Sobolewski-Cyrus (Cyrus-Sobolewski) Kazimierz Marceli, pseud.: Słoneczny, Vis (1912–1979), radiowiec, harcmistrz, żołnierz Armii Krajowej. Ur. 27 IX w Osieczanach (pow. Myślenice), był synem Józefa, emerytowanego pułkownika armii austro-węgierskiej, i Wandy z Dunin-Brzezińskich, bratankiem Pawła (zob.).
W r. 1922 S.-C. ukończył szkołę powszechną, a dn. 30 V 1932 zdał maturę w Gimnazjum im. T. Kościuszki w Myślenicach. W r. 1934 rozpoczął studia na Wydz. Filozoficznym UJ. W r. 1935 zaliczył trzeci semestr filozofii i przerwał studia. W r. 1927 wstąpił do 1. Drużyny Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) im. T. Kościuszki w Myślenicach, dn. 27 VIII 1932 został mianowany podharcmistrzem, 15 X t.r. harcerzem orlim, 23 II 1933 – harcmistrzem. Był komendantem IV Hufca w Krakowie. Od r. 1938 do lipca 1939 pracował w Chorągwi Krakowskiej ZHP. Od 18 IX 1933 do 30 VI 1934 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Łączności w Zegrzu, ukończył ją w stopniu kaprala podchorążego (awansowany 1 VII 1934). W r. 1938 został mianowany podporucznikiem.
Zmobilizowany w lipcu 1939, w czasie kampanii wrześniowej 1939 r. był S.-C. radiotelegrafistą. Dn. 3 X t.r. dostał się do niewoli sowieckiej; zbiegł z transportu na wschód. Zatrzymany przez Niemców przy przekraczaniu linii demarkacyjnej został osadzony w obozie w Zamościu, skąd uciekł i wrócił do Myślenic. W marcu 1940 włączył się do konspiracji harcerskiej, zmontował odbiornik radiowy i rozpoczął nasłuch wiadomości nadawanych z Londynu. Przekazywał je za pośrednictwem Stanisława Szczerby do Seweryna Udzieli, redaktora biuletynu Szarych Szeregów – „Przegląd Polski”. Po aresztowaniu Udzieli w poł. lipca 1941 został redaktorem „Przeglądu” (do r. 1943). W l. 1942–3 pełnił funkcję zastępcy komendanta Chorągwi Krakowskiej Szarych Szeregów, odpowiadał za pion wydawniczo-propagandowy. W tym okresie cały czas mieszkał w Myślenicach i prowadził w dalszym ciągu nasłuch radiowy dla prasy konspiracyjnej. Od maja 1942 był oficerem łączności Obwodu Myślenice Armii Krajowej (AK) (montował dla AK radioodbiorniki). W listopadzie 1943 na rozkaz ppłk. Gradzickiego «Bronisława» przekazał sprawy propagandy i zajął się tylko łącznością radiową i telegraficzną. Dowodził plutonem radiotelegraficznym, który uległ rozbiciu po aresztowaniach w kwietniu 1944. Dn. 30 IV t.r. przeszedł na stałe do partyzantki i współorganizował oddział partyzancki «Halniak» (rozbity 30 V 1944), zaś w lipcu t.r. współtworzył oddział «Odwet» i obsługiwał polową radiostację w oddziale partyzanckim na Łysinie (do września t.r.). We wrześniu jako oficer propagandy znalazł się w składzie Zgrupowania «Kamiennik» AK. Brał udział w walkach w rejonie Trzemeśni-Poręby, Lipnika i Wiśniowej. Po rozwiązaniu Zgrupowania (15 IX 1944) ukrywał się w domu rodzinnym. W grudniu 1944 otrzymał nominację na dowódcę zachodniej części Chorągwi Krakowskiej Szarych Szeregów, ale nie podjął żadnej działalności. W tym czasie awansował do stopnia kapitana. Nawiązał także kontakt z Organizacją NIE (poprzez Eugeniusza Ralskiego). Po wkroczeniu Armii Czerwonej nie ujawnił się i podczas przesłuchania przez NKWD w dn. 20 I 1945 nie przyznał się do swoich związków z AK.
