Noiszewski Kazimierz (1859–1930), profesor okulistyki w Uniw. Wil. i Warsz. Ur. 11 IX w Wilnie, był synem Józefa Bazylego, powstańca 1863 r., i Aleksandry z Trojanowskich, bratem Stanisława Noyszewskiego (zob). Po r. 1863 zmuszony do wyjazdu z rodzicami (ojca zesłano w głąb Rosji) do Tuły, uczęszczał do szkół w Tule i Orle. Medycynę ukończył w Moskwie w r. 1883 ze stopniem lekarza. W r. 1886 specjalizował się w okulistyce w Krakowie u prof. Lucjana Rydla, w Wiedniu u prof. M. Borysikiewicza i w Paryżu u prof. Photinosa Panasa. Wróciwszy do kraju, rozpoczął pracę w okolicy Dynaburga w kuracyjnej miejscowości Pohulance nad Dźwiną. Założył tam klinikę okulistyczną na 30 chorych. Zyskał wziętość, a swoimi publikacjami zainteresował uczonych światowej sławy. Ogłosił wówczas m. in. pracę Anatomia opisowa ciała ludzkiego. Cz. 1 z. 1 Anatomia czaszkojomu. Próba rozumowanego mianownictwa (Pet. 1898, W. 1899). W r. 1900 uzyskał doktorat medycyny w Petersburskiej Akademii Wojskowej na podstawie rozprawy: Voloskovaja čuvstvitel’nost’ koži (S. Pet. 1900). W r. 1908 został tamże docentem okulistyki na podstawie pracy O jaskrze prostej i jej zależności od różnicy ciśnienia między gałką a czaszką (1908, prawdopodobnie wydana w Petersburgu w języku rosyjskim). Pisał w niej m. in. o możliwości wystąpienia zagłębienia jaskrowego tarczy nerwu wzrokowego w przypadkach obniżenia ciśnienia śródczaszowego. Praca ta w r. 1911 została odznaczona nagrodą im. prof. Józefa Moczutkowskiego. W l. 1908–18 wykładał w Petersburgu corocznie przez kilka miesięcy fizjologię i patologię wzroku, prowadząc nadal lecznicę. Utrzymywał stale kontakty z krajem; czynny w Polskim Tow. Lekarzy i Przyrodników w Petersburgu, związany z towarzystwami lekarskimi polskimi, uczestniczył w ich posiedzeniach i zjazdach, zasilał polskie czasopisma, głównie „Gazetę Lekarską”, „Kronikę Lekarską”, „Nowiny Lekarskie”, „Postęp Okulistyczny”, „Przegląd Filozoficzny”, „Przegląd Tygodniowy”. Współpracował również z towarzystwami lekarskimi rosyjskimi, był długoletnim prezesem Tow. Lekarskiego w Dynaburgu, uczestniczył w zjazdach międzynarodowych, zamieszczał artykuły w rosyjskich, niemieckich i francuskich czasopismach. Po odzyskaniu niepodległości przez państwo polskie N. pracował w Min. Zdrowia. Powołany do organizacji Uniw. Wil. w r. 1919 objął tam katedrę okulistyki jako profesor zwycz.; wezwany w r. 1920 na Uniw. Warsz. przeniósł się do Warszawy i od 1 I 1921 jako profesor zwycz. kierował katedrą okulistyki; jednocześnie zorganizował Klinikę Oczną w pawilonie IV Szpitala Św. Ducha. Pracował dużo sam i pobudzał asystentów do pracy. W r. 1920 był współorganizatorem I Zjazdu Okulistycznego Wszechpolskiego, dalszym zjazdom patronował jako przewodniczący honorowy. Był w r. 1921 założycielem i honorowym prezesem Tow. Okulistów Polskich i długoletnim prezesem warszawskiego oddziału tegoż towarzystwa. Był członkiem honorowym wielu towarzystw lekarskich, m. in. francuskiego towarzystwa okulistycznego oraz Tow. Naukowego Warszawskiego od 27 VI 1930. W r. 1923 założył pismo „Klinika Oczna”, które redagował i wydawał przez dłuższy czas własnym kosztem, zasilał też stale własnymi pracami. Na emeryturę przeszedł 1 X 1929.

