Rejchan (Reichan) Józef (1762–1817), malarz. Ur. w Warszawie lub w Zamościu. Występująca w literaturze informacja o pochodzeniu saskim rodziny Rejchanów nie ma potwierdzenia w źródłach. Dziadek R-a Tomasz (ożeniony z Agnieszką z Oberskich) był radnym miejskim w Sandomierzu i miał tam kamienicę. Ojcem R-a był Mateusz (Maciej?), malarz, w r. 1794 notowany jako radny miejski w Sandomierzu. Malował w kościołach polichromie i obrazy ołtarzowe: w Nowym Korczynie w r. 1761 (wspólnie z Mikołajem Janowskim) polichromię wnętrza i w r. 1763 do głównego ołtarza obraz Wskrzeszenie Piotrowina, w kościele w Świętym Krzyżu na Łysej Górze w r. 1782 malowidła ścian i sklepienia w kaplicy Oleśnickich oraz dwa ołtarzyki boczne, w Kielcach w r. 1775 w katedrze polichromię kaplicy Najświętszego Sakramentu. Jego pędzla jest olejny portret architekta i jezuity ks. Józefa Karśnickiego z r. 1768 (na plebanii w Szewnej pod Opatowem).
Józef uczył się malarstwa u ojca i podobno w Malarni Bacciarellego w Warszawie. Miał jako oficer brać udział w powstaniu kościuszkowskim i okresowo przebywać w Puławach związany z dworem Czartoryskich (to wszystko nie potwierdzone źródłowo). W r. 1798 osiadł we Lwowie, gdzie nabył dom «nr 322 w parafii Matki Boskiej Śnieżnej». Cieszył się powodzeniem, szczególnie jako portrecista, stopniowo przejmując klientelę po Józefie Pitschmannie, który w r. 1806 przeniósł się do Krzemieńca. Podobno udzielał R-owi poparcia Józef Klimeš, malarz i nauczyciel rysunków. R. pracował wiele, ale to co nas doszło wykazuje niezbyt wysoki poziom malarstwa i pewien prowincjonalizm. Malował przede wszystkim portrety (także przypisano mu parę miniatur), wśród których wymienić można portret własny (dawna wł. rodziny we Lwowie), ojca, Joachima i Konstancji z Broniewskich Drzewieckich – oba z r. 1807, Józefa Komorowskiego w mundurze rotmistrza kawalerii narodowej, Karola Lipińskiego jako chłopca, Adama Sozańskiego, Jana Batowskiego, 1799 (Lwowska Państw. Galeria Obrazów), Aleksandra Benedykta Batowskiego, 1799 (Muz. Narod. we Wr.), Ignacego Stadnickiego (B. PAN w Kr.), Wojciecha Bogusławskiego, ok. 1799 (pewnie wg J. Pitschmanna, w Muz. Narod. w W.), Mikołaja Zebrzydowskiego (kopia), Franciszka Skrzyńskiego, Michała Harasiewicza, 1814 (Muz. Narod. Ziemi Przemyskiej; najlepsze dzieło R-a), ks. Józefa Poniatowskiego (przypisany), Ludwiki z Łosiów Kownackiej, 1805 (pastel. Muz. Narod. w W.). Ponadto malował portrety zbiorowe: czworga dzieci Antoniego i Anny z Męcińskich Stadnickich (Tarnów, Muz. Okręgowe, może replika tego portretu była dawniej u S. Tarnowskiego w Kr.) oraz Karoliny i Gustawa Małachowskich jako dzieci, 1805? (Oporów, Muzeum). R. malował też obrazy ołtarzowe: Boże Narodzenie (Lw., kościół Św. Anny), Ukrzyżowanie (tamże i w kościele Ewangelickim we Lw.). Pozostawił ponadto niezłe rysunki (wśród nich typy ludowe znajdujące się w B. Ossol., czy Kozacy wracający z łupami z rzezi Pragi). Wiemy jeszcze, że namalował w r. 1800 «cztery widoki wielkiego rozmiaru, obrazy znacznej wielkości do Kościoła dla Władysława Czarneckiego» (E. Rastawiecki) oraz o malowidłach ściennych w pałacu Cieleckich we Lwowie. R. zmarł 20 V 1817 we Lwowie.
R. był żonaty dwukrotnie. Pierwszy raz z Barbarą, nieznanego nazwiska, z którą miał córkę i syna Jana, zmarłych w dzieciństwie, i syna Floriana (który jako 17-letni syn malarza, pochodzący z Celnika (?) pod Warszawą, został w r. 1808 wpisany do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu). Z drugą żoną, Marią z Garbaczyńskich (2. v. Czacką), miał syna Alojzego (zob.).
Obrazy R-a były pokazane na wystawach we Lwowie w r. 1837 i 1894.
Rastawiecki, Słown. malarzów, II; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (Z. Batowski); Wurzbach, Biogr. Lexikon; Antoniewicz, Katalog wystawy sztuki pol. 1764–1886; Bachowski-Treter, Wystawa miniatur, nr 502, 827; Grońska M., Ochońska M., Zbiory Pawlikowskich. Katalog, Wr. 1960; Güttler J., Sto lat malarstwa lwowskiego, Lw. 1937; Katalog wystawy Dziecko w sztuce, Kr. 1917 s. 27; Katalog zabytków sztuki w Pol., III z. 1 s. 42, 43, z. 4 s. 65, z. 7 s. 69, z. 11 s. 57; Lvivska deržavna kartynna galereja. Katalog, Kyïv 1955 s. 76; La peinture polonaise du XVI au début du XXe s. Catalogue, W. MNW 1979; Treiderowa A., Kolekcja obrazów, rysunków i rzeźb PAU, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 18: 1972 s. 78; Zarewicz S., Katalog wystawy starych mistrzów lwowskich, Lw. 1925 s. 23–4; Orłowicz M., Ilustrowany przewodnik po Lwowie, Wyd. 2, Lw. 1925 s. 127, 152; – Bigoszewska W., Polski portret wojskowy XVII–XIX w., Tor. (Muz. Okręgowe) 1979; Domański M., Ze studiów nad malarstwem lwowskim w XIX w. Franciszek Tepa i jego krąg, L. 1985 s. 19–20; Piątkowski H., Album sztuki polskiej, W. 1901; Raszewski Z., Staroświecczyzna i postęp czasu, W. 1963 s. 208; Reychan S., Galicjanie, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VI; Ruban V. V., Ukraïnśkij portretnyj žyvopys I pol. XIX st., Kyïv 1984; Ryszkiewicz A., Polski portret zbiorowy, Wr. 1961; Wiśniewski J., Dekanat sandomierski, Radom 1915 s. 31, 123, 162; tenże, Historyczny opis kościołów… w Pińczowskiem, Skalbmierskiem i Wiślickiem, Marjówka 1927 s. 147; tenże, Monografje kościołów w dekanacie opatowskim, Radom 1908 s. 458; – „Biesiada Liter.” 1914 I półr. s. 255; „Kur. Lwow.” 1917 nr 482; „Rozmaitości”, dod. do „Gaz. Lwow.”, 1830 nr 10 s. 80, 1831 nr 11 s. 85–6; – B. IS PAN: rkp. 51 (Batowski Z., Malarstwo krakowskie i lwowskie, odpis); Informacje Jerzego Reichana z Kr. (kserokopia listu R-a do matki w Mater. Red. PSB).
Andrzej Ryszkiewicz