Schuster Juliusz pseud. Wir (1906–1978), organizator tajnej produkcji materiałów wojennych dla potrzeb Armii Krajowej. Ur. 2 IX w Sierszy w pow. chrzanowskim, był synem Filipa, niższego urzędnika sądowego, i Wiktorii z Czapników.
W r. 1925 S. ukończył Gimnazjum Humanistyczne w Oświęcimiu, w r.n. wstąpił na Wydz. Górniczy Akademii Górniczej (AG) w Krakowie. W czasie studiów był sekretarzem Stow. Studentów AG i prezesem Koła Akademickiego Oświęcimiaków. Na skutek trudnych warunków materialnych rodziny studia niebawem przerwał i w l. 1927–31 pracował w biurze mierniczym Aleksandra Skrachy (przyszłego swego teścia) w Krakowie. S. odbył w tym czasie sześciomiesięczne praktyki węglowe i naftowe w kraju (1930) i w Rumunii (1931). W l.n. był zatrudniony dorywczo nadal w biurze A. Skrachy. W l. 1935–9 pracował jako inspektor Okręgu Krakowskiego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP) do spraw rozbudowy lotnisk i szybowisk oraz jako kierownik warsztatów szybowcowych.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. brał S. udział w ewakuacji na południowy wschód kraju części bazy (sprzętu lotniczego i szybowcowego) LOPP. Od początku r. 1940 do końca 1942 r. był pracownikiem fizycznym w wytwórni soków Władysławy Navratilowej w Krakowie, w l. 1943–4 – kierownikiem zakładu przetwórczego torfu w Czarnym Dunajcu, należącym do biura budowlanego inż. Karola Weissa w Krakowie.
Od r. 1941 S. należał do Związku Walki Zbrojnej, jednak aż do poł. 1942 r. brak bliższych danych o jego działalności konspiracyjnej. W czerwcu 1942 został zaprzysiężony, po raz drugi w swej działalności w podziemiu, do Szefostwa Produkcji Konspiracyjnej Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej (AK) krypt. «Ubezpieczalnia». Objął w nim funkcję kierownika działu chemicznego i I zastępcy szefa «Ubezpieczalni». W okresie od jesieni 1942 do wiosny 1943 S. zorganizował dział chemiczny, którego zadaniem było m.in. wyszukiwanie surowców potrzebnych do produkcji materiałów wybuchowych i prochu oraz wytwarzanie szedytu, prochu czarnego, tarełek (zapalników) i butelek zapalających. Na terenie Krakowa S. przygotował sieć wytwórni niezbędną do prowadzenia ich ciągłej produkcji: 6 – szedytu, 7 – tarełek i wytwórnię butelek zapalających. Punkty te bezpośrednio nadzorował oraz dostarczał im wszystkich potrzebnych urządzeń, narzędzi i surowców. Większość środków produkcji (m.in. misy ze specjalnej blachy z podgrzewaczami elektrycznymi, siatki kalibrowane, prasy, wagi) sam projektował i starał się o ich wykonanie. Wytwórnie chemiczne «Ubezpieczalni» wyprodukowały w okresie 15 miesięcy (do kwietnia 1944) ok. 20 ton szedytu, którym napełniono 50 tys. granatów typu «U» (dla zapalnika uderzeniowego) i typu «sidolówka» lub «Cz» (dla zapalnika czasowego) oraz bliżej nieustaloną liczbę ładunków saperskich. S. przyczynił się do stworzenia warunków organizacyjnych i materiałowych dla wyprodukowania ok. 5. tys. butelek zapalających typu «Chartreuse» przez kilkuosobowy zespół «Ubezpieczalni» w hucie szkła «Prądniczanka» przy ul. Nad Strugą w Krakowie. Również w mieszkaniu S-a przy ul. H. Siemiradzkiego 33 w Krakowie mieściła się przez prawie rok konspiracyjna wytwórnia szedytu nr 1. W jej siedmiosobowym zespole m.in. pracowała jego najbliższa rodzina. W wytwórni tej w grudniu 1942 wyprodukowano 100 min saperskich (o wadze 1 kg) i 50 kg szedytu.
