Rakowski Kazimierz pseud. i krypt. m. in. K. R., K. Rak., Kazimierz Radwan, Vester (1874–1952), redaktor publicysta, pisarz, działacz polityczny, poseł na Sejm Śląski. Ur. 3 IV w Piotrkowie.
R. uczył się w gimnazjum w Piotrkowie, gdzie w r. 1892 zdał maturę. Przez dwa lata studiował filozofię w Heidelbergu i Fryburgu szwajcarskim, od jesieni 1894 ekonomię i politykę w Berlinie, m. in. u G. Jellinka, G. Simmla, H. Treitschke’go, A. Wagnera, także u Aleksandra Brücknera. Pod kierunkiem G. Schmollera przygotował rozprawę doktorską Entstehung des Grossgrundbesitzes im XV. und XVI. Jahrhundert in Polen (obrona odbyła się 12 VII 1899, druk Berlin 1899, Wyd. 2, P. 1899).
Już w r. 1895 podjął R. współpracę z Marcinem Biedermannem, publikując artykuły w wydawanym przez niego tygodniku „Praca”, rychło zajął się też jego redagowaniem (oficjalnie od marca 1899). Jednocześnie zamieszczał artykuły różnej treści w pismach zaboru pruskiego („Przegl. Pozn.” 1896, „Dzien. Berliński” 1897 – też jako współredaktor) i w Galicji („Słowo Pol.” 1896–7) oraz w niemieckich czasopismach ekonomicznych. Bardzo ruchliwy, działał wiele w Berlinie, był prezesem Tow. Naukowego studentów, wygłaszał przemówienia na zebraniach różnych związków (za co został honorowym członkiem Tow. Robotników Katolickich, 1896), organizował kursy nauki polskiego, redagował „Kurier Przemysłowo-Handlowy” (1897) i kalendarz handlowo-przemysłowy. Najwięcej zajmował się bieżącymi zagadnieniami politycznymi. Anonimowo ogłosił broszurę Echa protestu (Berlin 1897), w której krytykował politykę głównych ugrupowań polskich w Poznańskiem.
Gdy R. przeniósł się do Poznania, władze uznały go za «uciążliwego cudzoziemca» i wysiedliły z granic państwa (wrzesień 1899). Wówczas przyjechał do Galicji, gdzie nawiązał rychło liczne kontakty ze światem kulturalnym (Wilhelm Feldman, Bolesław i Maria Wysłouchowie). Zetknął się też ze Stanisławem Wyspiańskim, o którym napisał wspomnienie pośmiertne („Świat” 1907 nr 50). Pisywał do różnych czasopism („Głos Narodu”, „Tydzień” – dod. do „Kur. Lwow.”, „Krytyka”), a także ogłosił kilka utworów literackich: dramat o tematyce współczesnej z akcją umieszczoną w Wielkopolsce Ocknienie (Lw. 1900), który został odznaczony na konkursie dramatycznym galicyjskiego Wydziału Krajowego, następnie «baśń dramatyczną» Droga pielgrzymstwa (Kr. 1905) oraz pisaną prozą «legendę o szczęściu» Kwiat paproci (W. 1906).
R. nie zerwał kontaktów z zaborem pruskim. Przede wszystkim nadal współpracował z „Pracą”, pisał do niej artykuły (głównie pod pseud. Vester), redagował pismo i wywierał duży wpływ na jego kierunek. Był jednym z inicjatotorów rozpoczęcia działalność’ politycznej na Górnym Śląsku i wymuszenia na katolickiej partii Centrum oddania Polakom kilku mandatów. Współpracował blisko z Wojciechem Korfantym, choć w odróżnieniu od niego nie chciał radykalnego zrywania z kierunkiem Adama Napieralskiego. Najprawdopodobniej był autorem broszury Pobudka wyborcza (P. 1901). Przewidziany był na kierownika filii „Pracy” w Katowicach i redaktora „Górnoślązaka”. W październiku 1901 przyjechał do Wrocławia, aby omówić z Biedermannem założenie gazety, ale obaj zostali aresztowani (nie bez winy Romana Szymańskiego, który w obawie o konkurencję „Pracy” dla jego „Orędownika” zwalczał tygodnik Biedermanna, a któremu udało się ustalić, że R. kryje się za pseud. Vester). W głośnym procesie w Poznaniu (5–6 XII 1901) za podburzanie do niepokojów, obrazę jednego z ministrów i «podawanie w pogardę» urządzeń państwowych w swoich artykułach R. skazany został na 2 lata i 3 tygodnie więzienia (Biedermann otrzymał wyrok 2 miesiący za pomaganie w przestępstwie). W czasie odsiadywania wyroku we Wronkach, za kontakty ze strażnikiem do wyroku dodano mu jeszcze 9 miesięcy więzienia i zwolniony został dopiero w grudniu 1904. We wspomnieniach (Trzy lata w więzieniu pruskim. Z więzienia pruskiego, „Krytyka” 1905, toż Kr. 1905, W. [1909]) ostro piętnował znęcanie się nad więźniami i nieuczciwość administracji, choć uzyskał pozwolenie na pracę naukową.
