bronił kilku oskarżonych w słynnym procesie politycznym Ludwika Waryńskiego w r. 1880. Jako obrońca w tym procesie R. podniósł, że poglądy głoszone przez oskarżonych były w świetle konstytucji austriackiej całkowicie dopuszczalne. Natomiast zwracając się do przysięgłych przypomniał im, że wydając wyrok uniewinniający bronią społeczeństwa i praworządności. Mowa R-a zrobiła duże wrażenie i została ogłoszona drukiem w r. 1921 w wiedeńskim zbiorze: „Berümte Verteidigungsreden” (1879). R. w r. 1879 pomagał także socjalistom przy opracowywaniu broszury: „Socjaliści polscy wobec c. k. konstytucji” (b.m.r.w.). Dn. 1 I 1885 otworzył w Krakowie własną kancelarię adwokacką, która szybko zyskała sobie bardzo dobrą opinię. W t. r. został zaproszony przez Tow. Prawnicze w Wiedniu i wygłosił tam odczyt o gwarancjach sprawiedliwego wyroku karnego, który został wydrukowany w językach niemieckim i włoskim.
R. był autorem wielu rozpraw z zakresu prawa karnego, procesu karnego, a także prawa cywilnego, jak np. Zasady nauki o udziale w przestępstwie (W. 1874), Prawo cywilne austriackie (Kr. 1899), O psychologicznych motywach zbrodni (Pet. 1888). Wspólnie ze Stanisławem Wróblewskim opracował Powszechny kodeks handlowy wraz z ustawą wprowadczą i innymi ustawami oraz rozporządzeniami odnoszącymi się do prawa handlowego, orzeczeniami Sądu Najwyższego w Wiedniu i Lipsku (Cieszyn 1877, Wyd. 2, Kr. 1898), a wraz z Ksawerym Fierichem Zasady ordynacji egzekucyjnej (Kr. 1912). W „Przeglądzie Prawa i Administracji”, obok szerszej rozprawy pt. Darowizna na przypadek śmierci w kodeksie cywilnym austriackim (R. 17: 1893), ogłosił ok. 50 artykułów, jak również wiele prac drukował w „Czasopiśmie Prawniczym i Ekonomicznym”, lwowskim „Prawniku”, „Przeglądzie Sądowym”, „Gazecie Sądowej Warszawskiej”, a także w niemieckich i austriackich czasopismach naukowych („Archiv für Strafrecht”, „Allgemeine Oesterreichische Gerichthalle”, „Zentralblatt für die juristische Praxis”). Przez wiele lat w niemieckim czasopiśmie „Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft” R. informował o ruchu naukowym w zakresie prawa karnego w Polsce.
R. zajmował się również badaniami nad historią prawa karnego. Za jedną z najlepszych prac w literaturze prawniczej z tego zakresu została uznana jego Czarownica powołana – przyczynek do historii spraw przeciw czarownicom w Polsce (W. 1882, Wyd. 2, 1883). Interesował się także zagadnieniami metodologicznymi. W jednym z artykułów pt. O obecnych szkołach prawa karnego i ich metodzie („Przegl. Prawa i Admin.” 1887 nr 7 s. 489–501, nr 8 s. 584–95) powiązał strony dodatnie szkoły socjologicznej z oficjalnie panującą wówczas w Galicji szkołą klasyczną; najwyżej ocenił metodę stosowaną przez szkołę praktyczno-pozytywną badającą wyłącznie prawo pozytywne, a odrzucającą rozważania metafizyczne. Obok prac naukowych R. opracował i wydał wiele austriackich ustaw, m. in. Ustawa karna o zbrodniach, występkach i przekroczeniach z 27 maja 1852 (Kr. 1887), Ustawa o postępowaniu karnym z 23 maja 1873 (Kr. 1889, Wyd. 2 uzupełnione przez Juliusza Makarewicza: Kr. 1902, toż 1904, 1911) i in. Ogłosił także wiele popularnych prac, jak np. Rzecz o pojedynku (Lw. 1878), Szkice ze świata zbrodni („Tyg. Illustr.” 1887).
