Szlegel (Szlegiel) Karol (1802–1832), uczestnik spisku podchorążych, powstaniec listopadowy, emigrant.
Ur. 28 I w Warszawie. Imion rodziców nie udało się ustalić; matka zmarła w grudniu 1831.
S. wstąpił 10 II 1816 do batalionu strzelców pieszych Korpusu Kadetów w Kaliszu. Dn. 12 VIII t.r. został podoficerem w Pułku Grenadierów Gwardii, dowodzonym przez płk. Franciszka Żymirskiego; 7 V 1822 awansował do stopnia podporucznika. Później został nauczycielem w Szkole Podchorążych Piechoty. Od końca r. 1827 należał do sprzysiężenia podchorążych Piotra Wysockiego. Pełniąc funkcję dowódcy warty na odwachu pod Białym Orłem na pl. Saskim, był wtajemniczony w przygotowywany na 20 V 1829 zamach na przebywającego w Warszawie cara Mikołaja I; zamach ten nie doszedł do skutku. Dn. 8 XI 1830 awansował do stopnia porucznika. W listopadzie t.r. należał do wąskiej grupy spiskowców wtajemniczonych w przygotowania powstańcze. Uczestniczył w tajnych naradach: 19 XI, 27 XI i w południe 29 XI, kiedy w czteroosobowym gronie (Wysocki, Józef Zaliwski, Piotr Urbański i S.) ustalono ostatnie szczegóły działań. Tego dnia, ok. godz. 17.30, widząc, że pożar browaru na Solcu, który miał być sygnałem do rozpoczęcia powstania został szybko ugaszony, udał się ok. godz. 19 z Wysockim i Józefem Dobrowolskim do Szkoły Podchorążych Piechoty; razem z nimi poderwał do walki przebywających tam kadetów i oficerów. S. stanął z Wysockim na czele podchorążych, agitując na ulicach Warszawy do powstania; wg relacji jednego z podchorążych, Aleksandra Bogusławskiego, zastrzelił gen. Maurycego Haukego i towarzyszącego mu płk. Kacpra Meciszewskiego. Wg innego uczestnika nocy listopadowej był S., obok Wysockiego, «autorem rewolucji» (J. Święcicki). W pierwszych dniach powstania odsunął się z innymi członkami sprzysiężenia od rozgrywek politycznych. Dn. 7 XII, podczas przedstawienia w Teatrze Narodowym został z Wysockim i Romanem Sołtykiem owacyjnie przyjęty przez publiczność.
Dn. 10 XII 1830 wraz z Pułkiem Grenadierów Gwardii został S. skierowany do obsadzenia Okuniewa. Awansowany 6 II 1831 do stopnia kapitana walczył 19 II t.r. pod Wawrem w składzie dywizji gen. Piotra Szembeka. Odznaczył się 25 II w bitwie pod Olszynką Grochowską; dowodził wtedy kompanią, która zdobyła dwa działa. Odznaczony 10 III Złotym Krzyżem Virtuti Militari, uczestniczył następnie w bitwach i potyczkach pod Mińskiem (1 IV), Iganiami (10 IV), Suchą (14 IV) i Jędrzejowem (13 V). Awansowany do stopnia majora, brał udział ze swym pułkiem w obronie Warszawy (6–7 IX); wyróżnił się 7 IX w walce z fińskim pułkiem gwardii gen. Nikołaja Murawiewa, zdobywając 74. szaniec na czele 1. baonu p. grenadierów. Jako jedyny oficer tego pułku został odznaczony 21 IX Krzyżem Kawalerskim Virtuti Militari; 22 IX awansował do stopnia podpułkownika.
