Saporowska (Szaporowska) Katarzyna (1549?–1608), założycielka i ksieni benedyktynek lwowskich. Pochodziła z podolskiej rodziny h. Junosza, stanowiącej gałąź rodu Kolów (Kołów) z Dalejowa. Ur. w Chlebiczynie w ziemi halickiej, była najstarszą z trzech córek Adama Saporowskiego (Szaporowskiego), dziedzica m.in. Saporowiec w ziemi lwowskiej oraz Chlebiczyna i Kluczowa w ziemi halickiej, oraz Elżbiety z Drohojowskich.
Mając lat 16, S. postanowiła poświęcić się życiu pobożnemu i pociągnęła do tego młodsze siostry, na które miała wielki wpływ. Pobożność pojmowała jako surowość życia; od młodości poddawała się niezwykle ciężkim umartwieniom. Pragnąc założyć nowy klasztor, wstąpiła najpierw do bernardynek lwowskich, potem do dominikanek, ale w obu wypadkach odeszła przed złożeniem ślubów, nie zdołała więc zrealizować nowej fundacji zgodnie z praktyką, wymagającą sprowadzenia pierwszej obsady z jakiegoś domu macierzystego. Zdaje się, że przeszkodą była nie tylko niezdolność S-ej do poddania się choćby na krótko pod posłuszeństwo, ale także konflikt między jej ideałem życia monastycznego, opartym zapewne na wzorach wczesnosyryjskich (indywidualna pobożność i skrajne umartwienia), a ideałem łacińskim, szczególnie zaakcentowanym w jej czasach przez sobór trydencki, ceniącym życie wspólne, pokorę i ścisłe poddanie się wspólnemu prawu. Ostatecznie S. zdecydowała się na rozwiązanie połowiczne i poleciła swoim siostrom Annie i Krystynie, oraz krewnej Annie Kuczkowskiej, wstąpić tymczasem do benedyktynek w Chełmnie, zreformowanych niedawno wg zasad trydenckich, chcąc w ten sposób stworzyć pozory, że ów klasztor będzie dla zakładanego przez nią zgromadzenia domem macierzystym. Zawiozła je tam w r. 1593, sama jednak wróciła do Lwowa, gdzie zebrała grupkę dziewcząt, pragnących życia zakonnego. Więź między rzekomym domem macierzystym w Chełmnie a nową fundacją miały stanowić jej siostry jako profeski chełmińskie, ale formację pierwszego pokolenia zakonnic lwowskich przeprowadzała tymczasem S. po swojemu. W r. 1595, gdy jej krewne złożyły już śluby, S. zażądała od ksieni chełmińskiej Magdaleny Mortęskiej przysłania ich do Lwowa i oficjalnego dokonania fundacji. Mortęska jednak nie ufała jej i odmówiła. S. zdołała wtedy skłonić arcybpa lwowskiego Dymitra Solikowskiego, aby dał habit benedyktyński jej samej i jej towarzyszkom, i przyjął od nich śluby zakonne (1595), zatwierdzając jednocześnie nową fundację. Wyposażeniem tej ostatniej było całe dziedzictwo po Adamie Saporowskim, które zapisał on na ten cel w r. 1593; S. zamieniła te ziemie w r. 1605 na włość położoną bliżej Lwowa. Zbudowano we Lwowie drewniany kościół i klasztor p. wezw. Wszystkich Świętych na przedmieściu Halickim. S. była tam od początku ksienią.
Dzieje następnych lat są niepewne, gdyż inaczej je zapisano we Lwowie, inaczej w Chełmnie. Wg wersji lwowskiej S. miała w r. 1599 sprowadzić dziesięć profesek chełmińskich, o czym jednak kronika chełmińska nic nie wie. Ostatecznie w r. 1604 uzyskała S. sprowadzenie swoich trzech krewnych. Jakkolwiek za jej życia nie miały one w zgromadzeniu żadnego autorytetu, stanowiły jednak grupę, która przynajmniej znała inny styl życia religijnego. Mimo wydania w r. 1605 chełmińskiego przekładu reguły benedyktynek, S. kazała dla swojego klasztoru sporządzić osobny przekład, zachowany w rękopisie z r. 1607. Do końca uprawiała swoje umartwienia. Zmarła 20 III 1608; na łożu śmierci miała jakoby zalecać siostrom mimo wszystko duchowość chełmińską, co mogło być głównie wskazaniem następczyni.
Po śmierci S-ej należało wybrać na ksienię którąś z pozostałych fundatorskich córek. Wybrano Annę (zm. 1638), co było zwycięstwem linii chełmińskiej; wznowiono wtedy kontakt między obu klasztorami, a w r. 1609 sprowadzono z Chełmna dwie mniszki dla odnowy formacji zakonnic lwowskich. Niemniej istniało w klasztorze lwowskim stronnictwo, grupujące się chyba wokół Krystyny Saporowskiej (ksieni w l. 1638–40), a przywiązane do nauk i do osoby pierwszej ksieni, którą czczono tu jako wzór świętości. Oba więc style duchowości występowały na zmianę. Możliwe, że okresowe zwycięstwa tradycji S-iej były przyczyną nawrotów wzmożonej śmiertelności młodych zakonnic, i tak zresztą w tym klasztorze rekordowej w skali europejskiej. Niemniej klasztor lwowskich benedyktynek stał się na Rusi największym (obok benedyktynek jarosławskich) żeńskim domem zakonnym.
Portrety wszystkich trzech sióstr Saporowskich w klasztorze benedyktynek w Krzeszowie; – Borkowska M., Słownik mniszek benedyktyńskich w Polsce, Tyniec 1989 s. 65–9; Hagiografia pol., II; Niesiecki; Paprocki; – Borkowska M., Liczebność i skład osobowy klasztorów benedyktynek kongregacji chełmińskiej, „Nasza Przeszłość” T. 49: 1978 s. 245–69; Górski K., Matka Mortęska, Kr. 1971 s. 96–100; Górski K., Borkowska M., Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVII wieku, W. 1983 s. 235–63; – Jaroszewicz F., Matka świętych Polska, Kr. 1767 s. 542–4; Kronika benedyktynek chełmińskich, Pelplin 1937 passim; Źródła Dziej., XVIII cz. 1 s. 86, 105; – Arch. benedyktynek lwowskich w Krzeszowie: A 1–2, B 2 (tekst wydany przez K. Górskiego), B 4–7, C 1, C 7.
Małgorzata Borkowska