Studziński Karol Paweł (1828–1883), skrzypek, altowiolista, śpiewak, kompozytor, dyrygent, pedagog.
Ur. 24 I, ochrzczony 25 I w kościele św. Anny w Krakowie, był synem Marcina i Wiktorii z Biernackich, bratem m.in. Wincentego (zob., tamże informacje o rodzicach i rodzeństwie) oraz Piotra (zob.).
Być może początkowo uczył się S. pod kierunkiem brata, Wincentego, następnie u organisty katedry na Wawelu Wincentego Gorączkiewicza, nauczyciela śpiewu kościelnego i gry organowej w Bursie Muzycznej przy kolegiacie św. Anny w Krakowie. Od r. 1843, przez dziesięć lat, grał na skrzypcach w orkiestrze teatru prowadzonego w Krakowie przez Juliusza Pfeiffera. Wyjeżdżał także z zespołem na gościnne występy do Kalisza i Radomia. Ok. r. 1853 przeniósł się na stałe do Warszawy. Przez długie lata był pierwszym skrzypkiem orkiestry Teatru Wielkiego (wg niektórych źródeł także pierwszym altowiolistą). Grał partię altówki w cenionym kwartecie smyczkowym Apolinarego Kątskiego, w skład którego wchodzili także Jan Hornziel i Maurycy Karasowski; później występował z wieloma innymi kameralistami, m.in. czeskim wiolonczelistą Józefem Goebeltem. S. uczył prywatnie muzyki. Był współodpowiedzialny za organizację koncertów kameralnych w Resursie Obywatelskiej na Krakowskim Przedmieściu i sam w nich uczestniczył. Ok. r. 1855 wydał w Warszawie, nakładem Rudolfa Fryderyka Friedleina, swoje pierwsze kompozycje: miniatury na skrzypce i fortepian m.in. Małe nocturno oraz fortepianową polkę tremblante pt. Krakowianka. Z udziałem solistów i chórzystów teatrów warszawskich zorganizował męski kwartet wokalny (sam śpiewał tenorem), który rozpoczął działalność 1 I 1856. Zespół, zależnie od potrzeb, powiększany do oktetu, osiągnął poziom profesjonalny; słynął z wykonań muzyki W. A. Mozarta (6 XII 1856 odśpiewano uwerturę do „Czarodziejskiego fletu”), F. Schuberta, F. Mendelssohna, Fryderyka Chopina, a także opracowywanych przez S-ego polskich pieśni, m.in. Stanisława Moniuszki. Wg Władysława Krogulskiego kwartet «był rozrywany po wszystkich koncertach». W l. 1857 i 1858 S. wraz z innymi warszawskimi muzykami pomagał (nie wiadomo, jak długo) Józefowi Sikorskiemu w redagowaniu „Ruchu Muzycznego”; na łamach tego pisma publikował też swoje artykuły o śpiewie i muzyce kościelnej. Sporo koncertował, także na cele dobroczynne, m.in. 24 X 1858 w pałacu Augusta Potockiego na Krakowskim Przedmieściu. Najczęściej występował w Resursie Obywatelskiej, gdzie uczestniczył w wykonaniach „Kwartetu” fortepianowego R. Schumanna, „Tria” fortepianowego Chopina z udziałem Marii Kalergis oraz utworów Józefa Wieniawskiego i Mendelssohna.
