Szpakowski Karol (1800–1863), ziemianin, pionier cukrownictwa na Litwie.
Ur. w Telechanach (pow. piński), był synem Teodora, właściciela Omelnej (pow. piński), dzierżawcy Telechan i kierownika tamtejszej fabryki wyrobów ceramicznych. Miał młodszego brata.
S. uczył się w szkole powiatowej w Pińsku, a następnie studiował na Uniw. Wil. Po ukończeniu studiów ok. r. 1820 osiadł w Omelnej. Ok. r. 1828 odstąpił Omelną bratu, sam natomiast kupił od Arkadiusza Suworowa wieś Wieżki (pow. prużański), w której wybudował dwór i zaprowadził wzorowe gospodarstwo rolne. W l. trzydziestych wyjechał do Francji, gdzie zwiedzał cukrownie i zapoznawał się z metodą tzw. domowej fabrykacji cukru. Po powrocie założył w Wieżkach w r. 1835 domową fabryczkę («cukrowarnię»). Od r. 1838 prowadził przy niej dwutygodniowe kursy «domowego wyrabiania cukru», zaopatrując każdego z uczniów w świadectwo ukończenia kursu oraz instrukcję założenia «cukrowarni». T.r. w „Tygodniku Rolno-Technologicznym” (nr 33) zamieścił Doniesienie o kursie praktycznym wyrabiania cukru z buraków sposobem domowym. Kursy S-ego były pierwszą na ziemiach polskich szkołą praktycznego cukrownictwa i cieszyły się sporym rozgłosem, o czym świadczy artykuł Michała Grabowskiego „O fabrykacji cukru domowym sposobem u p. Szpakowskiego na Litwie” („Tyg. Petersburski” 1840 nr 13); korzystali z nich ziemianie przede wszystkim z Wołynia, Podola i Kijowszczyzny. Na łamach „Ziemianina (1841 nr 16) podał S. Ogłoszenie ze szkoły praktycznej domowego cukrowarstwa w Wieżkach, a w „Tygodniku Petersburskim” (1841 nr 12) ogłosił artykuł O cukrownictwie, w którym wykazywał wyższość domowej fabrykacji nad produkcją cukru na wielką skalę. Kursy, zawieszone w r. 1842, zostały w r. 1844 uruchomione ponownie; ostatecznie jednak w r. 1845 zamknął S. swoją szkołę. Nadal jednak doskonalił cukrownię i w r. 1848 wprowadził w niej system maceracyjny. Działalność S-ego przyczyniła się do rozbudzenia zainteresowania cukrownictwem; jego uczniowie założyli przydomowe cukrownie, dwadzieścia trzy na Litwie i czternaście na Ukrainie. Z powodu choroby S. zamknął swą «cukrowarnię» w r. 1862. Zmarł 31 VII 1863 w Wieżkach.
W małżeństwie z Adelą z Wysłouchów miał S. córkę Marię, zamężną za Zygmuntem Rossudowskim, który został właścicielem Wieżek.
Działalności S-ego została poświęcona rozprawa Zygmunta Przyrembla „Dzieje cukrownictwa na Litwie” (W. 1912).
Reprod. portretu w: Przyrembel Z., Dzieje cukrownictwa na Litwie, W. 1912 s. 21; – Słown. Geogr. (Omelna, Wieżki); – Aftanazy, Dzieje rezydencji, s. 431–2 (woj. kijowskie); Pawlak J., Cukrownia i rafineria w Hermanowie 1838–1858, W. 1930 s. XII–XIV; Przyrembel Z., Fragmenty z dziejów cukrownictwa na Rusi (1825–1850), W. 1937; tenże, Historia cukrownictwa w Polsce, W. 1927; [Rec. z Przyrembel Z., Dzieje cukrownictwa na Litwie]: „Przegl. Techn.” 1913 nr 17 (K. Chrząszczewski); – Antoszewski R., Wyrabianie cukru domowym sposobem u p. Szpakowskiego w Litwie, „Ziemianin. Tyg. Roln.-Technologiczny” 1840 nr 17; Bobrowski T., Pamiętnik mojego życia, Oprac. S. Kieniewicz, W. 1979 II; Bukar W., O domowym wyrabianiu cukru z buraków w południowych guberniach rosyjskich, „Tyg. Petersburski” 1840 nr 69; Spasowski A., Szkoła praktyczna cukrowarstwa w Wieżkach, tamże 1841 nr 1; – „Tyg. Petersburski” 1840 nr 24, 39, 43, 90, 1841 nr 5, 13, 31, 1844 nr 20; „Ziemianin. Tyg. Roln.-Technologiczny” 1844 nr 12.
Anna Barbara Obrębska