Dorobek naukowy N-ego liczy ok. 180 prac, wybitnie oryginalnych. N. wynalazł elektroftalm („Gaz. Lek.” 1889), przyrząd do widzenia dla ociemniałych, który za pomocą płytki selenowej przerabiał bodźce świetlne na dotykowe i dźwiękowe. Zainteresował się tym m. in. J. M. Charcot, w r. 1923 wykorzystał ten pomysł Fournier d’Albe z Manchesteru, a w l. 1960–8 – Witold Starkiewicz. Wynalazł trychestezjometr do badania wrażliwości czuciowej, hydroelektrodę do elektryzacji oka, szczypczyki «Triplex» i in. Do najcenniejszych należą prace nad jaglicą, jej etiologią i leczeniem zbliznowaconego na skutek jaglicy worka spojówkowego za pomocą przeszczepienia śluzówki z ust oraz badania nad jaskrą (m. in. wspomniana już praca habilitacyjna). Zajmował się też hydrauliczną teorią akomodacji i znaczeniem mięśnia Brückego w akomodacji oraz hydrostatyką i hydrodynamiką cieczy śródocznej i mózgo-rdzeniowej. Ponadto badał sprawę upośledzenia pamięci i woli u osobników cierpiących na zwyrodnienie barwikowe siatkówki, sprawę pamięci wzrokowej i wybuchowego powstawania wspomnień, sprawę powidoków, osobliwości barwnego widzenia, ostrości wzroku, ataksji wzrokowej, ślepoty duchowej i halucynacji wzrokowych; zajmował się także badaniem dyferencjalnego i integralnego widzenia, korowym widzeniem połowiczym, higieną druku, leczeniem operacyjnym stożka rogówki i skrzydlika. Ogłosił m. in.: Podręcznik do badania ostrości wzroku dla studentów i lekarzy (W.–L.–Ł.–Kr. 1920), Okulistyka. Skrypt (W. 1921, Wyd. 2. pt. Wykład chorób ocznych, W. 1925), Choroby oczne z któremi najczęściej spotyka się lekarz-praktyk (Kr. 1931).

N. zmarł nagle 5 VII 1930 w Warszawie, pochowany został na Powązkach. Żonaty z Marią Andruszkiewicz miał córkę Jadwigę.

Peretiatkowicz – Sobeski, Współcz. kultura pol.; – Kryński L., Śp. Kazimierz Noiszewski (1859–1930), „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” R. 25: 1932 s. 215–16; Manteuffel T., Uniwersytet Warszawski w latach 1915/16–1934/35. Kronika, W. 1936 s. 147; Melanowski W. H., Dzieje okulistyki, W. 1972 s. 380 (karykatura); tenże, Profesor dr med. Kazimierz Noiszewski, „Medycyna Warsz.” R. 4: 1930 s. 471–3 (fot.); tenże, Rys dziejów okulistyki w Polsce, W. 1948; tenże, Śp. Prof. Dr med. Kazimierz Noiszewski, „Klinika Oczna” R. 8: 1930 nr 1 i 2 s. 1–11 (spis prac, fot.); tenże, Wspomnienie o śp. profesorze Kazimierzu Noiszewskim, „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 125: 1931 s. 156–60; tenże, Zarys dziejów pracy Polaków w dziedzinie okulistyki, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” T. 19: 1948 s. 322; – „Arch. Hist. Med.” T. 29: 1966 nr 4 s. 449; „Książka Med.” 1970 nr 6 (fot.); „Lekarz Wojsk.” T. 16: 1930 nr 2 s. 96, nr 4/6 s. 215–16; „Myśl Narod.” 1930 s. 442; „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 84: 1888 nr 1 VI; s., „Warsz. Czas. Lek.” R. 7: 1930 nr 28 s. 675; – Arch. Gł. Lek. w W.: Kartoteka Ziembickiego.

Teresa Ostrowska