Z początkiem wiosny 1944 S. objął funkcję oficera broni sztabu Inspektoratu Rejonowego AK krypt. Maria (Miechów, Olkusz, Pińczów). Późnym wieczorem 30 IV 1944 S. został aresztowany przez Gestapo i przewieziony do więzienia przy ul. Pomorskiej 2. W rękach policji znalazło się wówczas kilkanaście osób z «Ubezpieczalni». Ich ujęcie było częścią wielkiej akcji aresztowań spowodowanej przekazaniem Gestapo przez szefa kancelarii sztabu Komendy Okręgu Krakowskiego AK, plutonowego podchorążego «Tomasza» (Wiesława Dawida) list odznaczeniowych i awansowych oficerów AK; było na niej również nazwisko S-a. Już podczas pierwszego przesłuchania S. był okrutnie przez Gestapo torturowany. Dn. 1 V 1944 został przewieziony do więzienia przy ul. Montelupich. Na rozplakatowanej w Krakowie 15 V t.r. liście 44 członków podziemia skazanych przez policyjny sąd doraźny na karę śmierci z informacją, że wyrok na pierwszych dziesięciu został już wykonany, nazwisko S-a znalazło się jako piąte. Nie został jednak rozstrzelany, co być może było jednym z licznych wówczas zabiegów władz zmierzających do pozyskania grupy dowódców AK do wspólnego wystąpienia przeciwko ZSRR. Dn. 27 VII 1944 S. wraz z innymi więźniami został ewakuowany do obozu w Gross-Rosen, a stąd skierowany do podobozu (komanda) Aslau, z kolei do Nordhausen, potem do Mittelbau-Dora i wreszcie do Bergen-Belsen. W dn. 15 IV 1945 S. został uwolniony przez wojska brytyjskie i przeniesiony jako wycieńczony i chory do szpitala w Zelle, gdzie przebywał do 13 VIII 1945.
Po powrocie do Polski S. ujawnił swą działalność w AK; został zweryfikowany do stopnia porucznika czasu wojny. Od 1 I 1946 pracował jako kierownik budowy w firmie budowlanej inż. arch. Kazimierza Sołtykowskiego w Mysłowicach. Od 1 III 1949 był zatrudniony jako starszy projektant w Centralnym Biurze Projektów Architektury i Budownictwa (Oddział Mysłowice). Kierował wówczas odbudową mostów w Krzyżanowicach i Raciborzu. Ponadto pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Izby Przemysłowców i równolegle radcy Izby Przemysłowo-Handlowej w Katowicach. Dn. 1 XII 1950 podjął pracę w Przedsiębiorstwie Państwowym Wyodrębnionym (PPW) Nowa Huta, przekształconym w r. 1955 w Biuro Studiów i Projektów Hutnictwa «Biprostal». W PPW Nowa Huta S. był starszym kalkulatorem, a później prowadził dział kosztorysowy inwestycji związanych z budową kombinatu metalurgicznego Huta im. Lenina. Z kolei był kierownikiem pracowni ekonomiczno-kosztorysowej w «Biprostalu» aż do przejścia na emeryturę w końcu 1972 r.
S. był członkiem ZBoWiD. Po październiku 1956 położył duże zasługi dla budowy mauzoleum partyzanckiego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (1956–8). Swoje wspomnienia oraz różne uwagi o działalności konspiracyjnej przekazał do Archiwum Okręgowej Komisji Historycznej ZBoWiD w Krakowie, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i do zbiorów dokumentów gromadzonych przez historyków «Ubezpieczalni». Po ujawnieniu w 1. poł. l. sześćdziesiątych całokształtu spraw «Ubezpieczalni» został zweryfikowany do stopnia majora czasu wojny i otrzymał Order Virtuti Militari V kl. Ponadto był odznaczony Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. S. zmarł 19 X 1978 w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
W małżeństwie (od r. 1936) z Anną ze Skrachów miał S. córkę Małgorzatę (ur. 1938), zamężną Gawłowską, profesora ASP w Krakowie, oraz synów: Łukasza (ur. 1940), fotografa, pracownika Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu, i Andrzeja (ur. 1946), inżyniera mechanika, pracownika Huty im. T. Sendzimira w Krakowie.
