Szlezygier, Szlezygierówna (czasem błędnie Szlezynger, Szlezyngier) Józefa (Józefina) (1861–1947), śpiewaczka (sopran), pedagog.
Ur. 29 IV w Warszawie, była córką Józefa (1817–1891), pedagoga, od r. 1862 dyrektora szkół rządowych, m.in. w Łowiczu, autora książek myśliwskich i in., urzędnika Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, oraz Karoliny z Hessów. Miała dwie siostry: Marię (1852 – po 1907), śpiewaczkę, żonę Jana Maurycego Kamińskiego (zob.), i Karolinę. Informacje „Słown. Teatru Pol.” jakoby S. była cioteczną wnuczką Fryderyka Chopina nie znajdują potwierdzenia.
S. ukończyła gimnazjum w Warszawie. Śpiewu uczyła się prywatnie u Mieczysława Horbowskiego i Honoraty Majeranowskiej. Umiejętności wokalne kształciła następnie w Dreźnie u G. B. Lampertiego, a zadebiutowała w Wenecji w Teatro Rossini. Po powrocie do Warszawy wystąpiła w czerwcu 1883 na koncercie z orkiestrą Warszawskich Teatrów Rządowych (WTR) oraz wykonała 12 VII t.r. partię Aminy w „Lunatyczce” V. Belliniego. Na sezon 1883/4 zaangażował ją Jan Dobrzański do zespołu operowego w teatrze we Lwowie i tam 26 IX 1883 wystąpiła ponownie jako Amina, a potem śpiewała m.in. partię tytułową w „Łucji z Lamermooru” G. Donizettiego, Violettę w „Traviacie” i Gildę w „Rigoletcie” G. Verdiego, Micaëlę w „Carmen” G. Bizeta, Urbana, pazia królowej, w „Hugenotach” G. Meyerbeera oraz Lady Durham w „Marcie” F. von Flotowa. Walery Wysocki w „Echu Muzycznym i Teatralnym” (1883/4 nr 2) uznał jej głos za niezbyt głośny, za to charakteryzujący się elegancją i gładką wokalizą, docenił także jej dobry smak, artystyczną inteligencję oraz udaną grę. W r. 1884 śpiewała w Grazu i Wiedniu; w czerwcu 1885, w czasie wakacyjnego pobytu, koncertowała w Ojcowie.
Jesienią 1885 została S. zaangażowana do WTR. Ponownie śpiewała partię tytułową w „Łucji z Lamermooru” i Gildę w „Rigoletcie”; wykonywała też arie Małgorzaty w „Hugenotach” i Królowej w „Robercie Diable” Meyerbeera, Zuzanny w „Weselu Figara” W. A. Mozarta oraz Hanny w „Strasznym dworze” Stanisława Moniuszki. Zauważono, że jej «technika jest dobrze wyrównana, [...] a i głos zyskał na sile» („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1885 nr 86). Już w l. osiemdziesiątych S. miała w repertuarze ok. dwudziestu partii operowych. W maju 1886 śpiewała na koncercie dziewięcioletniego Józefa Hofmana, w lutym 1886 i marcu 1887 wykonywała arie z „Fletu zaczarowanego” Mozarta w Tow. Muzycznym, a 6 II 1887 wzięła udział w występach Pabla Sarasatego. W Krakowie koncertowała 16 IX t.r. i 12 IV 1889 na zaproszenie tamtejszego Tow. Muzycznego, a na jubileuszu Adolfa Kozieradzkiego w Warszawie w czerwcu 1890 śpiewała w „Verbum nobile” Moniuszki. Patriotyczny repertuar koncertów spowodował, że w WTR powierzono jej jedynie niewielką rolę Pazia w operze „Romeo i Julia” Ch. Gounoda. T.r. występowała w Dreźnie, Wenecji, Grazu, Wiedniu i Pradze, lecz wkrótce jej kontrakt w WTR rozwiązano (wg „Słown. Teatru Pol.” stało się to dopiero w r. 1893). Śpiewała partie sopranowe, zwłaszcza koloraturowe. Juliusz Stattler („Bluszcz” 1886 nr 50) napisał: «Koloratura subtelna, głos czysty jak dzwonek i postać sympatyczna». Wdzięk, delikatność i subtelny dowcip spowodowały, że nazwano ją «śpiewającym cukierkiem». Żegnając się z warszawską publicznością 1 XII 1890 na koncercie w sali Resursy obywatelskiej, wykonała m.in. arię z „Zaczarowanego fletu”, a w duecie z siostrą Marią pieśni F. Schuberta i Moniuszki.
