Szebeko Józefa (Józefina), krypt. J.S. (1859–1945), tłumaczka, senator Rzeczypospolitej Polskiej, działaczka społeczna.

Ur. 2 XI w Bokowoje (gub. chersońska), była córką Adalberta, ziemianina, gen. artylerii armii rosyjskiej, i Leontyny z Tripplinów. Miała bliźniaczego brata, Ignacego Szebeko (zob.).

S. otrzymała staranne wykształcenie w domu rodzinnym. W r. 1887 zamieszkała w Warszawie i rozpoczęła pracę translatorską. Pod krypt. J.S. przełożyła z języka francuskiego powieść X. Montépin „Dziecię nieszczęścia” (W. 1887 I–II), a z języka duńskiego książkę J. Brandesa „O poezji polskiej w XIX stuleciu. Trzy odczyty” (W. 1887), komedię E. Brandesa (właśc. C. E. Cohen) „Odwiedziny” (W. 1887) oraz nowelę J. P. Jacobsena „Pani Föus” (w zbiorze „Nowele trzy”, W. 1888–9). W r. 1892 opublikowała powieść obyczajową z życia wsi Życie syzyfowe (W.); zyskała ona uznanie krytyki, doceniającej «sumienność obserwacji i barwność w obrazowaniu» (W. Karczewski). S. podjęła też w Warszawie działalność społeczną: weszła do zarządu Tow. Kolonii Letnich, a od r. 1908 kierowała szkołą powszechną dla ok. 200 dzieci przy ul. Hożej, finansowaną przez Karola Rosego. Latem 1915, wobec zbliżania się do Warszawy armii niemieckiej, ewakuowała się do gub. mohylewskiej; została tam wiceprzewodniczącą Komitetu Niesienia Pomocy Ofiarom Działań Wojennych.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wróciła S. do Warszawy i wraz z m.in. Gabrielą Balicką (wdową po Zygmuncie) oraz Zofią Sokolnicką założyła w listopadzie 1918 Narodową Organizację Kobiet (NOK); objęła funkcję przewodniczącej jej Zarządu Głównego i pełniła ją do r. 1921. NOK była ściśle związana z ruchem narodowym, od r. 1919 ze Związkiem Ludowo-Narodowym, a od r. 1928 ze Stronnictwem Narodowym. W związku z wyznaczonymi na 26 I 1919 wyborami do Sejmu Ustawodawczego działała S. od grudnia 1918 w Narodowej Organizacji Wyborczej Kobiet, afiliowanej przy Centralnym Narodowym Komitecie Wyborczym. W r. 1919 pracowała jako urzędniczka w MSZ. W czerwcu r.n. zatrudniła się w redakcji założonego wtedy dziennika „Rzeczpospolita”. W wyborach do Senatu, przeprowadzonych 12 XI 1922, zdobyła mandat z listy państw. Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. Weszła do klubu parlamentarnego Związku Ludowo-Narodowego i objęła funkcję sekretarza senackiej komisji oświaty i kultury; odeszła wtedy z redakcji „Rzeczpospolitej”. T.r. założyła Radę Narodową Polek; była jej przewodniczącą i kierowała jej sekcją emigracyjną (do r. 1930); stowarzyszenie to, jak również Narodową Organizację Kobiet, reprezentowała w Międzynarodowej Radzie Kobiet. Uczestniczyła w XVII Międzynarodowym Kongresie Przeciwalkoholowym w Kopenhadze (1923), a ponadto w międzynarodowych zjazdach ruchu kobiecego w Waszyngtonie i Genewie. Działała w stow. Opieka Polska nad Rodakami na Obczyźnie i 11 I 1927 w Warszawie uczestniczyła w zorganizowanej przez Urząd Emigracyjny konferencji towarzystw opiekujących się emigrantami z Polski. Na forum Senatu propagowała w marcu t.r. «katolicko-narodowe wychowanie młodzieży szkolnej». W różnych ośrodkach krajowych występowała z odczytami o ruchu kobiecym. W wyborach parlamentarnych w marcu 1928 już nie kandydowała. W październiku t.r. została wybrana do prezydium Rady Naczelnej oraz Komitetu Politycznego powołanego wtedy Stronnictwa Narodowego; obie funkcje pełniła do r. 1932. Dn. 2 II 1930 przewodniczyła w Warszawie wiecowi w obronie religijnego wychowania dzieci i wzywała do zachowania kultury chrześcijańskiej. Następnie zaprzestała działalności politycznej, angażowała się jedynie (do r. 1939) w prace Narodowej Organizacji Kobiet. W czasie okupacji niemieckiej mieszkała w należącym do rodziny brata majątku ziemskim w Głogowcu (pow. kutnowski). Zmarła tam 4 VIII 1945.

S. rodziny nie założyła.

Dramat obcy w Polsce 1765–1965. Informator, Kr. 2001 I; Estreicher w. XIX, Wyd. 2, II; – Chmielowski P., Zarys najnowszej literatury polskiej (1864–1897), Kr.–Pet. 1898; Jakubowska U., Kobiety w świecie polityki Narodowej Demokracji, w: Kobieta i świat polityki w niepodległej Polsce 1918–1939, Red. A. Żarnowska, A. Szwarc, W. 1996; Kobieta w Sejmie. Działalność posłanek Narodowej Organizacji Kobiet, W. 1928 s. 8–9 (fot.), s. 15–16, 43, 45, 52; Kołodziej E., Wychodźstwo zarobkowe z Polski 1918–1939, W. 1982; Polskie Kobiece Stowarzyszenia i Związki Współpracy Międzynarodowej Kobiet, Oprac. J. Bełcikowski, W. 1929 s. 30; Radomski G., Samorząd terytorialny w myśli politycznej ruchu narodowego II i III Rzeczypospolitej, w: Między otwartą domkniętą myślą polityczną. Szkice o najnowszej refleksji politycznej, Red. R. Bäcker, J. Marszałek-Kałwa, Tor. 2006 s. 108; Śliwa M., Kobiety w parlamencie Drugiej Rzeczypospolitej, w: Kobieta i świat polityki w niepodległej Polsce 1918–1939, Red. A. Żarnowska, A. Szwarc, W. 1996; Terej J. J., Idee, mity, realia. Szkice z dziejów Narodowej Demokracji, W. 1971 s. 111; tenże, Rzeczywistość i polityka, W. 1979; Walczewska D., Działalność społeczna i polityczna kobiet polskich w latach 1914–1939, w: Polska i jej wschodni sąsiedzi, Red. A. Andrusiewicz, Rzeszów 2007 VIII 59–60; Warszawa kobieca, Oprac. J. Bełcikowski, W. 1930 s. 45, 49–50; – Kirkor-Kiedroniow a Z., Wspomnienia, Kr. 1989 III; Prus B., Kroniki, W. 1969 XIX; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 453 (fot.), s. 537–8; – „Bibl. Warsz.” 1892 t. 4 s. 390–8; „Przew. Bibliogr.” R. 10: 1887 z. 4 s. 71, z. 12 s. 235, R. 12: 1889 z. 3 s. 55, R. 15: 1892 z. 11 s. 182.

Przemysław Marcin Żukowski