Myszkowski (Gonzaga-Myszkowski margrabia na Mirowie) Józef Władysław h. Jastrzębiec udostojniony (zm. 1727), kasztelan sandomierski. Był synem Franciszka (zob.) i Anastazji Barbary z Sarbiewskich. Brak wiadomości o jego wykształceniu z wyjątkiem informacji, iż jako uczeń Szkół Nowodworskich był w r. 1674 członkiem Oratorium Akademickiego. Po śmierci brata Stanisława Kazimierza M. w r. 1685 objął ordynację pińczowską. Posłował z woj. sandomierskiego na sejm konwokacyjny 1696 r. Na tymże sejmie powołano go w skład komisji dla rewizji żup wielickich i bocheńskich. Podpisał również uchwały sejmu. Po odbyciu 15 IX 1697 przez Augusta II koronacji M. przyjmował nowego władcę na zamku pińczowskim. T.r. został kasztelanem sandomierskim. W jubileuszowym r. 1700 był w Rzymie i postarał się o relikwie, które ostatecznie zostały złożone w r. 1709 w kościele Reformatów w Mirowie. W l. 1701–2 miał chorągiew pancerną, a w l. 1701–3 starostwo lanckorońskie, którego się zrzekł w r. 1703 na rzecz starosty gen. krakowskiego Franciszka Wielopolskiego. Pod koniec 1701 r. zorganizował uroczyste obchody stulecia założenia ordynacji pińczowskiej i 15 XII 1703 złożył na zamku Mirów (Książ Wielki) przysięgę ordynacką. Sejmik opatowski 8 VI 1702 wyznaczył go na pułkownika pospolitego ruszenia woj. sandomierskiego i rotmistrza pow. sandomierskiego. Na sejmie lubelskim 1703 r. wszedł do komisji do oddania Skarbu Kor. Dn. 31 V 1703 znów powołano go na pułkownika pospolitego ruszenia i rotmistrza pow. sandomierskiego. Gdy 10 VI 1705 sejmik opatowski z inicjatywy woj. sandomierskiego Stanisława Morsztyna podjął uchwałę o przejściu województwa na stronę Karola XII i przystąpieniu do konfederacji warszawskiej, M-emu, który podpisał uchwały sejmiku, zlecono legację do króla szwedzkiego. Informacja, jakoby starosta gnieźnieński Adam Śmigielski, który rozpędził wtedy obradującą szlachtę, miał wziąć do niewoli M-ego, nie znajduje potwierdzenia w źródłach.
Woj. sandomierskie w instrukcji na Walną Radę Warszawską 1710 r. zalecało posłom wyznaczonym do rokowań z carem, aby upomnieli się o zapłatę za zboże należące do M-ego, zagarnięte przez Rosjan pod Warszawą. Na sesji 17 II 1710 M., obecny na Walnej Radzie, domagał się ewakuacji wojsk rosyjskich z woj. sandomierskiego i publicznego czytania traktatu narewskiego; atakował przy tym także kasztelana kijowskiego Felicjana Czermińskiego. Żądał również, aby August II zaprzysiągł prawa, zwołał sejm konny i nie odwoływał się do pomocy obcych wojsk. M. występował również w obronie Michała Wiśniowieckiego, kaszt. wileńskiego, ujętego przez wojska carskie. Jesienią 1714, gdy w Sandomierskiem zanosiło się na rokosz, tamtejsza szlachta proponowała M-ego na pułkownika pospolitego ruszenia w związku z wyznaczonym na 1 X t.r. zjazdem pod Sieciechowem. Ostatecznie jednak pułkownikiem obrano F. Czermińskiego, a opozycjoniści rozjechali się do domów. W październiku 1715, a więc w okresie poprzedzającym zawiązanie konfederacji, M. porozumiewał się z kanclerzem Janem Szembekiem, «chcąc informari de modo, którymby można ten ogień wygasić». Zapowiadał jednocześnie, iż nie zjawi się na zjeździe pod Korczynem, na którym miano zawiązać konfederację. Wyrażał przy tym nadzieję, że inni pójdą w jego ślady. Nie wydaje się, aby M. wziął czynny udział w konfederacji tarnogrodzkiej, jak sugeruje Uruski, chociaż znalazł się w Tarnogrodzie i podpisał konfederację oraz złożył przysięgę.
M., który, jak się zdaje, nie miał większych ambicji politycznych, zajmował się głównie administrowaniem swymi mocno podupadłymi majątkami. Uporządkował administrację ordynacji pińczowskiej; przebywał wraz z rodziną głównie w Pińczowie, otaczając opieką jego mieszkańców (starając się ułatwiać w l. 1689 i 1693 regulowanie rozmaitych płatności na rzecz Skarbu Kor. przez Żydów pińczowskich, zezwalając im na zaciąganie pożyczek). W lutym 1712, chcąc zapobiec zbiegostwu chłopów, popadł w spór z Elżbietą Strzałkowską, dzierżawiącą część dóbr wchodzących w skład klucza małoksiąskiego. Ostatecznie do porozumienia nie doszło. M. utworzył w r. 1701, w stulecie założenia ordynacji, pińczowską kolonię akademicką, 3-letnią średnią szkołę humanistyczną o kierunku retoryczno-klasycznym. Placówka ta została oddana pod zarząd Akad. Krak. Pierwszym dyrektorem został Stanisław Daszczyński. Na potrzeby szkoły M. wzniósł specjalny gmach, na utrzymanie którego przeznaczył czynsz roczny 140 złp. od sumy złp. 2 000 lokowanej w r. 1705 na synagodze pińczowskiej. Uposażenie szkoły oparte zostało na wyderkafach z sum (w wysokości 25 000 złp.) lokowanych na kahale, magistracie i młynach pińczowskich.