Dn. 5 X 1831 przekroczył S. granicę pruską. Odbył kwarantannę w Brodnicy i Elblągu, a następnie 15 XII t.r. wyruszył do Francji. W Paryżu został członkiem Komitetu Narodowego Polskiego. Po spotkaniu z Zaliwskim przyłączył się do przygotowań jego wyprawy do Polski. Wg Henryka Golejewskiego był na emigracji «bożyszczem młodzieży». Skierowany do Zakładu w Awinionie, wszedł 30 V 1832 do nowo wybranej Rady Zakładu na czele z Feliksem Breańskim. Na tle sporu o reakcję Zakładu na planowany przyjazd ks. Orleanu Ferdynanda Filipa spoliczkował przeciwnego tej wizycie mjr. Kaspra Dziewickiego. S., wyzwany przez niego na pojedynek, został 4 VII 1832 ciężko ranny i 5 VII 1832 zmarł w szpitalu St. Lazare w Awinionie. Był to pierwszy na emigracji polistopadowej przypadek śmierci w wyniku pojedynku. Został pochowany 6 VII na cmentarzu w Awinionie; przemawiający na pogrzebie komendant Zakładu, płk Auguste Picarde podkreślił bezsensowne szafowanie «tak drogą polską krwią». Na wniosek Janusza Woronicza Rada Zakładu w Awinionie powołała Sąd Honorowy dla rozsądzania sporów i zapobiegania pojedynkom. Ze składek emigrantów wystawiono na grobie S-a pomnik, na którym umieszczono nekrolog autorstwa Józefa Ginetta.
S. prawdopodobnie nie założył rodziny.
Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce działających, W. 1994 IV; – Bielecki, Oficerowie, I (Dziewicki Kacper); Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; PSB (Dziewicki Kacper); Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol. (dot. ks. Karola Szlegla); Więckowska, Zbiory batignolskie; – Barszczewska-Krupa A., Generacja powstańcza 1830–1831, Ł. 1985; Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837, W. 1986; Callier E., Bitwy i potyczki w r. 1831, P. 1887; Gadon, Emigracja pol., I–III; Harburt J. S., Noc listopadowa…, W. 1926; Kalembka S., Wielka Emigracja, W. 1971 s. 21; Kasparek N., Powstańczy epilog. Żołnierze listopadowi w dniach klęski i internowania 1831–1832, Olsztyn 2001; Strzeżek T., Warszawa 1831, W. 1998; Szenic S., Ani triumf, ani zgon, W. 1969; Szomański A., Walecznych tysiąc…, W. 1968; Tokarz W., Sprzysiężenie Wysockiego i Noc Listopadowa, W. 1980; tenże, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, W. 1994; Zajewski W., Powstanie Listopadowe 1830–1831. Polityka – wojna – dyplomacja, Tor. 2003; – Bartkowski J., Wspomnienia z powstania 1831 i pierwszych lat emigracji, Kr. 1966; Borkowski K., Pamiętnik historyczny o wyprawie partyzanckiej do Polski w roku 1833, Lipsk 1862; Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 XII 1831 r. we Francji zawiązanego, Paryż 1832; Chamski T. J., Opis krótki lat upłynnionych, W. 1989; Gawroński F. S., Pamiętnik r. 1830/31…, Wyd. J. Czubek, Kr. 1916; Golejewski H., Pamiętnik, Kr. 1971 I–II; Krosnowski, Almanach hist.; Mochnacki M., Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, Oprac. S. Kieniewicz, W. 1984 I, II; Puchalski T., Pamiętnik 1827–1840, L. 1987; Roczniki wojskowe Królestwa Polskiego, W. 1817–28; Społeczeństwo polskie; Straszewicz J., Les Polonais et les Polonaises de la révolution du 29 novembre 1830, Paris 1832 (litogr.); Święcicki J., Pamiętnik ostatniego dowódcy pułku 4 piechoty liniowej, Oprac. R. Bielecki, W. 1982; – „Dzien. Powsz. Krajowy” 1831 nr 43; – B. Czart.: rkp. 5351 t. 1 (Martyrologium), rkp. 6740 t. 2.
Elżbieta Orman i Janusz Pezda