Nagurski (Nagórski, Nahorski) Kajetan h. Pobóg (po 1760–1802), członek Rady Najwyższej Narod. Lit. w r. 1794. Był synem Jakuba i Marianny z Puzynów, bratem Jana (zob.). Ur. zapewne po r. 1760, skoro w r. 1782, dedykując ojcu tłumaczenie podręcznika „Geografii” Lengleta du Fresnoy, uważał przekład za pierwszy obiecujący dowód swych postępów w nauce. Podręcznik Lengleta N. częściowo skrócił, częściowo wzbogacił materiałem z innego kompendium, dodawszy obszerniejszy opis Król. Pol. i Litwy, w którym uwzględnił zmiany zaszłe po r. 1778. We wrześniu 1788 N. kandydował do poselstwa ze Żmudzi, a nie otrzymawszy go, stymulowany przez ojca, wniósł do grodu, wraz z Maurycym Franciszkiem Karpiem, manifest z 871 podpisami przeciw staroście żmudzkiemu Antoniemu Giełgudowi o pogwałcenie swobody sejmikowej elekcji. Interwencja królewska u gen. M. Kreczetnikowa za pośrednictwem J. Bułhakowa, uchroniła, zdaje się, dobra Nagurskich przed dewastacją. (Rodzina czynna była w wojnie 1792 r. w obronie Konstytucji 3 maja). W czasie sejmu grodzieńskiego król mianował N-ego jednym z komisarzy do lustracji i rozliczenia wojsk lit. N. musiał być wtajemniczony w robotę spiskową, gdyż 24 IV znalazł się na liście członków Rady Najwyższej Narod. Lit. z posiadanym już w r. 1792 tytułem chorążego szawelskiego. W następnym dniu podpisał jako jeden z sędziów dekret skazujący na śmierć hetmana Szymona Kossakowskiego. Nie później niż 11 V N., słynący z zamożności, zobowiązał się do wystawienia w przeciągu 2 miesięcy 500-osobowego oddziału konnego (100 000 zł dołożył na ten cel Michał Kleofas Ogiński, podskarbi w. lit.); na czele oddziału stanąć miał brat N-ego Jan (był to 1 p. Ks. Żmudzkiego). N. oddał ponadto na cele powstania poważne ilości złota i srebra. Po upadku powstania N. przedostał się do Wenecji. Wpływowy w kręgach emigracji, należał do zwolenników monarchii konstytucyjnej (i Konstytucji 3 maja), wypowiadał się za potrzebą zgodnego działania skłóconej emigracji; sam związany był z grupą popierającą Franciszka Barssa. On m. in. podpisywał instrukcje dla Michała Kleofasa Ogińskiego, gdy ten wyjeżdżał z misją poselską do Turcji.

N. wrócił na Litwę via Warszawa po śmierci Katarzyny II, na wiosnę 1797. Tu włączył się rychło w konspirację, wchodząc u schyłku lata 1797 do związanej z Centralizacją Lwowską wileńskiej «Asocjacji»; podpisał m. in. akt konfederacji powstańczej (in spe), ale rzeczywistym celem związku było werbowanie oficerów do służby w Legionach i gromadzenie na ten cel funduszy. Możliwe, iż N. jakieś w tym kierunku dyrektywy przywiózł z Wenecji. «Asocjacja» została jeszcze w r. 1797 wykryta, N. wraz z innymi jej uczestnikami uwięziony, następnie przetransportowany do Petersburga. W czasie śledztwa zarówno na Litwie, jak potem w Petersburgu, N. był wyjątkowo życzliwie traktowany przez N. Repnina; może to dowodzić, że nie zdążył czynniej w «Asocjacji» działać, jednak honory, z jakimi traktowali go carscy dygnitarze, sugerowałyby więcej – silną protekcję, może popartą znaczną łapówką. N-ego uwolniono i pozwolono mu wrócić na miejsce poprzedniego pobytu. Testamentem z r. 1800 lub 1802 N., ostatni tego nazwiska dziedzic Kurtowian, dał wolność włościanom w swych rozległych dobrach. Zmarł w Wiedniu w r. 1802, wyjechawszy tam w nadziei uleczenia trawiącej go od dawna choroby. Żona, Włoszka Maria Neri (zm. 1851), znana ponoć z rozpustnego życia, wyszła powtórnie za mąż za Michała Kleofasa Ogińskiego. Małżeństwo było bezdzietne. Rozległy majątek odziedziczyła dalsza rodzina.

Estreicher, XXI 166–7, XXX 305; PSB, (Karp Franciszek Maurycy); Słown. Geogr., IV 940 (Kurtowiany); Uruski, XII 11–12; Spis osób, które uczestniczyły w działaniach wojennych Kościuszki 1794 r., P. 1894 s. 129; – Askenazy Sz., Napoleon a Polska, W. 1918 I (N. częściowo pomylony z bratem Janem); Jankowski Cz., Powiat oszmiański, Pet. 1896–7 I–II; Korzon, Wewnętrzne dzieje, VI; Kraushar A., Barss, palestrant warszawski, Lw. 1903 s. 170; Kukiel M., Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795–1797, Kr.–W. 1912; Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 r., „Przegl. Hist.” R. 51: 1960 z. 2 s. 361; Miller A., Pierwsza porozbiorowa konspiracja litewska, Kr. 1936 s. 56, 69, 74, 99, 108, 112–13; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. [b. r.] I; tenże, Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie, W. 1917; tenże, Pod znakiem Orła i Pogoni, Lw.–W. 1923; Pachoński J., Emigracja polska w Wenecji w latach 1794–1797, „Kwart. Hist.” R. 75: 1968 s. 872–3, 886 (N. częściowo pomylony z bratem Janem); tenże, Legiony polskie, W. 1969 I; Żytkowicz L., Rządy Repnina na Litwie w latach 1794–1797, Wil. 1938; – Emigracja polska w latach 1795–1797, W. 1911; Lenglet du Fresnoy, Geografia krótka na lekcje podzielona dla nauki młodzi przez… Kajetana N-ego podkomorzyca Ks. Żmudzkiego na język ojczysty przełożona, Wil. 1782 (2. wyd. 1793); Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie 1818–1825, W. 1959; Ogiński M., Pamiętniki o Polsce i Polakach, P. 1870 I 305, II 61; Vol. leg., X; – „Gaz. Narod. Wil.” 1794 nr 1–3, 6, 10, 16; „Korespondent Narod. i Zagran.” 1794 nr 41 s. 890, 893, nr 42 s. 910; – B. Czart.: rkp. 732 s. 241.

Zofia Zielińska