Pierwszą większą kompozycją wokalno-instrumentalną S-ego była msza na sopran, alt, tenor, bas i organy, do słów Alojzego Felińskiego, wykonana w lipcu 1858 w kościele Pijarów. Recenzent „Ruchu Muzycznego” (1858 nr 27) pisał o jej fragmencie Agnus Dei, że miał «wzniosłość, krój i prostotę» zbliżoną do pieśni ludowej. Pochodząca z tej mszy czterogłosowa pieśń z fortepianem Ojcze nasz została wydana w r. 1858 w „Ruchu Muzycznym” (dod. do nr 43). W drugiej mszy, skomponowanej do tekstu łacińskiego, a wykonanej tamże 22 V 1859, charakteryzującej się bogatszym zespołem środków harmoniczno-polifonicznych, recenzent („Ruch Muzycz.” 1859 nr 21) dostrzegł «kompozycję pełną zalet, przynoszącą zaszczyt jej twórcy», a także «świeżość i szlachetność myśli» oraz swobodę w ich rozwijaniu i prowadzeniu, a część Gloria nazwał «małą fugą». Ogółem skomponował S. prawdopodobnie pięć mszy, w tym Mszę rekwialną; żadna z nich nie została wydana w całości i nie jest znana ich tonacja, fragmenty ukazywały się dużo później w różnych opracowaniach, m.in. Śpiewy do Mszy nr 5 na 1 głos i organy lub fisharmonium, w seriach „Caecilia” [b.r.w.] u «Gebethnera i Wolffa» oraz „Chwała na wysokości” [b.r.w.] u Ferdynanda Hoesicka. Fragmenty rękopiśmiennych kopii mszy posiadała Biblioteka Jagiellońska (ich identyfikacja nie powiodła się). Do utworów o charakterze religijnym należała także Modlitwa do Matki Boskiej na głos i fortepian, wydana w r. 1860 w Warszawie (wyd. «Gebethner i Wolff», wznowienie w r. 1880). Dla swojego kwartetu S. sam komponował pieśni m.in. Do róży (lub Róże) do słów Włodzimierza Wolskiego, która ukazała się u «Gebethnera i Wolffa» (ok. 1859, wznowienie ok. 1872 i 1891), Anioł stróż (1860, wykonanie m.in. 19 XII t.r. przez kwartet S-ego w Nowej Resursie) oraz czterogłosowy mazurek à cappella pt. Wiosna, do słów Maksymiliana Radziszewskiego („Ruch Muzycz.” 1861 nr 1) dla uczczenia trzydziestolecia powstania listopadowego z refrenem „Boże daj, Boże daj, by oczyścił z gadów kraj”. Prawdopodobnie publikacja tej ostatniej pieśni spotkała się z ostrą reakcją cenzury i pośrednio przyczyniła się do zamknięcia „Ruchu Muzycznego”. S. był też autorem «klasycznych» pieśni salonowych na głos i fortepian, z których popularność osiągnęły m.in. pieśń Dziewczę i gołąb do słów Antoniego Edwarda Odyńca, wydana w r. 1860 u Adama Dzwonkowskiego (W.) oraz Bratki, duettino (z r. 1858) na dwa głosy dziecięce do słów Deotymy (Jadwigi Łuszczewskiej). Publikował również S. miniatury wokalne dla dzieci w piśmie „Wieczory rodzinne”, ukazującym się w Warszawie od r. 1880. Okazjonalnie zajmował się ekspercką oceną budownictwa skrzypcowego, np. wraz z Ignacym Feliksem Dobrzyńskim i Sikorskim wydał opinię o instrumentach lutnika Henryka Ruderta, przed wysłaniem ich na wystawę lutniczą w Londynie w r. 1862.
W r. szk. 1863/4 był S. zaangażowany jako wykładowca solfeżu i «zasad wyższych muzyki» w warszawskim Inst. Muzycznym. Od sierpnia 1865 z inicjatywy Moniuszki kierował także klasą chórów, najpierw w jego zastępstwie, a od 4 I 1866 na stałe. Chóry Instytutu postawił na wysokim poziomie i kilkakrotnie wystąpił z nimi również poza uczelnią: «na wszelkich popisach jaśniały precyzją i czystą intonacją», pisał Jan Kleczyński w „Echu Muzycznym i Artystycznym” (1884 nr 22). W r. 1866 otrzymał S. nominację na członka zarządu Instytutu. Ok. r. 1865 wydał w Warszawie Mazura Fantastycznego „Willanowskiego” na fortepian. Przed r. 1868 skomponował popularny Nokturn, pieśń dla swego kwartetu wokalnego; t.r. kwartet został rozwiązany. Od r. 1870 pełnił funkcję profesora w Inst. Muzycznym, którą sprawował do śmierci; możliwe, że z tej przyczyny pożegnał się t.r. z orkiestrą Teatru Wielkiego. Był już wówczas autorem cenionego podręcznika Zasady muzyki oraz nauka czytania nut głosem (W. 1869, wyd. 4, W. 1884), o którym Kleczyński napisał: «bardzo dobry podręcznik, który mimo pewnych nieścisłości jest książką praktyczną i wybornie swój cel spełniającą». Ok. r. 1870 wydał S. cykl pięciu Piosenek z towarzyszeniem fortepianu, w tym nr 1 Wieczór i ranek do słów Seweryny Pruszakowej (Duchińskiej) i nr 5 Dziewczyna wiejska do słów Teofila Lenartowicza; cykl wyszedł nakładem «Gebethnera i Wolffa» (W. 1872). Znaną pieśnią była też Modlitwa do słów Radziszewskiego, przeznaczona na baryton lub mezzosopran z towarzyszeniem fortepianu lub organów (W. 1873). W r. 1878 opublikował S. swój drugi podręcznik: Studia odnoszące się do sposobu śpiewania (W.). T.r. wykonano w katedrze na Wawelu (26 II) jedną z jego mszy.
