Miaskowski Kasper h. Leliwa (1549/50–1622), poeta. Ur. w Smogorzewie, w pow. kościańskim; był synem Jana i Zofii Chełkowskiej, bratem Baltazara (zob.). Biografia M-ego pełna jest luk i niejasności. Młodość poety nieznana; nie wiemy na pewno, gdzie się uczył. Może studiował w Uniw. Krak. W r. 1565 zapisany został w metryce Uniwersytetu Kasper, syn Jana Smogorzewskiego z diec. poznańskiej, wraz z bratem Stanisławem (nazwiska były jeszcze nie ustabilizowane; mogli Miaskowscy pisać się Smogorzewskimi, tak pisano niekiedy ich dziada Ambrożego). Przypuszczenia dawniejsze (J. Rymarkiewicz, J. L. Wierzbicki), jakoby M. był uczniem szkoły klasztornej benedyktynów w Lubiniu i słuchaczem Akademii Lubrańskiego, nie są niczym udokumentowane. Pochodził z mniej niż średnio zamożnej szlachty, wykształcenie jakieś otrzymał; swoją erudycję biblijną i mitologiczną zawdzięczał jednak samouctwu (zob. Do jednego Prełata), stąd też wyczulenie na współczesne wydarzenia kulturalne i umiejętność trafnej ich oceny. Nazwisko M-ego pojawia się w dokumentach od r. 1571, kiedy to po śmierci ojca (1570) wraz z bratem Stanisławem gospodarzył w Smogorzewie i opiekował się niedorosłym rodzeństwem. Opiekuństwa nad nieletnim potomstwem zmarłych krewnych i sąsiadów były udziałem poety po kres życia. Przysparzały mu one wiele kłopotów, przede wszystkim sądowych. A i swoich spraw miał też wiele: spory o granice, długi hipoteczne, niewykonanie zobowiązań donacyjnych na rzecz okolicznych kościołów itp. Uszczuplały one niebogatą ojcowiznę i przeszkadzały w stabilizacji osobistej. Ożenił się M. dopiero ok. r. 1589 z Zofią Szczodrowską, nie poprawiło to jednak jego sytuacji materialnej. Lata 1590–5 są nam nie znane. W r. 1596 wydzierżawił Osiek; z t. r. pochodzą też jedyne ślady udziału M-ego w życiu publicznym: podpis pod protestacją przeciw uchwale poborowej i obroną M. Objezierskiego. Osiek trzymał M. do r. 1602. W r. n. przeniósł się do Włoszczonowa, wsi należącej do kapituły włocławskiej. Sprawował tu funkcje administratora w zastępstwie brata Baltazara, kanonika włocławskiego, dzierżawcy wsi. We Włoszczonowie powstała ogromna większość znanych z druku wierszy religijnych i okolicznościowych. Czy pisał M. dawniej, przed przybyciem do Włoszczonowa? Odpowiedzi jednoznacznej dać nie można. Najwcześniejszy utwór, Elegia pokutna do Najświętszej Panny, powstał – jak wynika z dedykacji bpowi P. Tylickiemu – przed r. 1603, pozostałe po tej dacie.
Związki z księżmi – był wśród nich m. in. H. Powodowski – wyznaczyły kierunek powiązań ideowych M-ego. Z inspiracji P. Tylickiego zrodziły się Rotuły na narodzenie Syna Bożego; księża pośredniczyli też – jak się zdaje – w zapoznaniu się M-ego z postulatami artystycznymi soboru trydenckiego. Twórczość religijna poety była wzorcową realizacją żądań soboru w zakresie tematów (Rotuły, Historyja… gorzkiej męki… Jezusa Pana, Pielgrzym wielkanocny, Łotr Dyzmas i in.), tonu emocjonalnego (Elegia pokutna do Pana i Boga, Rozmowa Panienki z Śmiercią, Psalm szósty pokutny) i bojowości polemicznej (Do Macieja Rozentretera hardego i głupiego ministra, List Marcina Lutra z piekła do swoich). Wiersze polityczne propagowały koncepcje ustrojowe, polityki zagranicznej, wypraw antytureckich, reprezentowane przez regalistów, stronnictwo dworskie Zygmunta III. Poparł M. dymitriady (Na nowinę i wieść Dymitra, Na ekspedycyją moskiewską do Królewica J. M.), nawoływał do ligi monarchów chrześcijańskich przeciw Turkom (Tren Rzeczypospolitej, Na postrach turecki nenia). W czasie rokoszu Zebrzydowskiego 1606–8 włączył się czynnie w polemiki z rokoszanami; pragnął skierować siły zajęte wojną domową przeciw wrogom zewnętrznym (Nenia na rozruch domowy, Apologia na paskwil, Pugna andabatorum, Dyjalog albo rozmowa o zjeździe jędrzejowskim, W dzień świąteczny do Ducha Św., Post nebula Phoebus…).
