Movius Kasper (zm. 1639), teolog luterański, nauczyciel i kaznodzieja na Litwie i w Prusach. Ur. w 2. poł. XVI w. w Parchim (Meklemburgia), był synem Jerzego, od r. 1572 diakona w Knipawie (Królewiec). W kwietniu 1607 rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Rostocku. Stopień magistra filozofii uzyskał tamże 27 IV 1615 z rąk dziekana J. Posseliusa. W r. 1617 przybył do Królewca i objął stanowisko konrektora szkoły katedralnej, które sprawował do r. 1618. Podczas pobytu w Królewcu kontynuował studia na tamtejszym uniwersytecie w zakresie teologii. W l. 1618–32 przebywał w Kownie jako proboszcz gminy luterańskiej. W r. 1624 otrzymał z Królewca zaproszenie do odbycia na tamtejszym uniwersytecie dysputy na stopień licencjata teologii. Tematem dysputy był sakrament chrztu. Dysputa odbyła się 27 II 1624 pod kierunkiem J. Behma, dziekana wydziału teologicznego, przy udziale prof. G. Myliusa (Möllera) i prof. Celestyna Myślenty. Przedstawione przez M-a tezy, opublikowane też drukiem pt. De sacramento baptismi (Królewiec 1624), zostały ostro zaatakowane przez Myślentę, co dało początek wielkiemu sporowi teologicznemu, dotyczącemu sakramentu chrztu oraz działania i siły słowa Bożego. M-owi zarzucano herezję, odstępstwo od nauki Lutra i wyznawanie poglądów Kaspra Schwenkfelda oraz Hermana Rathmanna. M. napisał wówczas «wyznanie wiary» i przesłał je do oceny fakultetom teologicznym uniwersytetów w Wittenberdze i Jenie. Z Wittenbergi otrzymał odpowiedź przyznającą mu racją w sporze z Myślentą, natomiast pismo z Jeny zarzucało mu braki w wykształceniu filozoficznym i nieścisłości w stosowaniu terminologii. W sporze tym zabrali też głos teologowie gdańscy i królewieccy.
Obaj oponenci publikowali pisma polemiczne, utrzymane w ostrym, napastliwym i nawet obelżywym tonie. I tak np. na pismo Myślenty pt. „Movius haereticus” (Elbląg 1637) M. odpowiedział natychmiast publikacją analogiczną pt. Mislenta tyrannus (Elbląg 1637). W toku batalii polemicznej Myślenta usiłował pozbawić M-a tytułu licencjata teologii. Dowodził on, że M. odbył dysputę, ale nie otrzymał oficjalnej nominacji. Spór przeciągał się i zataczał coraz szersze kręgi, elektor saski wezwał teologów z Wittenbergi, Lipska i Jeny, aby wypowiedzieli się w tej kwestii. Spór ten wykorzystywała w celach propagandowych polska kontrreformacja. W r. 1632 M. został pozbawiony urzędu proboszcza w Kownie z uwagi na złe stosunki z wiernymi. W tym posunięciu dopatrywał się on działania Behma i Myślenty, swoich przeciwników ideowych z Królewca. Opuścił wówczas Kowno i przybył do Królewca. Tam go aresztowano i wytoczono mu dwa procesy: o bezprawne używanie tytułu licencjata teologii i o zniesławienie prof. Celestyna Myślenty. Pierwszy proces zakończył się zwycięstwem M-a. Zarówno senat akademicki w Królewcu, jak i sąd królewski w Warszawie uznały prawo M-a do używania tytułu licencjata teologii. W tej sytuacji wycofano oskarżenie o obrazę Myślenty i wypuszczono M-a na wolność. Wówczas odwiedził on w r. 1633 Gdańsk i Niemcy odbywając rozmowy z wybitnymi teologami na temat sporu z Myślentą.
W r. 1634 opublikował M. w Toruniu książkę pt. Apologia, w której ponownie ostro zaatakował całe środowisko teologów królewieckich. Przedstawił w niej historię swego sporu z Myślentą i Behmem, odpowiedział na zarzuty przeciwników i wyłożył swój pogląd na sakrament chrztu i znaczenia słowa Bożego. Rozpoczęła się wówczas nowa faza sporu. Przeciwnicy M-a byli skłonni do kompromisu i ugody, zwłaszcza Behm, ale M. domagał się od nich wyrównania poniesionych strat finansowych, odwołania zarzutów o herezję i przywrócenia mu urzędu proboszcza kowieńskiego. Żądał też pozbawienia stanowisk profesorskich Behma i Myślenty oraz usunięcia ich z Królewca. Spór dostał się w końcu przed sąd królewski, który zebrał się w tym celu w Wilnie w r. 1639. Przybyły nań do Wilna M. zmarł tamże w kwietniu 1639 (prawdopodobnie przed zakończeniem rozprawy).
M. był żonaty i miał dwóch synów urodzonych w Kownie: Tomasza i Kaspra. Obaj studiowali na uniwersytecie w Królewcu.
Allg. Dt. Biogr., (pod Myslenta); Altpreuss. Biogr.; Colbe G., Episcopo-Presbyterologia Prussico-Regiomontana, Królewiec 1657 s. 56; Jöcher Ch. G., Allgemeines Gelehrten-Lexicon, Leipzig 1751 III 718; – Arnoldt D. H., Kurzgefaste Kirchengeschichte des Königreich Preussen, Königsberg 1769 s. 499–510; Hartknoch K., Alt und Neues Preussen, Frankfurt 1684 s. 486–7; tenże, Preussische Kirchen-Historia, Frankfurt 1686 s. 546–8; Hubatsch W., Die Evangelische Kirche Ostpreussens, Göttingen 1968 s. 144–9; Pisanski G. Ch., Entwurff einer preussischen Literärgeschichte, Królewiec 1886 s. 127, 261; Schnaase E., Geschichte der evangelischen Kirche Danzings, Gd. 1863 s. 355–9; – Erleutertes Preussen…, Königsberg 1724 I 385; Die Matrikel… der Albertus Universität zu Königsberg…, Leipzig 1910 I 229, 388–9; Die Matrikel der Universität Rostock, II 288, III 17.
Zbigniew Nowak