Rostkowska Józefa (Józefina) 1. v. Kluczycka, pseud. Józef Kluczycki (1784–1896), uczestniczka powstania listopadowego, emigrantka we Francji. Ur. 19 III w Warszawie, była córką (wg metryki zgonu i notatek w prasie francuskiej) Stanisława Mazurkiewicza, szambelana królewskiego, i Agnieszki z Komorowskich; w stanie służby wydanym w Paryżu w r. 1855 podana jest data ur.: 19 III 1798, oraz jako jej ojciec wymieniony został Stanisław Sołtyk.

Pierwszym mężem R-iej był nieznany z imienia Kluczycki, podoficer 2 p. ułanów, uczestnik kampanii 1812 r. i powstania listopadowego, w którym prawdopodobnie zginął. R. w czasie wojny 1812 r. przebywała z dziećmi u matki. W okresie powstania listopadowego R. 10 I 1831 wstąpiła do służby wojskowej jako młodszy felczer z przeznaczeniem do ambulansu nr 4 WP. Służbę podjęła jako Józef Kluczycki za zgodą naczelnego lekarza WP Jana Stummera. Występuje jako mężczyzna we wszystkich dokumentach z 1831 r. Dn. 8 VIII 1831 R. awansowała na starszego felczera i została przeniesiona do 10 p.p. liniowej, w którym służył jej przyszły mąż por. Daniel Rostkowski (zob.). Brała udział w bitwach pod Białołęką (24 II), Grochowem (25 II), Wawrem i Dębem Wielkim (31 III), Liwem (10 i 14 IV), Jędrzejowem (13 V), Ostrołęką (26 V), Wolą i w obronie Warszawy (6 i 7 IX) oraz w potyczkach pod Rudzienkiem i Zimnowodą (28 IV). W bitwie pod Grochowem R. została dwukrotnie ranna. W czasie rekonwalescencji niosła pomoc rannym ze szpitala w koszarach Gwardii Kor. Za udział w walkach na Woli R. została 15 IX 1831 udekorowana Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari. Wraz z 10 p. p. liniowej 5 X 1831 przekroczyła granicę pruską. Po pobycie w Neuteich (dziś Nowy Staw) R. przez Niemcy udała się jako Józef Kluczycki do Francji, gdzie przybyła 27 I 1832. Dn. 19 II t. r. z mężem Danielem Rostkowskim dotarła do Avignon, 26 VIII 1832 podpisała rezolucję potępiającą ataki na płka Feliksa Breańskiego na tle nieporozumień i antagonizmów między emigrantami, a 19 XII 1832 manifest przeciwko Komitetowi Narodowemu Polskiemu. Dn. 19 V 1833 przybyła do Montpellier, a 20 X t. r. udała się do Guéret (dep. Creuse), skąd później z mężem wyjechała do Tulle (dep. Corrèze). Informacja jakoby R. uczęszczała na studia medyczne (B. Konarska) nie znajduje potwierdzenia.

R. we Francji pobierała subsydium oficerskie w wysokości 53 fr. miesięcznie, w r. 1837 zmniejszone do 40 fr. W czerwcu 1848 zmniejszono je do 12 fr. 50 centymów, gdyż uznano ją za żonę emigranta, a nie uczestniczkę walk. Na interwencję Adama Jerzego Czartoryskiego przywrócono jej poprzednią wysokość zasiłku. Od 1 VIII 1848 przeniosła się wraz z mężem do Paryża. Dn. 24 II 1852 odebrała złoty pierścień z brylantem z napisem «Souvenir de la Garde Nationale de Besançon». Od października 1852 do listopada 1853 pracowała jako zarządca folwarku Garraud w dobrach Chaugy (dep. Allier), należącego do Władysława Czartoryskiego. W marcu 1853 odebrano jej subsydium rządu francuskiego. W czasie wojny krymskiej zgłosiła się 7 VIII 1855 do służby. Do Turcji udała się 13 IX 1855 z Marsylii na statku «Tabor», na którym płynęli także m. in. W. Czartoryski i Adam Mickiewicz, który nie darzył R-iej sympatią. Dn. 22 IX statek zawinął do Konstantynopola, 3 X wyjechała R. do Burgas, by później powrócić do Skutari. Była podlekarzem przy sztabie Dyw. Kozaków Sułtańskich. Powróciła do Francji 2 III 1857, zamieszkała w Paryżu z mężem przy Boulevard Montparnasse 68 w budynku Wyższej Szkoły Polskiej. Od 7 XI 1860 mieszkali w Aniche (dep. Nord). R. otrzymywała żołd w wysokości 35 fr. miesięcznie. W marcu 1861 oboje Rostkowscy uzyskali nadzwyczajne subsydium od rządu francuskiego w wysokości 100 fr., a od r. 1872 dostawali stałe zasiłki. Wspierało ich także Stow. Podatkowe – Instytucja Czci i Chleba. Datki przysyłali W. Czartoryski, Izabela z Czartoryskich Działyńska. R. w l. 1887–96 otrzymywała wsparcie roczne w wysokości 600 koron austriackich z Fundacji Pelagii Russanowskiej. W r. 1876 bezskutecznie starała się o przyjęcie do Zakładu Św. Kazimierza. W Aniche R. opiekowała się chorymi robotnikami, była szanowana i lubiana przez mieszkańców miasteczka. Na 100. rocznicę jej urodzin urządzono uroczystość jubileuszową z bankietem i wydano specjalną ulotkę. Zmarła 18 VII 1896 w Aniche i pochowana została na miejscowym śródmiejskim (dawnym) cmentarzu.

