Bańkowski Juljan Ambroży (1877–1918), działacz socjalistyczny i bakterjolog. Ur. we wsi Szczebra (pow. augustowski) 7 XII 1877, jako syn nadleśniczego, kształcił się w gimn. marjampolskiem i w Libawie, gdzie wszedł w koła radykalnej młodzieży. Następnie wstąpił na uniwersytet w Moskwie, później w Kijowie. Relegowany za udział w demonstracjach studenckich, przeniósł się w r. 1900 do Krakowa, gdzie, studjując medycynę, brał udział w życiu młodzieży i przystąpił do organizacji P. P. S. zaboru ros. W tej ostatniej należał do grupy »młodych«, którzy przeciwstawiali się niepodległościowej taktyce »starych«. Uzyskawszy w r. 1904 doktorat, osiadł jako lekarz w Królestwie i oddał się intensywnej działalności partyjnej pod pseud. »Marka«. W P. P. S. był przedstawicielem centrum: nie godził się z usunięciem haseł niepodległościowych z programu, ale w taktyce zbliżał się do »lewicy«. Wybrany w r. 1906 do kompromisowego Centr. Kom. Robotniczego, rozwijał różnostronną działalność partyjną, przerwaną aresztowaniem we wrześniu 1906 r. Odznaczał się wysoką postawą etyczną i wielkiem zaparciem się siebie. W r. 1907, po nostryfikowaniu dyplomu krakowskiego w Kazaniu, osiadł jako lekarz w Sztabinie (Augustowskie). W r. 1910 wrócił do Krakowa dla dalszej specjalizacji, i pracował naukowo jako asystent przy katedrze higjeny i bakterjologji w Krakowie. W r. 1912 jako stypendysta Akad. Um. uczęszczał na kurs bakterjologji w inst. Pasteura w Paryżu. Po powrocie do Krakowa oddał się działalności naukowej, drukując w sprawozdaniach Akad. Um. oraz w polskich, francuskich i niemieckich czasopismach fachowych studja z zakresu anafilaksji i hodowli tkanek. W r. 1914 wrócił do praktyki lekarskiej w Choroszczy pod Białymstokiem, później w Wilnie, gdzie wziął udział w ruchu społeczno-kulturalnym i politycznym, organizując m. i. Uniwersytet Lud. im. Adama Mickiewicza. Chory na gruźlicę, leczył się w Zakopanem, poczem osiadł w Lublinie, ale na krótko. Zmarł 26 XII 1918 w Zakopanem. Z czasu pobytu w sanatorjum (1917) pochodzi jego Pamiętnik w postaci listów do żony i syna (wyd. pośmiertne, w 1934).
Krzeczkowski K., Wspomnienie o J. B. (na wstępie Pamiętnika, 1934); tutaj m. in. bibliografja prac naukowych. B-go.
Konstanty Krzeczkowski i Leon Wasilewski