W latach późniejszych występowała S. w Warszawie wyłącznie na koncertach. W repertuarze miała pieśni m.in. Chopina, Jana Galla, Mieczysława Karłowicza, Adama Münchheimera, Stanisława Niewiadomskiego, Zygmunta Noskowskiego i Piotra Maszyńskiego. Chętnie śpiewała utwory Władysława Żeleńskiego, który w r. 1890 zadedykował jej swą pieśń do wiersza „Zaszumiał las, zaszumiał las...” Marii Konopnickiej (pt. „Z łąk i pól”, wyd. Kr.). W marcu 1892 występowała z powodzeniem we Lwowie, a w kwietniu i czerwcu w Krakowie. T.r. śpiewała w Warszawie na jubileuszu Wiktora Grąbczewskiego. Podczas wystawy teatralnej w Wiedniu wystąpiła we wrześniu t.r. z zespołem lwowskim w operach Moniuszki, jako Zofia w „Halce” i Hanna w „Strasznym dworze”. W Krakowie 16 XI uczestniczyła w koncercie, z którego dochód przeznaczono na budowę pomnika Oskara Kolberga; w r. 1893 w Warszawie ponownie koncertowała w Tow. Muzycznym, a we Lwowie w przedstawieniu na dochód Anastazego Trapszy. Brała udział w koncertach kompozytorskich Żeleńskiego: w październiku 1894 we Lwowie, w grudniu w Krakowie, gdzie wykonała fragment jego „Goplany”, a 28 IV 1896 w Salach Redutowych WTR. Śpiewała też 6 XII 1897, w czasie jubileuszu Żeleńskiego w Krakowie. T.r. wystąpiła w wieczorze pieśni do słów Adama Asnyka w krakowskim Tow. Muzycznym. W następnych latach prawdopodobnie już nie koncertowała.
W r. 1893 założyła S. we Lwowie szkołę śpiewu; krótko uczyła w szkole muzycznej Heleny Kijeńskiej i Marii Bojanowskiej w Łodzi. W r. 1912 przeniosła się do Warszawy. Prowadziła lekcje śpiewu w szkole muzycznej Lucjana Marczewskiego, potem założyła własną szkołę śpiewu. W „Przeglądzie Muzycznym” (1914 nr 12) napisano, że jest «nauczycielką pierwszej miary, umiejętnie kierującą uczennicami, i świadomą celów, do których zdąża». W Polsce niepodległej w l. 1922–3 uczyła solfeżu i impostacji głosu w Oddz. Dramatycznym przy warszawskim Konserwatorium Muzycznym. W r. 1927 otrzymała niewysoką emeryturę; żyła w trudnych warunkach. Po upadku powstania warszawskiego 1944 r. zamieszkała w Częstochowie, w prowadzonym przez szarytki Zakładzie dla Paralityków i Sierot im. św. Antoniego. Zmarła tam 16 VII 1947.
Wg „Słown. Teatru Pol.” mężem S. był bliżej nieznany Drec. Informacje prasy warszawskiej, jakoby wyszła za Niewiadomskiego, zdementował „Wiek” (1893 nr 288). Akt zgonu S. stwierdza, że nie była zamężna.
Rycina w: „Przegl. Tyg.” 1892 nr 38 s. 423; – Bibliogr. pol. czasopism muzycz.; Bibliogr. Warszawy, III; Bibliografia muzyczna polskich czasopism niemuzycznych, Kr. 1964–71 III–IV; Enc. Org. (1898–1904), XIV; Ilustr. Enc. Trzaski, V; Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1881–1886, Oprac. A. Marszałek, Kr. 1993; Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1886–94, Oprac. B. Maresz, M. Szydłowska, Kr. 2005; toż za l. 1894–1900, Kr. 2005; Reiss J., Almanach muzyczny Krakowa 1780–1918, Kr. 1939; Słown. Muzyków Pol., II (bibliogr.); Słown. Teatru Pol., (fot.); – W ilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1911–1944, Wr. 1978; Wypych-Gawrońska A., Lwowski teatr operowy i operetkowy w latach 1872–1918, Kr. 1999; – Andriolli M. E., Świadek swoich czasów. Listy i wspomnienia, Wr. 1976; Owerłło P., Z tamtej strony rampy, Kr. 1957; – „Bluszcz” 1886 nr 7 s. 55, 1890 nr 50 s. 399–400; „Echo Liter.-Artyst.” 1914 nr 12 s. 733; „Echo Muzycz. i Teatr.” 1883/4 nr 1, 2 (W. Wysocki), nr 35; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1885 nr 101, 1887 nr 180, 1888 nr 266 (A. Rajchman, ilustr.), 1890 nr 331, 375, 1892 nr 443, 446; „Gaz. Narod.” 1892 nr 220; „Kraj” 1893 nr 38; „Kur. Warsz.” 1883 nr 175, 1886 nr 129; „Tyg. Ilustr.” 1890 nr 43; „Wędrowiec” 1883 nr 47 s. 750; „Wiek” 1893 nr 288; – Nekrologi z r. 1947: „Gaz. Lud.” nr 244, „Robotnik” nr 254, „Ruch Muzycz.” nr 19/20, „Tyg. Warsz.” nr 34; – L’vivs’ka naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: Koresp. Ludwika Hellera, sygn. 6819 III; USC w Częstochowie: Akt zgonu, nr 786/1947.
Anna Wypych-Gawrońska