Zdolnościami kompozytorskimi S. zdecydowanie ustępował bratu Wincentemu; komponował też i wydawał znacznie mniej. Obecnie znana jest tylko niewielka część jego spuścizny. Instrumentalne miniatury S-ego są jakościowo przeciętne, niemal prymitywne; pewna oryginalność cechuje utwory przeznaczone dla dzieci, a dzieła chóralne mają poprawną formę i fakturę. Oddzielną grupę kompozycji S-ego stanowią opracowania, a nawet zapożyczenia twórczych pomysłów innych kompozytorów, co było wówczas powszechną praktyką. Tak np. do Mazurka a-moll op. 7 nr 2 Chopina dołączył S. tekst Kornela Ujejskiego i jako swój utwór pt. Zakochana wydał u Józefa Kaufmanna w Warszawie w r. 1864 (w tej wersji opublikowano pieśń nakładem «Gebethnera i Wolffa» w l. 1893, 1898 i 1911). Muzyka S-ego funkcjonowała w życiu artystycznym Warszawy co najmniej do okresu pierwszej wojny światowej; jego Requiem było kilkakrotnie wykonywane w kościele Świętego Krzyża (m.in. w r. 1895 na pogrzebie Kleczyńskiego), a na cmentarzu Powązkowskim w r. 1908 z okazji wybudowania grobowca Moniuszki. Pieśni S-ego ukazywały się w różnych wydaniach zbiorowych, ale też indywidualnie, np. Na skrzydłach pieśni wznowiono ok. r. 1910. Podkreślić należy również długoletnią działalność S-ego na polu pedagogiki (jego uczniem był m.in. skrzypek Władysław Górski) oraz zasługi dla instrumentalnej i chóralnej kameralistyki, istotne wobec ubogich w XIX-wiecznej Polsce tradycji zespołowego muzykowania. W opinii Kleczyńskiego był S. «sympatycznym i miłym człowiekiem» („Tyg. Powsz.” 1883 nr 23). Zmarł po ciężkiej chorobie 15 III (wg klepsydry – 16 III) 1883 w Warszawie, został pochowany 19 III na cmentarzu Powązkowskim.
S. był żonaty, miał troje dzieci.
Popiersie przez nieznanego artystę, litogr. w B. Narod. (sygn. G.11718); Fot. wg ryciny Józefa Holewińskiego, reprod. w: „Kłosy” 1883 nr 926; – Błaszczyk, Dyrygenci; Chomiński J. M., Turło T. D., Katalog dzieł Fryderyka Chopina, Kr. 1990; Enc. Org., XXIV; Fétis F. J., Biographie universelle des musiciens et bibliographie générale de la musique, Paris 1870 VIII; Grove’s Dictionary, XXIV; Katalog portretów osobistości polskich i w Polsce działających, W. 1994 IV; Słown. Muzyków Pol., II; Sowiński, Słown. muzyków; – [Le Brun T.] T. L., Kwartet Studzińskiego, „Gaz. Muzycz. i Teatr.” 1866 nr 24; Kleczyński J., Zasady muzyki oraz zasady czytania nut głosem przez Karola Studzińskiego (rec.), „Tyg. Ilustr.” 1869 nr 81; tenże, Ze świata tonów, „Tyg. Powsz.” 1883 nr 23; [Rec. występu kwartetu S-ego z 6 XII 1857]: „Gaz. Warsz.” 1857 nr 328; Rudziński W., Stanisław Moniuszko. Studia i materiały, Kr. 1961 cz. 2; [Seki K.] K. S., Kilka słów o muzyce kościelnej, „Ruch. Muzycz.” 1858 nr 16; Szkice o kulturze muzycznej XIX wieku. Studia i materiały, Red. Z. Chechlińska, W. 1976–80 III–IV; Wroński W., Szkolnictwo muzyczne w Polsce w wieku XIX, cz. II, „Muzyka” 1951 nr 7; – Reiss J. W., Almanach muzyczny Krakowa 1780–1914, Kr. 1939 I; – „Pam. Muzycz. i Teatr.” 1862 nr 7; „Ruch Muzycz.” 1858 nr 27 (rec. I Mszy), nr 42, 1859 nr 21, 1860 nr 28; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Echo Muzycz. i Artyst.” 1884 nr 22 (J. Kleczyński), „Kur. Warsz.” 1883 nr 61; – B. Jag.: rkp. 6828 (mater. W. J. Krogulskiego), sygn. 224648 III k. 198 (klepsydra S-ego); Paraf. rzymskokatol. p. wezw. św. Anny w Kr.: Liber baptisatorum, VI s. 21.
Barbara Chmara-Żaczkiewicz