R. zajmował się także popularyzowaniem dziejów zaboru pruskiego. Najważniejsze jego prace z tego zakresu to monografia Powstanie poznańskie w 1848 roku (Lw. 1900, Wyd. 2, Lw. 1914), a także Dzieje W. Księstwa Poznańskiego w zarysie (1815–1900), (Kr. 1904 tu fot. przed kartą tytułową). Wydał również Dwa pamiętniki z 48 roku (Józefa Łukomskiego i Niemca Schwyttay’a), (W. 1906). Bieżącej problematyki politycznej dotyczyła broszura Walka w obronie narodowości polskiej pod berłem pruskim (W. 1905). Opublikował też kilka poważniejszych studiów w: „IV Zjeździe Prawników i Ekonomistów Polskich. Referaty” (Kr. 1906), „Bibliotece Warszawskiej” (1901), „Ateneum” (1901), „Przeglądzie Polskim” (1900), w których pisał m.in. o emigracji polskiej w Niemczech, atakował germanizacyjną rolę Kościoła (Germanizacja Polaków w Niemczech przy pomocy kościoła, „Ateneum” R. 26: 1901). Ziemiom zachodnim poświęcił wreszcie parę utworów literackich, m. in. powieść Na bezdrożach (Lw. 1902).
Ze względu na trudną sytuację materialną w Krakowie i poprawę warunków pracy dziennikarskiej w Królestwie, R. w r. 1905 przeniósł się do Warszawy. Pisał do „Tygodnika Illustrowanego” (do r. 1906 należał do jego redakcji), także do wielu innych czasopism w Królestwie, Rosji, nawet w Stanach Zjednoczonych. Rychło podjął działalność w Stowarzyszeniach Robotników Chrześcijańskich, a 1 X 1906 zainicjował tygodnik „Sztandar” (w l. 1907–8 tytuł był parokrotnie zmieniany na skutek szykan cenzury), wydawany do r. 1912. Propagował w nim zasady chrześcijańskiej demokracji, występował przeciwko zbytniemu rozbiciu na partie; choć opowiadał się za solidarnością narodową, życzliwiej wyrażał się o socjalistach niż o endecji, którą krytykował za nacjonalizm i antysemityzm. Wiele pisał także o zaborze pruskim i o emigracji w duchu podtrzymywania integracji narodu. Z prac historycznych ogłosił syntetyczną historię gospodarczo-społeczną Polski, przygotowaną jeszcze w więzieniu: Wewnętrzne dzieje Polski. (Zarys rozwoju społecznego i ekonomicznego), (W. 1908), w formie skróconej Dzieje rozwoju ekonomicznego dawnego państwa polskiego, (W. 1909 I–II).
Po wojnie R. osiedlił się na kilka lat na Górnym Śląsku i odnowił bliską współpracę z Korfantym. Wszedł do Polskiego Komisariatu Plebiscytowego, gdzie głównie pracował w wydziale dyplomatycznym, którym kierował, oraz prawnym (brał udział w przygotowaniu statutu organizacyjnego woj. śląskiego, zatwierdzonego w grudniu 1920 przez Sejm). Wrócił także do publicystyki (broszura Walka o Górny Śląsk, Mikołów 1920). W sierpniu 1920 wraz z Adamem Żółtowskim stanął na czele przedstawicielstwa dyplomatycznego Komisariatu w Paryżu: w grudniu t. r. została też delegatem – zastępcą dla spraw Górnego Śląska przy pierwszym delegacie rządu polskiego na konferencję pokojową (Ignacym Paderewskim) i pośle pełnomocnym RP w Paryżu (Maurycym Zamoyskim). Zajmował się informowaniem rządu i Komisariatu o nastrojach we francuskich kołach politycznych, parlamentarnych i gospodarczych, starał się oddziaływać na te koła w duchu korzystnym dla Polski (wywiady w prasie, broszura Haute-Silésie. Menace de guerre ou garantie de paix, Paris marzec 1921, współpraca z „Le Messager de Haute-Silésie”), najwięcej pisząc o gospodarczych związkach Górnego Śląska z Polską. W Paryżu przebywał do końca 1921 r.