Z pierwszego małżeństwa z Kluczyckim miała R. syna i córkę, zmarłych przed 1896 r., drugie pozostało bezdzietne. W prasie francuskiej podawano, że była matką 15 dzieci: 12 chłopców i 3 dziewcząt.

Bartkowski J., Spis Polaków zmarłych w emigracji od roku 1831, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; Księga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny oficerów, podoficerów… Krzyżem Wojskowym Virtuti Militari ozdobionych, Lw. 1881; – Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837, W.-Ł. 1986; Ekielski J., Fundacja Pelagii Russanowskiej, Miejsce Piastowe 1931 s. 107–8, 116, 134; Giedroyć F., Służba zdrowia w dawnym Wojsku Polskim, W. 1927 s. 439; Konarska B., Polskie drogi emigracyjne, W. 1986 (część informacji odnosi się do Teodora Rostkowskiego); Musielak H., Polonica w Archiwum Północnej Francji w Lille, „Archeion” T. 62: 1975 s. 130; Sadowski H., Ordery i oznaki zaszczytne w Polsce, W. 1904 s. 159; Wawrzykowska-Wierciochowa D., Sercem i orężem Polsce służyły, W. 1982 (mylne informacje); Zembrzuski L., Złota księga Korpusu Sanitarnego Polskiego 1797–1918, W. 1927 s. 40; – Krosnowski, Almanach hist., I–III; Mickiewicz A., Dzieła wszystkie. Listy, W. 1955 XVI 649–50; Mickiewicz W., Żywot Adama Mickiewicza, P. 1895 IV 425, LXXXIII, CXVIII, CIV–CV; Reiff A., Kalendarzyk na rok 1887, s. 87; Rys ogólny jednorocznych dziejów tułactwa polskiego w Zakładzie Awiniońskim od lutego 1832 do lutego 1833 [b. m. r. w.]; – „L’Ami du Peuple” (Douai) 1884 nr z 6 i 9 IV; „Bulletin Polonais” 1895 nr 82 s. 118, 1896 nr 97 s. 192; „Czas” 1896 nr 170; „Douai Républicain” 1896 nr z 22 VII; „Dzien. Pozn.” R. 38: 1896 nr 169, 170; „L’Echo Douaisien” 1895 nr z 14, 19 IV, 1896 nr z 22 VII; „L’Indépendant” (Douai) 1896 nr z 20 VII; „Narodowiec” (Lens), 1987 nr z 20 X; „Petit Journal” 1883 nr z 15 IV; „La Voix du Nord” (Lille) 1987 nr z 23 X; „Wiad. Pol.” 1855 nr 3; – Arch. Départementales du Nord w Lille: M 142/22; Arch. Départementales de l’Hérault w Montpellier: 44 M 57; Arch. de France w Paryżu: AJ 15 4228; Arch. Municipales d’Aniche; B. Czart.: sygn. 5626, Ew. 953, 968, 971, 1173, 1179, 1230, 1232, 1380, 1069, 1514, 1461, 1930, 1983; B. Korn.: 2408, 2549, BPP 387, 511, 557, 563, 574, 773; Muz. Adama Mickiewicza w Paryżu: sygn. 1062; – Kartoteka oficerów WP 1815–1831 Zbigniewa Zacharewicza z Kr.; – Informacje Henri Musielaka z Aniche (Francja).

Janusz Pezda