Potulicki Karol (1861–1931), ziemianin, publicysta, działacz społeczno-polityczny, dyplomata. Ur. 22 IX w majątku Jeziory Wielkie w pow. średzkim, był synem Józefa (zob.) i Ofelii ze Skórzewskich.
P. ukończył gimnazjum w Żytawie (Zittau) na Łużycach w r. 1883 i następnie od r. akad. 1883/4 studiował prawo na UJ, gdzie w r. 1891 uzyskał doktorat obojga praw. Przyjął obywatelstwo austriackie w r. 1883 i służbę wojskową odbył w krakowskim 16 pułku obrony krajowej, otrzymał stopień podporucznika. W r. 1902 obdarzony został tytułem c. k. szambelana. P. w r. 1899 nabył od Deutsche Ansiedlungsbank majątek Kruszewo z folwarkiem Bronisławki w pow. czarnkowskim. Gospodarował w nim przez dziesięć lat. Zamierzając się osiedlić w Szwajcarii, sprzedał w początkach 1909 r. Kruszewo, lecz nabywca w trzy miesiące później odsprzedał je pruskiej komisji kolonizacyjnej. W związku z tą sprawą redaktor „Kuriera Poznańskiego” Marian Seyda wystąpił z ostrą kampanią prasową przeciwko P-emu, zarzucając mu świadome załatwienie transakcji. Rzecz znalazła epilog przed sądem obywatelskim, którego zażądał P. Sąd uznał bezpodstawność zarzutów Seydy, orzekając jednomyślnie (10 VII 1909), że nie ma dowodów świadomego działania P-ego, ale zarazem stwierdził, iż P. prowadził pertraktacje w kwestii sprzedaży Kruszewa w sposób bardzo nierozważny, wręcz lekkomyślny, w warunkach panujących w zaborze pruskim.
Po wyjeździe z kraju P. zamieszkał z rodziną w Genewie. Został także właścicielem posiadłości Prébailly koło Gex, tuż za granicą francuską. Po wybuchu pierwszej wojny światowej oddał Prébailly w r. 1915 do dyspozycji francuskiego Czerwonego Krzyża, który urządził tam szpital. P. został przewodniczącym towarzystw: «Pro Polonia» (zajmującego się zbieraniem funduszów dla kraju) i «Ognisko» (grupującego kolonię polską), przy którym zorganizował pomoc przeznaczoną dla Polaków – jeńców wojennych. Zaprzyjaźniony z prezesem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i Agence Internationale des Prisonniers de Guerre G. Adorem, przyczynił się do utworzenia polskiej sekcji tej Agencji, pośredniczącej w wymianie korespondencji między jeńcami wojennymi a ich rodzinami. W r. 1917 powołał polską sekcję przy Międzynarodowym Czerwonym Krzyżu, która stała się zalążkiem przyszłego Polskiego Czerwonego Krzyża. Należał do wybitniejszych członków kierowanego przez Jana Kucharzewskiego propagandowego stowarzyszenia «La Pologne et la Guerre» i wchodził do jego rady. Wygłaszał odczyty o Polsce dla mieszkańców Genewy i innych miast szwajcarskich, rozwijał akcję publicystyczną na rzecz niepodległości Polski. Pisał do „Journal de Genève” (m. in. Le problème polonais, nr z 2 IX 1915), do wychodzącego w Szwajcarii w l. 1916–19 „Le Moniteur Polonais” (był też członkiem rady nadzorczej pisma), do „Revue Politique Internationale” (francuskiego pisma przeniesionego w czasie wojny do Lozanny), gdzie ukazał się m. in. artykuł P-ego pt. La Pologne d’hier et de demain (nr z listopada–grudnia 1915 i odb. Lausanne 1915); anonimowo wyszła jego broszura pt. La question polonaise par un Polonais de Poznanie (Lausanne 1915). Po wojnie, od chwili powstania w r. 1921 Stałej Delegacji Polskiej przy Lidze Narodów, P. był jej attaché honorowym (do śmierci) i podczas wielu zgromadzeń Ligi brał udział jako ekspert w pracach Komisji Prawniczej. Uczestniczył też w rokowaniach górnośląskich (1921). Współpracował m. in. z czasopismami: „Journal de Genève”, warszawskim „Le Messager Polonais”; w krakowskim „Przeglądzie Współczesnym” zamieścił artykuły Przemiany polityczne w Entencie i ich znaczenie dla Polski (R. 1: 1922 t. 3) i Quo vadimus. Kilka uwag o przyszłości kultury europejskiej w świetle polityki światowej (R. 3: 1924 t. 10). P. zmarł 11 VIII 1931 w Genewie, pochowany został w Gex.
W małżeństwie, zawartym w r. 1895, z Eweliną z Chłapowskich (1875–1936), siostrą Alfreda, ambasadora polskiego we Francji, działaczką społeczną (w czasie pierwszej wojny światowej byłą prezeską tow. dobroczynnego «Pain de Prisonnier» i szwalni polskiej w Genewie), miał P. dwoje dzieci: Marię (1896–1972) i Michała (1897–1984), prawnika, docenta uniwersytetu genewskiego, profesora Wyższej Szkoły Dziennikarskiej w Warszawie, długoletniego referenta do spraw polskich w Międzynarodowym Biurze Pracy w Genewie, potem zastępcę naczelnika Wydziału Traktatowego Min. Spraw Zagranicznych, po wojnie m. in. profesora uniwersytetu w Strasburgu.
Lorentowiez J., La Pologne en France, Paris 1938–41 II–III; Borkowski, Almanach, s. 777; Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., II 263–4, VI 343; Żychliński, VIII 181, XVIII (tabl.); – Halecki O., Śp. Karol hr. Potulicki, „Kur. Warsz.” 1931 nr 233 wyd. wieczorne s. 10; Ś.p. Karol hr. Potulicki, „Mies. Herald.” 1931 s. 236–7; – Dziennik Urzędowy MSZ RP, W. 1923; Handbuch des allerhöchsten Hofes und des Hofstaates seiner k. und k. Apostolischen Majestät für 1918, Wien; Jackowski T. G., W walce o polskość, Kr. 1972; Journal Officiel. Société des Nations. Actes… Séances plénieres…, Genève 1924 s. 18; toż, 1925 s. 17; toż, 1926 s. 17; toż, 1927 s. 18; toż, 1928 s. 18; toż, 1929 s. 20; Korybut-Woroniecki H. J., Stowarzyszenie „La Pologne et la Guerre” w Szwajcarii, „Niepodległość” T. 15: 1937; [Potulicki K.], [Sprawa o sprzedaż majątku Kruszewo przez hr. Potulickiego w 1909 r., b. m. i r.]; Szułdrzyński T., Wspomnienia wielkopolskie, Londyn 1977; – Arch. UJ.: S. II 472 (rodowody), WP II 484 (Liber rigorosum J. C. R. Facultatis); B. Pol. w Paryżu.: Mater. do Słown. Biogr. Lama (dotyczy syna Michała); – Informacje syna Michała z Prébailly i Sławomira Leitgebera z Puszczykowa.
Alina Szklarska-Lohmannowa