Kamieński Kajetan (1758–1842), pedagog, pijar. Ur. 4 I w woj. krakowskim, w rodzinie szlacheckiej. Ukończył szkołę w Rzeszowie, po czym w l. 1767–74 był uczniem Szkoły Rycerskiej w Warszawie. W r. 1774 wstąpił do zakonu pijarów, nowicjat odbył w l. 1775–7 w Podolińcu, następnie kształcił się w r. 1777/8 w Rzeszowie i w l. 1778–80 w Międzyrzeczu. Od r. 1781 był podprefektem w pijarskim konwikcie (Collegium Nobilium) w Warszawie, a od września 1783 r. podprefektem i nauczycielem w Górze Kalwarii, od r. 1786 uczył tam wymowy i prawa, sprawując jednocześnie obowiązki prefekta. Dn. 28 XI 1789 r. złożył śluby wieczyste i otrzymał święcenia kapłańskie. We wrześniu 1789 r. został ponownie nauczycielem w konwikcie warszawskim, gdzie od r. 1793 był prefektem, a od 1802 rektorem. W l. 1799–1801 sprawował urząd radcy (consultor) polskiej prowincji pijarów. Zajęcie gmachu konwiktu na szpital przez wojska francuskie w lutym 1807 r. spowodowało przeniesienie szkoły od maja t. r. do dotychczasowej letniej siedziby na Żoliborzu. Odstąpiwszy następnie dawny gmach konwiktu Min. Wojny, K. przeniósł na stałe szkołę na Żoliborz, rozbudowując znacznie jej pomieszczenie i wzbogacając wyposażenie. W r. 1818 K. został prowincjałem swego zakonu; urząd ten sprawował do r. 1825. W l. 1826–32 przebywał jako eksprowincjał w szkole żoliborskiej, a następnie po zajęciu jej terenu na cytadelę, w warszawskim kolegium pijarskim. W l. 1833–7 był I asystentem, a w r. 1837 przez krótki czas regensem prowincji.

K. cieszył się opinią wybitnego pedagoga i organizatora, starannie dobierał personel nauczający, dbał o poziom wykształcenia pijarów, kierując młodych zakonników na studia zagraniczne i na nowo utworzony uniwersytet w Warszawie. Światowych manier i dbały o zewnętrzny splendor swego stanowiska, czym budził nawet głosy krytyki, K. utrzymywał ożywione kontakty ze sferami arystokratycznymi i światem literacko-naukowym Warszawy, m. in. urządzając recepcje w konwikcie na Żoliborzu. O liberalizmie K-ego, charakterystycznym dla ówczesnych pijarów, świadczyła przyjaźń, jaka łączyła go z ewangelikiem S. B. Lindem, któremu pomagał przy korekcie „Słownika języka polskiego”. W r. 1801 K. został członkiem Tow. Przyjaciół Nauk. W r. 1810 powołany został do Tow. do Ksiąg Elementarnych. Miał tam referat podręczników do języków nowożytnych i starożytnych, referował zresztą również pisma z zakresu pedagogiki i układał projekt ustawy emerytalnej dla nauczycieli. Dn. 14 II 1808 r. złożył swój podpis pod „Urządzeniem tymczasowym szkół pijarskich”. W czasach Król. Pol. K. jako prowincjał pijarów wszedł w skład Komisji Rządowej Wyznań Rel. i Oświecenia Publ. (1818–21). W r. 1824 przez krótki czas w tymże charakterze (jako wirylista) był członkiem honorowym nowo zorganizowanego Tow. do Ksiąg Elementarnych. Od Aleksandra I otrzymał Order św. Stanisława.

K. napisał dwa podręczniki szkolne: Gramatyka niemiecka (W. 1790), Gramatyka albo pierwsze początki języka francuskiego (W. 1799), oraz przetłumaczył N. Wailly, „Abregé la grammaire française” (Zbiór krótki gramatyki francuskiej, 1792). Podręczniki te były wielokrotnie wznawiane (częściowo w nowej redakcji) w w. XVIII i pierwszych trzech dziesiątkach XIX w. w Warszawie, w Wilnie, Berdyczowie, Wrocławiu (u B. Korna). K. przetłumaczył też dzieło sławnego lekarza szwajcarskiego Tissot „Rada dla pospólstwa…” (W. 1795, przypisywanie K-emu wcześniejszych tłumaczeń dzieł Tissota wydaje się niesłuszne) oraz modlitewnik A. Żeglickiego „Schola pietatis” (Szkoła pobożności, W. 1817). Pozostawił w rękopisie Opis historyczny konwiktu warszawskiego; fragmenty tej pracy ogłosił w wydawanych przez konwikt corocznie „Popisach… uczniów…”. Zajęcia pedagogiczne i organizacyjne nie pozwalały K-emu na intensywniejszą działalność pisarską, toteż nie ułożył zamówionego przez Izbę Edukacyjną słownika łacińsko-polskiego i polsko-łacińskiego ani oczekiwanej od niego przez Tow. Przyjaciół Nauk gramatyki języka polskiego. O niezrealizowanym zamiarze K-ego przekładu „Z tłumaczenia oryginału angielskiego na francuski” tablic chronologicznych do historii powszechnej Blaira wspomina Lelewel, który jako uczeń konwiktu dopełniał dla K-ego tablice materiałem z historii polskiej. K. zmarł w Warszawie 4 III 1842 r.

Estreicher; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Bielski, Vita et scripta; – Bobkowska W., Pruska polityka szkolna, W. 1948; Borek-Rytlowa Z., Działalność Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych za czasów Dyrekcji Edukacji Narodowej, Prace Naukowe Oddziału Warszawskiego Komisji do Badań Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce, Biuletyn z lat 1925–6 s. 10, 11, 17, 19, 21, 22; Jahrbücher f. Slawische Kultur, Literatur u. Wissenschaft, 1843; Konopczyński W., Stanisław Konarski, W. 1926; Manteuffel T., Centralne władze oświatowe, W. 1929; Michalski J., Dzieje wydania Słownika Lindego, Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol., S. A., W. 1961 z. 4 s. 23; tenże, Z dziejów Towarzystwo Przyjaciół Nauk, W. 1953 s. 55, 205; Mrozowska K., Szkoła Rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego, Wr.–W.–Kr. 1961 s. 243; Nikliborc A., L’enseignement du français dans les écoles polonaises au XVllI-e siècle, Prace Wrocł. Tow. Nauk., S. A., Wr. 1962 nr 85 s. 76–7; Rościszewski A., Wspomnienie pozgonne o ks. K. K-m, „Bibl. Nauk. Zakł. im. Ossol.” (Lw.) T. 2: 1842 (portret rysowany przez K. Minasowicza, rytowany przez Kielisińskiego); Seredyński W., Zapiski do dziejów oświaty publicznej, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1878 I; Wójcicki, Cmentarz Powązkowski, II; – Lelewel J., Przygody w poszukiwaniach (reedycja), Dzieła, W. 1957 I; Raporty generalne wizytatorów z r. 1786, Wyd. T. Wierzbowski, W. s. 43, 52; Źródła do dziejów wychowania i szkolnictwa w Polsce z doby Izby Edukacji Publicznej, Wyd. Z. Kukulski, L. 1931; – B. Jag.: rkp. nr 1874 (Listy K-ego do J. S. Bandtkiego), nr 3468 (List K-ego do S. B. Lindego); Arch. klaszt. Pijarów w Kr.: Matricula nr 630 (wypis dostarczony przez J. Bubę).

Jerzy Michalski