Szczudłowski Kazimierz (1890–1985), lekarz weterynarii, profesor i rektor Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, profesor Uniwersytetu i Politechniki oraz Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu.
Ur. 6 VI we Lwowie, był synem Wincentego (1859–1946), wieloletniego (1900–34) instruktora technicznego podkownictwa lwowskiej Akad. Weterynarii (od r. 1922 Akad. Med. Weterynaryjnej), oraz Anny z Tylków.
S. uczył się i zdał maturę w r. 1909 w I Gimnazjum Realnym we Lwowie. Następnie studiował w tamtejszej Akad. Weterynarii; podczas studiów pracował jako demonstrator u Kazimierza Panka w Katedrze Fizjologii. Po otrzymaniu w r. 1913 dyplomu lekarza weterynarii został tam młodszym, a w r. 1914 starszym asystentem. Podczas pierwszej wojny światowej prowadził w l. 1914–15 wraz ze Stanisławem Runge zamienione na szpitale trzy kliniki weterynaryjne (chirurgiczną, wewnętrzną i położniczą) oraz pomagał rektorowi Włodzimierzowi Kulczyckiemu chronić przed grabieżą zbiory uczelni. W r. 1917 został powołany do wojska austriackiego jako lekarz weterynarii i służył m.in. w 1. p. ułanów w Kraśniku oraz 29. p. artylerii ciężkiej na froncie włoskim.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił S. w listopadzie 1918 do WP i w stopniu podporucznika został lekarzem weterynarii 1. p. artylerii ciężkiej w Krakowie. W r. 1920 przeniesiono go w stopniu kapitana do Centralnej Szkoły Jazdy i Szkoły Kucia w Warszawie. Razem z Rungem i Bolesławem Weiglem opublikował, napisany prawdopodobnie podczas pierwszej wojny światowej, poradnik Rozpoznawanie wieku według zębów u koni, bydła rogatego i psów (Lw.–W. 1919, Lw. 1920). Ściągnięty przez władze lwowskiej Akad. Weterynarii, objął ponownie asystenturę w Katedrze Fizjologii, a równocześnie został komendantem lwowskiej Szkoły Kucia Koni. Doktoryzował się w r. 1920 pod kierunkiem Panka na podstawie rozprawy Biologia bacterium Xylinum. Opublikował kilkakrotnie wznawiany podręcznik Kucie kopyt i racic (W. 1921, W. 1927, Lw. 1934). W r. 1922, jako stypendysta rządu francuskiego, odbył studia w wyższych szkołach weterynaryjnych w Alfort (Paryż) i Brukseli. W r. 1923, dzięki stypendium rządu polskiego, specjalizował się w Berlinie, Dreźnie, Monachium i Giessen. Po powrocie do Lwowa został zastępcą profesora i w l. 1924–5 pełnił obowiązki kierownika Kliniki Chorób Chirurgicznych. Dn. 15 I 1925 habilitował się na podstawie pracy Rola wiązadełka pachwinowego przy orcheotomii u ogiera, opublikowanej pt. Rola wiązadełka pachwinowego przy zabiegu orcheotomicznym („Rozpr. Biologiczne” R. 2: 1924 nr 2) i uzyskał veniam legendi z zakresu chirurgii i ortopedii weterynaryjnej. Jako profesor nadzwycz. objął 11 XI 1925 Katedrę oraz Zakł. Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Kończyn z Polikliniką Chirurgiczną (od r. 1930 Zakł. Chirurgii Ogólnej wraz z Chirurgią Kończyn i Ortopedią). Od r. 1924 wykładał dodatkowo położnictwo, a od r. 1925 kierował także Kliniką Położniczą. Zajmował się diagnostyką chorób kończyn koni i bydła, opracowując w tym zakresie nowatorski plan badań. Interesował się też problemami rozrodu zwierząt i patologiami zwyrodnieniowymi. Stworzył podstawy praktycznej weterynarii klinicznej, zwłaszcza w zakresie ortopedii, chirurgii i położnictwa. Większość prac ogłosił w „Przeglądzie Weterynaryjnym”, który współredagował. Były to m.in. Niepłodność krów i klaczy (R. 38: 1925 nr 10), Zanokcica u bydła w teorii i praktyce (Panaritium) (R. 38: 1925 nr 12), Ocena sprawności użytkowej u konia według budowy jego kopyt i kończyn (R. 42: 1929 nr 4) oraz Leczenie zapalenia ścięgien u koni (R. 45: 1932 nr 11). a tych łamach opublikował też sprawozdania z działalności swojego zakładu za l. 1926–8 (R. 41: 1928 nr 6, 10, R. 44: 1931 nr 1). Dn. 17 X 1934 został profesorem zwycz. W l. 1937–9 pełnił funkcję rektora Akad. Med. Weterynaryjnej; przyczynił się do rozbudowy uczelni, m.in. w r. 1937 zakupił parcelę z budynkiem przy ul. Piekarskiej 50, dzięki czemu poszerzono ogród doświadczalny i urządzono siedziby czterech zakładów naukowych. Dn. 23 X 1938 został wybrany na delegata do wojewódzkich kolegiów wyborczych do Senatu, a także wszedł w skład powstałego 27 X t.r. Komitetu Pomocy dla Spiszu, Orawy i Czadeckiego. Działał w Polskim Tow. Higienicznym we Lwowie i wygłaszał referaty w ramach jego Sekcji Eugenicznej. Był też członkiem Małopolskiego Tow. Lekarzy Weterynaryjnych i Polskiego Tow. Przyrodników im. Kopernika.
Podczas okupacji sowieckiej Lwowa S. nadal pracował na uczelni, przekształconej w grudniu 1939 w L’wiws’kij Weterynaryjnyj Institut; kierował tam Katedrą Chirurgii Zwierząt, utworzoną z połączenia jego Katedry z Katedrą Patologii i Terapii Szczegółowej Chorób Chirurgicznych zmarłego 12 XI 1939 Stefana Gajewskiego. Po wkroczeniu 30 VI 1941 Niemców do Lwowa i otwarciu w lutym 1942 Staatliches Tierärztliches Institut (od maja 1942 Staatliche Tierärztliche Fachkurse Lemberg) wykładał tam naukę o zabiegach operacyjnych i narkozie, technikę operacyjną, chirurgię ogólną i szczegółową, klinikę chirurgiczną, podkownictwo, choroby kopyt i racic, położnictwo i choroby wychowu, klinikę chorób bydła oraz okulistykę. Po ponownym zajęciu Lwowa 27 VII 1944 przez Armię Czerwoną i wznowieniu 15 IX t.r. działalności Inst. Weterynaryjnego podjął tam funkcje dydaktyczne.
