Kazimierz I (ok. 1329–1355), książę czerski, rawski, warszawski, ciechanowski i sochaczewski. Był synem Trojdena I i Marii, córki króla halickiego Jerzego I. Ur. zapewne przed 1329 r., skoro w r. 1340 Trojden powoływał się przy pewnym nadaniu na jego zgodę; musiał mieć już wówczas lata sprawne, a więc przynajmniej ukończony dwunasty rok życia. Po śmierci ojca w r. 1341 K. rządził wspólnie ze starszym bratem Siemowitem dzielnicą czerską jako brat «niedzielny». Z nim razem odziedziczył w r. 1345 dzielnicę rawską po śmierci stryjecznego brata, ks. Siemowita wiskiego, rawskiego i sochaczewskiego. W r. 1350 K. występuje po raz pierwszy samodzielnie jako książę warszawski, a zatem już wcześniej musiały ustać jego współrządy z bratem, chociaż przynajmniej na zewnątrz występował z nim nadal solidarnie. Przypuszcza się z dużym prawdopodobieństwem, że między r. 1346 a 1348 K. z bratem złożyli hołd lenny Karolowi IV luksemburczykowi. Ten krok był zapewne podyktowany zbliżeniem między królem Kazimierzem Wielkim a Bolesławem ks. płockim, pozostającym w nieprzyjaznych stosunkach z Trojdenowicami. Z kolei na zmianę polityki K-a i jego brata wpłynęło zapewne zażegnanie sporu króla Kazimierza z Karolem IV w końcu 1348 r. w wyniku traktatu namysłowskiego. W ciągu n. r. K. zbliżył się do króla Kazimierza i być może wspierał go nawet w jego wyprawie ruskiej jesienią 1349 r. W r. 1350 król wziął w obronę ziemie obu Trojdenowiców wobec najazdu litewskiego, a w dwa lata później przy ich udziale zawarł rozejm z książętami litewskimi.
Gdy w r. 1351 zmarł Bolko płocki, a dzielnica jego przeszła, prawdopodobnie w wyniku dawniejszego zapisu, w ręce króla Kazimierza, doszło też do formalnego uregulowania stosunku K-a i jego brata do Korony. Obaj uznali się wasalami Kazimierza Wielkiego, który z kolei przyrzekł uwolnić ich od wszelkich zobowiązań na rzecz Karola IV, a nadto oddał im w lenno ziemię sochaczewską. Ziemia ta, zapewne w wyniku porozumienia między braćmi, znalazła się we władztwie K-a. Stosunek lenny Trojdenowiców do Kazimierza Wielkiego miał wygasnąć, w razie gdyby król zmarł, nie pozostawiwszy męskiego potomka. Wówczas nadto ziemie płocka, wiska i zakroczymska miały być inkorporowane do władztwa mazowieckiego. Tak więc K. z bratem uzyskali ekspektatywę na skupienie w swoich rękach całego Mazowsza. Kiedy w r. 1352 Kazimierz Wielki zastawił im za 2 000 grzywien księstwo płockie (z Zakroczymiem), poza zasięgiem ich panowania na Mazowszu pozostała już tylko ziemia wiska, przy czym K. dzierżył ziemię warszawską z Nowogrodem i Nowymdworem, sochaczewską z Wiskitkami oraz ciechanowską, a nadto wspólnie z bratem zarządzał – jak się wydaje – zastawioną im dzielnicą płocką. W r. 1353 Karol IV luksemburczyk zrzekł się na rzecz Kazimierza Wielkiego swoich praw zwierzchnich do Mazowsza – w zamian za co Ludwik węgierski w imieniu króla Kazimierza uwolnił księcia świdnickiego od wszelkich zobowiązań względem Polski i zrzekł się na rzecz Korony Czeskiej, pozostających w formie zastawu przy Polsce, Kluczborka i Byczyny. Kazimierz Wielki jednak nie ratyfikował tego układu w oznaczonym czterotygodniowym terminie, lecz dopiero w r. 1356, stąd też do śmierci K-a jego stosunek do Królestwa Czeskiego pozostał nieuregulowany, a Mazowsze, zhołdowane na rzecz króla Polski, było ciągle jeszcze formalnie lennem Karola IV.
Rządy wewnętrzne K-a nie pozostawiły trwalszych śladów. Były zbyt krótkie, a nadto zapewne skrępowane inicjatywą starszego brata Siemowita, choć formalnie obaj byli władcami w pełni równouprawnionymi. Zaznaczyły się tylko pewną ustępliwością na rzecz instytucji kościelnych i możnych świeckich, co wyraziło się w kilku przywilejach immunitetowych. Na uwagę zasługuje przede wszystkim przywilej K-a dla katedry poznańskiej z r. 1350, zatwierdzający i rozszerzający prawa tego kościoła na dobrach położonych na Mazowszu. K. zmarł 26 XI 1355 r. i został pochowany w kościele katedralnym w Płocku. Nie pozostawił potomstwa i zdaje się w ogóle nie był żonaty. Dzielnica jego przeszła w ręce brata Siemowita.
Balzer, Genealogia, s. 461–3; Dworzaczek, Genealogia; – Balzer O., Królestwo Polskie, Lw. 1920 III 172–80; Kaczmarczyk Z., Polska czasów Kazimierza Wielkiego, Kr. 1964 s. 65–73; Kozłowski F., Dzieje Mazowsza za panowania książąt, W. 1858 s. 114–24; Lukas S., Przyłączenie Mazowsza do Korony Polskiej, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 3: 1875 t. 2 s. 767–71, 844–72; Maleczyńska E., Książęce lenno mazowieckie 1351–1526, Lw. 1929 s. 26–36, 92–3; Nowowiejski A., Płock. Monografia historyczna, Wyd. 2., Płock 1930 s. 313; Paszkiewicz H., Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, W. 1925 s. 160–1; tenże, W sprawie shołdowania Mazowsza przez Kazimierza Wielkiego, „Przegl. Hist.” T. 24: 1924 s. 1–14; – Acta Tom., VIII nr 129 s. 171; Cod. Pol., I nr 112; Długosz, Historia, III s. 255; Dokumenty kuj. i maz., s. 314 nr 29, s. 323 nr 35, s. 328 nr 38; Kod. maz. (Lubomirskiego), nr 63, 66, 69, 72, 74, 76, dod. nr 6; Kod. Wpol., III nr 1300; Mon. Pol. Hist., III s. 120, 284.
Jerzy Wyrozumski