Na uwagę zasługuje działalność M-ego jako protektora reformatów mirowskich. Doprowadził on do wzniesienia przy erygowanym w r. 1683 (konsekrowanym w r. 1688) kościele klasztoru, umożliwiając w marcu 1686 zakonnikom rozpoczęcie prac budowlanych na ofiarowanych im gruntach. Zbudował również wieżę na kościele klasztornym. Budowę klasztoru zakończono ostatecznie w r. 1706. Otaczał również opieką kościół w Młodzawach. Ok. r. 1722 rozpoczął M. realizację swej kolejnej fundacji – eremu kamedułów w pobliżu Szańca. Wiosną t.r. przedłożono kapitule generalnej projekt założenia pustelni. Dn. 27 IV 1725 władze zakonne ostatecznie udzieliły swej aprobaty na osadzenie w eremie pod wezwaniem Św. Józefa 8 zakonników, na utrzymanie których fundator przeznaczył m. in. wsie: Czyżów, Dzięsławice i Jastrzębiec pod Stobnicą. Budowa eremu (wraz z kościołem) nie została zakończona z chwilą śmierci M-ego. Kontynuowała ją prawdopodobnie do maja 1730 żona M-ego. Zakonnicy przebywali w pustelni do r. 1819. W listopadzie 1726 M. był już ciężko chory. Zmarł 12 V 1727 w Szańcu, gdzie spędził ostatnie lata życia. Pochowany został w eremie kamedułów. W r. 1844 trumna ze zwłokami M-ego przeniesiona została do kościoła w Młodzawach.
Z zawartego 25 VI 1690 małżeństwa z Heleną Konstancją Czartoryską (1665–1740), córką Jana Karola (zob.), miał M. czworo dzieci: zmarłych przed r. 1701 Zygmunta i Magdalenę, Jana Karola (ur. 1695, zm. 9 I 1701), oraz Teresę (zm. w listopadzie 1712). Po śmierci M-ego, ostatniego ordynata pińczowskiego, rozgorzał spór o dobra ordynackie pomiędzy Jordanami a Wielopolskimi. Ostatecznie Trybunał Lubelski dekretem z r. 1729 przysądził ordynację Wielopolskim w osobie Franciszka Wielopolskiego, woj. sieradzkiego. Żona M-ego utrzymała dożywocie na Szańcu, Rogowie i Chrobrzu.
Estreicher, XXII; Słown. Geogr., (Pińczów, Szaniec); Niesiecki; Uruski; Żychliński, IX 100–3; Błeszczyński J., Spis senatorów i dygnitarzy koronnych z XVIII w., w: Kossakowski S. K., Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, W. 1872 III 44; – Gierowski J. A., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością, Wr. 1953; Hajdukiewicz L., Z przeszłości szkół pińczowskich (1586–1914), „Przegl. Hist.-Oświat.” 1959 nr 2/6; Jarochowski K., Nowe opowiadania i studia historyczne, W. 1882 s. 151; Łukaszewicz J., Historia szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim, P. 1851 III 481–2; Prochaska A., Konfederacja tarnogrodzka, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 45: 1917 s. 250; Skałkowski A., Aleksander Wielopolski, P. 1947 I; Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej, W. 1956; Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Pińczowskiem…, Marjówka 1927 s. 193, 197, 237–8, 262, 268, 276–7, 280; Wiśniowski E., Prepozytura wiślicka do schyłku XVIII w., L. 1976; Zarewicz L., Erem margrabski oo. Kamedułów w Szańcu, „Czas” 1879 nr 38, 39; tenże, Zakon kamedułów, jego fundacje i dziejowe wspomnienia w Polsce i Litwie, Kr. 1871; – Diariusz Walnej Rady Warszawskiej z r. 1710, Wil. 1928; Vol. leg., V 844, 850, VI 100, 199; – Arch. UJ: rkp. 323; B. Czart.: rkp. nr 208 k. 571–629v., nr 470 k. 313, nr 545 s. 139, nr 562 s. 484–485, nr 604 k. 211–220; B. Jag.: rkp. nr 264 s. 49, nr 2433 s. 213, nr 5040 k. 14, nr 6147 t. 8; B. PAN w Kr.: rkp. nr 8338 k. 821, nr 8339 k. 37v., 64v., 118v., 121 (Teki Pawińskiego, lauda sandomierskie).
Andrzej Link-Lenczowski