W końcu 1607 r. opuścił M. Włoszczonów. Dramat rozstania przekazał w Walecie włoszczonowskiej. Z żalem po opuszczeniu włoszczonowskiego Tusculum łączyć trzeba nieliczne liryki refleksyjne, najwyższe osiągnięcia artystyczne poety: Na okna, Na komin, Na śklenicę malowaną. Kontakty włoszczonowskie nie przyniosły poprawy losu na dłuższą metę. Poszukiwał więc M. nowych mecenasów. Ingres bpa A. Opalińskiego uczcił Łodzią opaleńską (Kalisz 1608); tłumaczył z łaciny „Hymnę do św. Marii Magdaleny” pióra E. Wołłowicza, opata lubińskiego; wysyłał wiersze-pocieszenia dla więzionego przywódcy rokoszu, pisarza i wydawcy, J. Sz. Herburta (Do Szczęsnego Herborta, Herkules niecierpliwy). Geneza przyjaźni literackiej między M-m i Herburtem nie jest znana; korespondencja między obu pisarzami przetrwała do r. 1612, który był dobrym rokiem dla poety. U B. Skalskiego w Krakowie ukazał się Zbiór rytmów; w Dobromilu u Herburta Herkules niecierpliwy (wznowiony w r. 1616 i poprzedzony hołdowniczą przedmową Herburta „Kasprowi Miaskowskiemu, szlachcicowi nauką i cnotą sławnemu”, w której kreował M-ego na najwybitniejszego poetę polskiego). Edycja Skalskiego była w zasadzie zamknięciem poetyckiej twórczości M-ego. Po r. 1612 poeta pisał już niewiele. Życie jego znamy teraz tylko z akt sądowych. Być może owe kłopoty życiowe uniemożliwiły pisanie. Przygasło też zainteresowanie sprawami publicznymi. Twórczość M-ego z lat 1612–22, poza nielicznymi wyjątkami (Do Simona Simonidesa, Do tegoż na Sielanki), była kroniką wydarzeń rodzinno-towarzyskich z okolic Smogorzewa. Genethliaca (wiersze urodzinowe), epitalamia, epitafia wypełniały ją bez reszty. Jeszcze tylko klęska wojsk polskich pod Cecorą wstrząsnęła poetą; Pieśń żałobna na klęskę ukrainną była ostatnim utworem poety. Uporządkował M. swój dorobek literacki, rozdzielił dwie jego części: religijną i świecką, poprawił stylistycznie wiersze dawniejsze i tak uporządkowany zbiór przesłał drukarzowi poznańskiemu J. Rossowskiemu. Zbiór rytmów M-ego, znowu przez autora poprawiony, rozszerzony i na dwie części podzielony, ukazał się w r. 1622 (reedycja J. Rymarkiewicza, P. 1855). Nie wiadomo, czy poeta zobaczył Zbiór, zmarł bowiem 22 IV 1622. Pochowany został w Wielkich Strzelcach. Epitafium, które sobie za życia napisał, wraz z informacjami o dacie śmierci i wieku poety, kazała żona umieścić na tablicy w kościele wielkostrzeleckim; zachowała się ona do dziś, wmurowana w ogrodzenie cmentarza kościelnego.
Twórczość M-ego cieszyła się dużym uznaniem współczesnych. Dwa wydania zbiorowe w ciągu dziesięciu lat, kopie fragmentów Zbioru lub jego całości (B. Narod.), liczne odpisy, zwłaszcza wierszy antyrokoszowych w silvach szlacheckich, przepisywanie partii Historyi i Rozmowy Panienki z Śmiercią przez anonimowych dramaturgów, plagiowanie całych utworów, np. Pielgrzyma, potwierdzają znakomite wyczucie przez M-ego gustów i upodobań ówczesnych odbiorców literatury. Historia potwierdziła instynkt czytelników XVII w. i uznała twórczość M-ego za bardzo istotne ogniwo narodzin baroku literackiego.
Estreicher; Nowy Korbut (Literatura staropolska), II; – Hernas Cz., Barok, W. 1973; Nieznanowski S., O poezji Kaspra Miaskowskiego. Studium o kształtowaniu się baroku w poezji polskiej, L. 1965 (Bibliogr. na s. 155–62); – Album stud. Univ. Crac., III 56.
Stefan Nieznanowski