Skłodowski Józef (1804–1882), pedagog, dyrektor gimnazjum w Lublinie. Ur. 19 III we wsi Skłody-Piotrowice (pow. ostrołęcki) w rodzinie drobnoszlacheckiej h. Dołęga, był synem Urbana (zm. 1823) i Elżbiety Małgorzaty z Rykaczewskich. Przodkowie jego nosili początkowo nazwisko Skłodo, końcówkę «ski» dodali sobie na początku XIX w. Wg innej wersji pisali się również jako Skłotowscy. S. był dziadkiem Marii Curie-Skłodowskiej (zob.).
S. uczył się w szkole elementarnej w Zarębach Kościelnych i w Szkole Wojewódzkiej w Łomży, następnie 15 IX 1823 zapisał się na Wydz. Prawa Uniw. Warsz., lecz nie wiadomo, czy rozpoczął studia. Od r. 1826 studiował nauki przyrodnicze na Wydz. Filozoficznym Uniw. Warsz. W okresie studiów pobierał stypendium rządowe jako kandydat do stanu nauczycielskiego. W r. 1829 uzyskał absolutorium, ale do egzaminu magisterskiego nie przystąpił. Pracował następnie jako nauczyciel od 1 IX 1829 w Białej Podlaskiej, a potem w szkole wydziałowej na Muranowie w Warszawie. Tu zastało go powstanie listopadowe, w którym najprawdopodobniej uczestniczył. W l. n. uczył fizyki, chemii, matematyki w Kielcach, Warszawie, Łomży, Łukowie i Siedlcach, gdzie był inspektorem, a od r. 1849 pełnił obowiązki dyrektora tamtejszego gimnazjum.
Dn. 1 II 1851 S. mianowany został dyrektorem Gimnazjum Gubernialnego w Lublinie przy ul. Jezuickiej, a równocześnie dyrektorem Lubelskiej Szkoły Realnej i opiekunem szkół niższego stopnia w gub. lubelskiej. Starał się o zapewnienie wysokiego poziomu nauk przyrodniczych, stanowiących jego życiową pasję. Opiekował się w Gimnazjum muzeum historii naturalnej, gabinetem chemicznym i fizycznym, biblioteką zaliczaną do większych w Król. Pol., ale wówczas bardzo zaniedbaną. Uporządkował jej zbiory i zadbał o ich konserwację, założył nowe inwentarze oraz opracował pierwszy katalog kartkowy. Uporządkował archiwum szkolne. Za jego kadencji oddano 12 XI 1859 nowy gmach szkolny z pensjonatem przy ul. Namiestnikowskiej (obecnie Narutowicza 12), wg projektu Juliana Ankiewicza. Jako członek Komitetu Nadzoru Budowy wprowadził S. liczne poprawki do pierwotnego projektu.
Wśród mieszkańców Lublina zyskał S. uznanie i popularność jako wybitny pedagog. W gronie jego uczniów byli m. in. Bolesław Prus, Aleksander Świętochowski, Julian Ochorowicz, Bronisław Znatowicz, Eugeniusz Dziewulski, Gustaw Doliński, Henryk Wiercieński. S. aktywnie uczestniczył w pracach nad reformą szkolną, zainicjowaną przez Aleksandra Wielopolskiego. Na ręce ówczesnych władz złożył memoriał w sprawie reorganizacji i modernizacji szkolnictwa elementarnego i średniego, m. in. upomniał się w nim o prawa nauczycieli do wcześniejszych emerytur. Do przedterminowego przeniesienia S-ego na emeryturę dn. 1 X 1862 przyczyniły się patriotyczne manifestacje młodzieży, za które władze czyniły go odpowiedzialnym. S. miał honorowy tytuł radcy kolegialnego. Wraz z braćmi Janem i Feliksem wylegitymował się ze szlachectwa w Król. Pol. w r. 1837. Od czerwca 1864 zamieszkał w Czyżewie koło Ostrowi Mazowieckiej. W czerwcu 1870 przeniósł się do Rykoszyna koło Kielc, którego właścicielem był jego zięć, Henryk Felauer. Mieszkańcy gminy Piekoszów wybrali go na wójta, a później powierzono mu funkcję sędziego gminnego z siedzibą w Promniku. W r. 1879 nabył S. we wsi Radlin koło Kielc dwa gospodarstwa (23 morgi) i tam zamieszkał. Miał też majątek Prosienica w pow. ostrowskim. Po śmierci żony w lutym 1882 przeniósł się do swego stryjecznego brata Ksawerego Skłodowskiego do Zawieprzyc. Zmarł 21 VIII 1882 w Zawieprzycach i został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Kijanach.
