Szamota Józef (1859–1942), generał-major armii rosyjskiej, generał dywizji Wojska Polskiego.
Ur. 18 IX w Lublinie w wielodzietnej rodzinie Ludwika (1820–1887) i Leontyny z Kalińskich (zm. 1865). Ojciec S-y był architektem, uczniem Henryka Marconiego, budowniczym pow. bialskiego i lubelskiego, budowniczym gubernialnym w Lublinie, twórcą m.in. tamtejszych: Hotelu Europejskiego, soboru przy pl. Litewskim, kamienicy Semadenich przy Krakowskim Przedmieściu i pałacu Tow. Kredytowego Ziemskiego, a także kaplicy Weyssenhoffów w Kamionce.
S. ukończył sześcioklasowe gimnazjum w Lublinie. Dn. 1 III 1876 zgłosił się jako ochotnik do 11. Fanagoryskiego p. Grenadierów w Krasnymstawie, a następnie wstąpił w Warszawie do Szkoły Junkrów Piechoty. Ukończywszy szkołę w r. 1878, został awansowany 28 VIII t.r. do stopnia podporucznika oraz skierowany do 8. baonu strzelców w Częstochowie; od 25 IX 1880 był tam naczelnikiem szkoły podoficerskiej. Po ukończeniu jednorocznej Oficerskiej Szkoły Piechoty w Petersburgu mianowano go 12 VI 1882 porucznikiem; od 12 IX t.r. dowodził kompanią pułku. Awansował kolejno na: sztabs-kapitana (11 III 1886), kapitana (18 X 1890) i podpułkownika (28 III 1897). Dn. 17 IX 1897 objął dowództwo 4. baonu libawskiego 6. pp, a następnie po awansie 20 VI 1905 na pułkownika dowodził od 4 X 1907 18. p. strzelców w Suwałkach. Przeniesiony na Daleki Wschód, był od 16 VII 1910 dowódcą 2. syberyjskiego p. strzelców w Nikolsku-Usuryjsku, po czym 28 VII 1913 został mianowany gen.-majorem i objął komendę 1. brygady piechoty 2. syberyjskiej dyw. strzelców. Podczas służby na Syberii pełnił funkcję prezesa Komisji Budowlanej na Dalekim Wschodzie.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej został S. skierowany na front niemiecki; w r. 1914 został ranny w bitwie pod Łodzią. W poł. r. 1917 podjął działalność w Związku Wojskowych Polaków. Dn. 22 VII t.r. wystąpił z armii rosyjskiej i w Zubcowie nad Wołgą (gub. twerska) rozpoczął organizowanie 2. dyw. strzelców polskich; miała ona wejść w skład tworzonego pod dowództwem gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego I Korpusu Polskiego. Jako dowódca 2. dyw. wyruszył 11 I 1918 koleją, wraz z podkomendnymi, do miejsca koncentracji I Korpusu w Bobrujsku. Aresztowany z dowództwem dywizji przez oddział bolszewicki na stacji Osinówka pod Orszą, został wywieziony do Piotrogrodu. Zwolniony, dotarł 15 IV t.r. do Bobrujska, gdzie ponownie objął dowództwo 2. dyw. w I Korpusie. Służył do 2. poł. maja, kiedy Korpus został rozformowany. Następnie przybył S. do Polski i 18 XII wstąpił do WP; 24 XII objął dowództwo Okręgu Wojskowego w Tarnowie. Od 5 V do 1 VI 1919 był równocześnie dowódcą Oddziałów Asystencyjnych w Małopolsce Środkowej, skoncentrowanych w celu stłumienia rozruchów w powiatach rzeszowskim, tarnowskim, kolbuszowskim i mieleckim. Dn. 17 VII 1919 został dowódcą twierdzy Brześć. Podczas ofensywy sowieckiej ewakuował się z Brześcia 2 VIII 1920. W dn. 18–28 VIII t.r. dowodził załogą twierdzy Modlin, po czym ponownie objął dowództwo twierdzy Brześć. Dn. 1 IV 1921 został przeniesiony w stan spoczynku; zamieszkał w Poznaniu. W r. 1923 został zweryfikowany w stopniu generała dywizji (ze starszeństwem z 1 VI 1919). W l. dwudziestych był współorganizatorem Targów Poznańskich. Wysiedlony z Poznania po wybuchu drugiej wojny światowej, osiadł w Warszawie. Zmarł w r. 1942 w Warszawie, po potrąceniu przez wojskowy samochód niemiecki; został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony rosyjskimi: Orderem św. Anny III kl., Orderem św. Stanisława II kl., Orderem św. Włodzimierza II kl. i Złotym Krzyżem św. Jerzego, oraz polskimi: Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921 i Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
W zawartym zapewne w 1. poł. l. osiemdziesiątych XIX w. małżeństwie z Zofią Wilamowską miał S. pięcioro dzieci.
Enc. Wojsk., VII; Kosk H., Generalicja Polska, Pruszków 2001 II 199; Kryska-Karski–Żurakowski, Generałowie; Łoza, Architekci (dot. ojca, Ludwika); Łoza, Słown. architektów (dot. ojca); Stawecki, Słown. gen.; – Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, W. 1921 s. 152, 186–7; Kozłowski E., Wrzosek M., Historia oręża polskiego 1794–1938, W. 1973; Kulik M., Kariery polskich generałów w armii rosyjskiej przed pierwszą wojną światową, w: Czyn zbrojny w dziejach narodu polskiego. Studia ofiarowane Profesorowi Januszowi Wojtasikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Siedlce 2004 s. 21, 214–15, 217; tenże, Polacy wśród wyższych oficerów armii rosyjskiej Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1865–1914), W. 2008; Nicman Z., Generalski niewypał, „Mars” 1995 nr 3 s. 195; Stawecki P., Marszałek Józef Piłsudski a generałowie Wojska Polskiego, „Przegl. Hist. Wojsk.” 2007 nr 5 s. 119; Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, W. 1990; tenże, Polskie formacje wojskowe podczas pierwszej wojny światowej, Białystok 1977 s. 212; tenże, Polskie korpusy wojskowe w Rosji 1917–1918, W. 1969 s. 85; tenże, Z dziejów korpusów polskich w Rosji w latach 1917–1918, w: Wojsko Polskie 1914–1922, Red. B. Polak, Koszalin 1986 I 122; Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864–1939, W. 1990; Żywicki J., Urzędnik-architekt Ludwik Szamota i jego dzieło, „Annales Universitas Mariae Curie-Skłodowska”, S. 1., T. 3–4: 2005–6 s. 13; – Dowbor-Muśnicki J., Moje wspomnienia, W. 1935; Kratkoje rospisanije suchoputnych vojsk [...] 1909 g., Pet. 1909 s. 77; toż za r. 1911, Pet. 1911 s. 71; Pamiatnaja knižka Grodnienskoj guberni na 1903 g., [b.m.w.] s. 99; Pamiatnaja knižka Piotrkovskoj guberni na 1893 g., [b.m.w.] s. 249; toż za r. 1894 s. 259; toż za r. 1898 s. 330; Pamiatnaja knižka Siedleckoj guberni na 1905 g., [b.m.w.] s. 158; Romer E., Dziennik 1919–1923, W. 1995 II; Spisok podpolkovnikam po staršinstvu [...] 1903 g., Pet. 1903 č. 1 s. 530; Spisok polkovnikam po staršinstvu [...] 1909 g., Pet. 1909 č. 1 s. 435; – CAW: mf. 589 (dot. ojca).
Jerzy Adam Radomski