R. był członkiem Komisji Prawniczej AU, oddawał duże usługi Akademii jako adwokat i wiele spraw «bezinteresownie prowadził» (Stanisław Estreicher). Zasługą R-a było m. in. wydobycie legatu zapisanego dla AU przez Wandę Jabłońską z Humania, który poważnie zasilił fundusze AU. Od r. 1882 był członkiem Komisji dla egzaminów rządowych oddziału sądowego, a od r. 1885 aż do śmierci radnym krakowskiej Rady Miejskiej, należąc do sekcji prawniczej. W l. 1887–1917 był członkiem Zarządu Kasy Oszczędności. Należał również do Tow. Prawników i Ekonomistów w Krakowie i na III Zjeździe tego towarzystwa w r. 1889 we Lwowie wygłosił odczyt ogłoszony drukiem pt. O potrzebie reformy obecnego systemu środków karnych (Lw. 1889). W r. 1900 był członkiem i zarazem referentem komisji uniwersyteckiej dotyczącej dopuszczenia kobiet do studiów prawniczych i należał do nielicznych profesorów domagających się dla kobiet możliwości studiowania na tym Wydziale.
R. działał także w samorządzie adwokackim, w l. 1903–4 był wiceprezesem Izby Adwokackiej (IA) w Krakowie, brał aktywny udział w przygotowaniach do I Zjazdu Adwokatów we Lwowie w r. 1914, na którym wygłosił referat: Nietykalność adwokata w wykonywaniu zawodu. Współdziałał także w akcji prowadzonej przez IA ochrony emigrantów przed pokątnymi doradcami. Gdy w r. 1905 zainicjowano w ramach Międzynarodowego Związku Prawa Karnego utworzenie grupy polskiej, R. wszedł w skład komisji organizującej tę grupę. Był jednym z autorów ostatniego projektu austriackiej ustawy karnej i za udział w pracach nad reformą tej ustawy otrzymał 23 XII 1909 Najwyższe Uznanie Szczególne. Był od r. 1883 członkiem reprezentacji Zboru Izraelickiego. W czasie pierwszej wojny światowej przychodził z pomocą ewakuowanym do Wiednia adwokatom. R. wykształcił licznych prawników, pod jego i prof. Krzymuskiego kierunkiem studiował wybitny później polski karnista Juliusz Makarewicz. R. zmarł 1 VI 1917 (31 V wg Patkaniowskiego i „Słownika Adwokatów”, Izby Adwokackiej i wielu nekrologów) w Baden koło Wiednia, pochowany został 5 VI na cmentarzu Izraelickim w Krakowie. Odznaczony był Orderem Żelaznej Korony III kl. (w r. 1913).
Z małżeństwa z Klarą z Koppelmannów (ur. 6 II 1858 w Odessie) miał R. syna Alfreda (zob.) oraz córki: Eugenię (ur. 12 XI 1882), Karolę (ur. 12 VI 1891) i Helenę (ur. 6 III 1899).
Estreicher w. XIX; Bibliogr. filozofii pol. (dotyczy Joachima); Finkel, Bibliogr.; Suligowski, Bibliogr. prawnicza; Słown. adwokatów, I; Spis wykładów odbywać się mających w c.k. UJ w Kr. z l. 1877–97; – Buszko J., Dzieje ruchu robotniczego w Galicji Zachodniej (1848–1918), Kr. 1986; Haecker E., Historia socjalizmu w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim, Kr. 1933 s. 209; Hulewicz J., Akademia Umiejętności w Krakowie 1873–1918, Wr.–W. 1958; Janiszewska-Talago E., Szkoła antropologiczna prawa karnego w Polsce, W. 1965; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. Św. Anny, s. 252; Opałek K., Wolter W., Nauka filozofii prawa i prawa karnego w Polsce, Kr. 1948 s. 25; Patkaniowski M., Dzieje Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego od reformy kołłątajowskiej do końca XIX stulecia, Kr. 1964; Perkowska U., Kształtowanie się zespołu naukowego w Uniwersytecie Jagiellońskim (1860–1920), Wr. 1975; – Dziennik rozporządzeń dla stoł. król. m. Krakowa 1884 nr 1 s. 35, nr 11 s. 141; Kron. UJ od r. 1864 do r. 1887, Kr. 1887 (bibliogr. prac); Kron. UJ za r. szk. 1916/17, Kr. 1918 s. 10; Limanowski B., Pamiętniki (1870–1907), W. 1958; Szematyzmy Król. Galicji z l. 1876–1914; – „Czas” 1917 nr 250, 252, 255, 256, 257; „Czas. Prawn. i Ekon.” R. 17: 1919 s. VIII–X; „Gaz. Sądowa Warsz.” 1917 nr 26; „Przegl. Prawa i Admin.” R. 42: 1917 s. 256; – AGAD: Akta Min. f. C. u. U. 47u–F 5, fasc. 22; Arch. m. Krakowa: Spis ludności r. 1900, t. 8, poz. 171; Arch. UJ: S II 619, WP II 138; Izba Adwokacka w Kr.: Lista adwokatów, poz. 102.
Jerzy Malec