Ożeniony (5 II 1832) z Salomeą Sagtyńską (1808–1882), córką Aleksandra, właściciela majątku Radlin (pow. kielecki), miał S. trzech synów: Władysława (zob.), Zdzisława (zob.), Przemysława (1838–1864), który w r. 1854 zdał maturę w gimnazjum w Siedlcach, następnie pracował w Okręgowym Zarządzie Dróg, dzierżawił też folwark Szczekarków, brał udział w powstaniu styczniowym i zmarł na skutek ran odniesionych w potyczce pod Lubartowem, oraz cztery córki: Bolesławę (ur. 1834), żonę Karola Hindemitha, kurierkę powstańczą w r. 1863, właścicielkę pensji żeńskiej w Warszawie, Bronisławę (ur. 1835), żonę sędziego Floriana Dąbrowskiego, Wandę (ur. 1837), nauczycielkę w Wyższej Szkole Rządowej Żeńskiej w Lublinie, następnie w szkole żeńskiej w Kielcach, żonę Józefa Wilgosińskiego, Wisławę Julię (ur. 1843), żonę Henryka Felauera.
Gerber, Studenci Uniw. Warsz. (bibliogr.); Słown. biograficzny miasta Lublina, L. 1993 I (bibliogr.); Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr.); – Adrianek M., Pierwsza oficjalna instrukcja katalogowania alfabetycznego w bibliotekach polskich, „Przegl. Bibliot.” 1974 z. 2 s. 166; taż, Po trzykroć książki. Z historii lubelskich księgozbiorów, „Biul. Bibl. UMCS” 1978 nr 4 s. 12; Poznański K., Reforma szkolna w Królestwie Polskim w 1862 r., Wr. 1968 s. 82, 84; Raczek H., Gimnazjum lubelskie w okresie międzypowstaniowym (1833–1863), w: Szkoła czterech wieków. Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Lublinie, L. 1882 s. 104–5, 110, 112, 114; Sadaj H., Skłodowscy. Przodkowie i współcześni Marii Salomei Skłodowskiej Curie, „Roczn. Human.” T. 30: 1982 z. 2 s. 137–56; tenże, Z dziejów budowy gmachu gimnazjum męskiego, „Roczn. Ogniska Naucz. Pol.” [T.] 4: 1972 s. 7–17; Tomczyk J., Lublin w okresie powstania styczniowego, „Roczn. Lub.” 1961 s. 162; Wełna-Adrianek M., L’activité de Joseph Sklodowski à Lublin, „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska” S. AA, Vol. 22: 1967 [nr] 1 s. 11–18 (fot. kamienia nagrobnego); taż, Józef Skłodowski dyrektor Gimnazjum Gubernialnego w Lublinie, „Przegl. Hist.-Oświat.” 1969 nr 2 s. 144–54 (fot.); taż, Józef Skłodowski «dziad wielkiej uczonej», „Kamena” 1967 nr 18 s. 7; Pamiętnik zjazdu b. wychowańców szkół lubelskich, L. 1926 s. 26–8, 126–7, 129; Walka caratu ze szkołą polską w Królestwie Polskim w latach 1831–1870, W. 1993 s. 104, 329, 403, 453, 466, 480; – Curie E., Maria Curie, W. 1983 s. 13–14; Prus B., Notatki z Lublina, „Tyg. Ilustr.” 1911 nr 5; Roczniki Instytutów Religijnych i Edukacyjnych w Królestwie Polskim 1826/7 s. 207, 1830 s. 228; – AP w L.: RGL osob. 1727, GWL 62, 68, 69, 72, 73, 78, 79, 81, 82, 127, 131, 132, 144, 159, 184, 191, 192, 265, 330, 393, 534, 577, 578, 856, 867, 969; B. Narod.: rkp. 6410; Paraf. Rzymskokatol. w Kijanach: Akta urodzin, małżeństw i zgonów. Rok 1882, k. 76 nr 63 (akt zgonu S-ego).
Mieczysława Adrianek