Pod nazwiskiem Jana Szczypczyka podjął wówczas S.-C. pracę w Państwowych Zakładach Radiowych w Krakowie przy ul. Grodzkiej 13. W lipcu 1945, już pod własnym nazwiskiem, wyjechał do Szklarskiej Poręby, gdzie od 5 do 30 VIII t.r. był instruktorem na kursie drużynowych ZHP. Po zakończeniu kursu powrócił do Krakowa. Wkrótce wyjechał do Jeleniej Góry z zadaniem zorganizowania harcerstwa na tamtym terenie. Początkowo był instruktorem w Komendzie ZHP w Jeleniej Górze, następnie komendantem Chorągwi Dolnośląskiej ZHP. W dn. 25 X 1945 – po konsultacjach z Naczelnikiem ZHP Romanem Kierzkowskim – ujawnił się przed tamtejszym Pow. Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego. W listopadzie 1945 S. nawiązał kontakt ze Zrzeszeniem Wolność i Niezawisłość (WiN); zorganizował druk i kolportaż prasy konspiracyjnej. Dn. 27 III 1946 został aresztowany pod zarzutem kolportażu gazetki „Wolność”; 22 V t.r. umorzono śledztwo w tej sprawie. Dn. 20 X 1946 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. W r. 1948 zamieszkał we Wrocławiu, przypuszczalnie jeszcze w t.r. powrócił do Myślenic, gdzie został kierownikiem Referatu Ubezpieczenia Zwierząt i Kontraktacji Państwowego Zakładu Ubezpieczeń. Kontynuował jednocześnie działalność konspiracyjną – był w l. 1948–9 dowódcą Tajnego Związku Harcerstwa Polskiego (krypt. Buki, Sępy), działającego na terenie pow. Myślenice. Dn. 28 XII 1949 został aresztowany pod zarzutem tworzenia Tajnego ZHP i nielegalnego posiadania pistoletu Wis. Skazany 4 V 1950 przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie na osiem lat więzienia za przynależność do WiN, karę odbywał w więzieniach w Krakowie, Wronkach i Strzelcach Opolskich, gdzie w r. 1952 odmówił pracy w kamieniołomie. Po zwolnieniu z więzienia w dn. 8 IV 1954 powrócił do Myślenic, prowadził tam warsztat naprawy radioodbiorników. Swoje wspomnienia z lat wojny pt. Myślenicki odwet zamieścił w zbiorze wspomnień „Dynamit. Z dziejów ruchu oporu w Polsce Południowej” (Kr. 1964); pozostawił w archiwum rodzinnym w maszynopisie Byłem jednym z wielu. Wspomnienia z lat 1939–1945. Zmarł 19 VI 1979 w Myślenicach, tam został pochowany. Był odznaczony Medalem Zwycięstwa i Wolności.
S.-C. był dwukrotnie żonaty; po raz pierwszy z Marią Magdaleną Okoń (żołnierzem AK, pseud. Basia), z pozamałżeńskiego związku miał syna.
Fot. S-ego-C-a w: Dynamit. Z dziejów ruchu oporu w Polsce Południowej, Kr. 1964; – Jasiewicz K., Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939–1956, W. 1995 s. 124 (dot. rodziców); Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych, Kr. 1997 II (fot.); Informator o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej w latach 1944–1956, W. 1964; – Dąbrowa-Kostka S., Partyzancka „Rzeczpospolita Myślenicka” Cz. 2, „Kierunki” 1972 nr 53; Gaweł T., Pokłon tym, którzy tworzyli…, Kr. 1999; Jarowiecki J., Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945, Kr. 1986; Lewandowska S., Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna, 1939–1945, W. 1982; Malinowski K., Aby nawiązać łączność, „Kierunki” 1977 nr 10; tenże, Żołnierze łączności walczącej Warszawy, W. 1983; Szare Szeregi. Harcerze 1939–1945, W. 1988; – Albin K., List gończy, W. 1989; – „Dzien. Pol.” 1979 nr 139 (nekrolog); – Arch. UJ: Karta indywidualna studenta; CA W: Akta osobowe S-ego-C-a; Delegatura UOP w Kr.: Akta osobowe S-ego-C-a.
Teodor Gąsiorowski