Po powrocie z Francji R. został z ramienia śląskiej Chrześcijańskiej Demokracji (ChD) z listy Bloku Narodowego wybrany we wrześniu 1922 do Sejmu Śląskiego (w okręgu Cieszyn-Pszczyna-Rybnik), w którym był wicemarszałkiem (październik 1922–luty 1924). Występował na forum sejmowym wielokrotnie, zajmując się zwłaszcza sprawami gospodarczymi (budżety, podatki, aprowizacja, osadnictwo, spółdzielczość), pracował w kilku komisjach (najdłużej w budżetowej). Z ramienia komisji agrarnej opracowywał zasady reformy rolnej (w związku z tym opublikował pracę Reforma rolna na Górnym Śląsku, Kat. 1925). Często ścierał się z posłami niemieckimi, zarzucając im podkopywanie państwa; w r. 1925 wypowiadał się przeciwko rewizjonizmowi w Rzeszy Niemieckiej i traktatom lokarneńskim. Często polemizował ostro także z socjalistami (szczególnie z Józefem Biniszkiewiczem). Po r. 1926 występował przeciwko sanacji, w czerwcu 1927 uczestniczył w tzw. komisji siedmiu dla zbadania prześladowania opozycji i opracował wniosek o ustąpienie ze stanowiska wojewody Michała Grażyńskiego. Po procesie sejmowym Korfantego znalazł się jednak w grupie Stanisława Janickiego (która w lipcu 1928 utworzyła prosanacyjny osobny klub Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji), co oznaczało całkowite zerwanie z Korfantym. W końcu 1928 r. zwolennicy tego ostatniego bezskutecznie próbowali pozbawić R-ego mandatu sejmowego pod pretekstem wyprowadzenia się ze Śląska. Wraz z rozwiązaniem Sejmu Śląskiego I kadencji (1929) skończyła się praca parlamentarna R-ego. Przeniósł się do Warszawy, gdzie do r. 1944 prowadził dobrze prosperujący antykwariat dzieł sztuki. W r. 1937 prawdopodobnie wstąpił do Stronnictwa Pracy (SP) i nawiązał kontakt z Karolem Popielem. Wobec zniszczenia antykwariatu w czasie powstania warszawskiego 1944 r. przeniósł się w listopadzie 1945 do Wrocławia, gdzie znów otworzył antykwariat. Równocześnie z upoważnienia Popiela zorganizował SP na Dolnym Śląsku i stanął na czele Zarządu Wojewódzkiego (od lutego do lipca 1946). W czasie kryzysu w SP w lipcu 1946, zgodnie z uchwałą Zarządu Głównego zawiesił działalność Stronnictwa, a do nowych władz wojewódzkich już nie wszedł. Dłużej działał we wrocławskim oddziale Związku Weteranów Powstań Śląskich (utworzonym oficjalnie 18 IX 1946), którym kierował. Po jego włączeniu do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (1 IX 1949) przewodniczył Sądowi Koleżeńskiemu. W r. 1947 pisywał do „Tyg. Warsz.” I „Tyg. Powsz.”. Pod koniec życia wykładał historię sztuki w Ognisku Kultury Plastycznej. Zmarł prawdopodobnie między czerwcem a październikiem 1952 we Wrocławiu. Odznaczony był Gwiazdą Górnośląską. Aktu zgonu nie udało się odnaleźć w Urzędzie Stanu Cywilnego.
Brak dokładnych danych o stosunkach rodzinnych R-ego. Żonaty był dwukrotnie, z pierwszą żoną, Anastazją, miał dwóch synów, urodzonych ok. 1900 r.; jeden z nich zginął w czasie drugiej wojny światowej, drugi znalazł się na Zachodzie; z drugą żoną, Marią dzieci nie miał.
Fot. w: „Praca” 1899 s. 978, 1901 s. 1453; – Estreicher w. XIX (dopełnienie); Nowy Korbut, XVI cz. 1 s. 488–90; Bibliogr. dramatu pol., II; Bibliogr. historii Pol. XIX w., I, II cz. 3 vol. 1, 2; Wojtkowski, Bibliogr. historii Wpol., I; Ilustr. Enc. Trzaski; PSB (Biedermann Marcin); – Data J., Problematyka literacka czasopism poznańskich w l. 1869–1896, Gd. 1984; Długajczyk E., Sanacja śląska 1926–1939, Kat. 1983; Eustachiewicz L., Dramaturgia Młodej Polski, W. 1982; Galos A., Kazimierz Rakowski – publicysta, literat, polityk, „Sobótka” R. 41: 1986 s. 183–209 (tamże dalsza literatura); Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., III; Orzechowski M., Narodowa Demokracja na Górnym Śląsku (do 1918 roku), Wr. 1965; Prasa Polska w latach 1864–1918, W. 1976; Przybylski H., Chrześcijańska Demokracja i Narodowa Partia Robotnicza w latach 1926–1937, W. 1980; Rechowicz H., Sejm Śląski 1922–1939, Kat. 1971; – Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego, Wr. 1974 II; Gawrych J. A., Hotel Lomnitz, Kat. 1947 s. 17; Płoszewski L., Wyspiański w oczach współczesnych, Kr. 1971 II; Źródła do dziejów powstań śląskich, Wr. 1974 III; – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara); – Informacje A. Jochelsona z Wr.
Adam Galos