Żona Anna (1908–1948), historyk sztuki, konserwator obrazów w Muz. Narodowym w Krakowie, w czasie okupacji niemieckiej pod pseud. Skra pracowała w wytwórni szedytu i razem z Ireną Bobrowską, pseud. Ćma, prowadziła w pracowni konserwacji obrazów Muz. Narodowego skrzynkę pocztową «Ubezpieczalni».
40 lat w służbie hutnictwa żelaza i stali PRL. Biuro Studiów i Projektów Hutnictwa Biprostal, Kr. 1989 s. 105; Dąbrowa-Kostka S., Hitlerowskie afisze śmierci, Kr. 1983; Jankowski S. M., Steny biją celnie, Kr. 1983 (podob.); tenże, Steny z ul. Mogilskiej, Kr. 1977 s. 35, 36 (fot.), 37, 41, 43–4, 48, 145–8, 186, 196; Mazur G., Podziemna produkcja broni w Okręgu AK Kraków w świetle wspomnień i relacji, „Studia Hist.” 1978 z. 3 s. 435, passim; Moskwa J., Krakowskie Steny. Nieznana karta, „WTK” 1975 nr 39 s. 7, nr 40, 41 s. 6–7; Nieczuja-Ostrowski B., Ubezpieczalnia, „Życie i Myśl” 1965 Nr 7–8, s. 39, 41–2, 48–9; Nowiński S., Arcydzieło Matejki wraca do świetności, „Przekrój” 1945 nr 14 s. 8–9 (dot. żony Anny); Przewoźnik A., Ubezpieczalnia. Montownia numer 5 w Krakowie przy ulicy Mogilskiej 97. Wsypa, Kr. 1983; Satora K., Produkcja uzbrojenia w polskim ruchu oporu 1939–1944, W. 1985 (fot.); Skrobecki C., Montownia Nr 4 w Krakowie przy ul. Paulińskiej 28, „Studia Hist.” 1982 z. 2 s. 284 (jako: Szuster); Tor E., „Hołd Pruski” Matejki w Zamościu, Zamość 1946 s. 4, 9, 10, 12 (dot. żony Anny); 30 lat w służbie hutnictwa żelaza i stali PRL…, Kr. 1979 s. 88; Wójcikowski W., Wojenne losy dzieł Matejki, L. 1974 s. 29 (dot. żony Anny); – Daroszewski L., Wspomnienia z okupowanego Krakowa, „Dzien. Pol.” 1989 nr 278, 281, 283, 285; – „Dzien. Pol.” 1948 nr 351 s. 7 (nekrolog żony); „WTK” 1979 nr 20 s. 11 (nekrolog); – Arch. „Biprostal” w Kr.: Teczka osobowa S-a (nr 2445); Arch. Okręgowej Kom. Badania Zbrodni Hitlerowskich w Kr.: Zeznania S-a z 1971; Arch. Zarządu Woj. Związku Kombatantów RP i Więźniów Politycznych w Kr. (ZBoWiD): Zespół wspomnień byłych żołnierzy «Ubezpieczalni» i 7 relacji S-a (z l. siedemdziesiątych); Muz. Hist. m. Kr.: D.881/103 (klepsydra S-a); – Arch. S. Kostki-Dąbrowy w Kr.: Relacje S-a z r. 1974; – Informacje Bolesława Nieczui-Ostrowskiego z Elbląga, synów Łukasza i Andrzeja Schusterów z Kr., Janiny Gołębiowskiej z Kr., Andrzeja Zwolińskiego z Kanady, Stanisława Nawary-Gaczoła z Kr.
Stanisław Piwowarski