W r. 1945 przybył S. do Wrocławia i włączył się w tworzenie Wydz. Medycyny Weterynaryjnej tamtejszego Uniwersytetu i Politechniki (przeniesionego w listopadzie 1951 do nowo otwartej Wyższej Szkoły Rolniczej). Objął kierownictwa Katedry Patologii i Terapii Szczegółowej Chorób Chirurgicznych z Ortopedią oraz Katedry Położnictwa Weterynaryjnego (do r. 1948), od podstaw organizując ich zakłady. Dodatkowo w l. 1946–8, dojeżdżając do Lublina, pełnił funkcję kuratora Katedry Położnictwa i prowadził wykłady z tego zakresu na Wydz. Weterynaryjnym UMCS. W l. 1950–3 pełnił funkcję prodziekana wrocławskiego Wydz. Medycyny Weterynaryjnej. Opublikował prace Niepłodność zwierząt hodowlanych (L. 1948) i Zapobieganie ronieniu bydła („Med. Wet.” 1948 nr 4, osobno W. 1948). Wznowił, z uzupełnieniami Stefana Jakubowskiego, swój przedwojenny podręcznik Kucie kopyt i racic (L. 1948) oraz ogłosił nowe podręczniki: Przypadłości rozmnażania zwierząt domowych (L. 1949) i napisany wspólnie z żoną, Matyldą Szczudłowską Choroby i leczenie zębów u koni (L. 1949). W r. 1954 opublikowano skrypt Weterynaryjna chirurgia ogólna: na podstawie wykładów prof. dra Kazimierza Szczudłowskiego (Wr.). Kontynuując przedwojenną działalność naukową w zakresie rozrodu zwierząt, a przede wszystkim diagnostyki chorób kończyn koni i bydła, stworzył polską szkołę chirurgiczno-ortopedyczną. Wykształcił ponad trzy tysiące lekarzy weterynaryjnych. Był członkiem powstałego w r. 1946 Wrocławskiego Tow. Naukowego oraz utworzonego w r. 1952 Polskiego Tow. Nauk Weterynaryjnych. W r. 1960 przeszedł na emeryturę, ale nadal prowadził wykłady monograficzne dla studentów oraz zajęcia podyplomowe dla lekarzy weterynaryjnych. W r. 1979 otrzymał godność doktora honoris causa Akad. Roln. w Lublinie. Z okazji otwarcia nowej Kliniki Chirurgicznej Wydz. Weterynaryjnego we Wrocławiu zorganizowano 29 XI 1980 jubileusz pracy i 90. rocznicy urodzin S-ego. Przyznanego w r. 1985 doktoratu honorowego Akad. Roln. we Wrocławiu nie zdążył już odebrać. Zmarł 11 VII 1985 we Wrocławiu, został pochowany 18 VII na cmentarzu komunalnym przy ul. Grabiszyńskiej. Był odznaczony m.in. przed drugą wojną światową Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1929), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1938) oraz Brązowym i Srebrnym Medalami «Za długoletnią służbę» (1938), a po wojnie Złotym Krzyżem Zasługi (1954), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1959) i Medalem X-lecia Polski Ludowej.
Od r. 1934 był S. żonaty z Matyldą Pawińską (wcześniej Pfau) (1902–2006), siostrą Adolfa (zob.) i Józefa (zob.) Pawińskich, lekarzem weterynarii, w l. 1925–34 asystentką Akad. Med. Weterynaryjnej we Lwowie, kolejno w Katedrze Nauki o Badaniu Środków Spożywczych Zwierzęcego Pochodzenia, Katedrze Chorób Wewnętrznych i Katedrze Farmakologii, po drugiej wojnie światowej adiunkta, a od r. 1955 docenta Katedry Chirurgii Wydz. Med. Weterynaryjnej Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu. W małżeństwie tym miał dwie córki: Grażynę, doktora nauk medycznych, oraz Monikę, wiolonczelistkę, zamieszkałą od r. 1968 w Szwajcarii, solistkę Orkiestry Szwajcarii Romańskiej w Genewie.
Imię S-ego zostało upamiętnione na tablicach umieszczonych w gmachu Wydz. Med. Weterynaryjnej we Wrocławiu poświęconych: rektorom Akad. Med. Weterynaryjnej we Lwowie (1986), doktorom honoris causa lwowskiego i wrocławskiego okresu działalności uczelni (1986) oraz twórcom Wydz. Med. Weterynaryjnej we Wrocławiu (2000).
Bibliografia zawartości kwartalnika „Rozprawy Biologiczne” z zakresu medycyny weterynaryjnej, rolnictwa i hodowli 1923–1938, Kr. 1957; Kaliński E. Spis lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1923; Leksykon rozrodu zwierząt, P. 1996 s. 344–5; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, cz. 2; Millak, Słown. lekarzy wet., (dot. ojca); Słown. pol. tow. nauk., II cz. 3; Słownik biograficzny lekarzy weterynaryjnych Dolnego Śląska 1945–1999, Wr. 2000 (fot.); Staśkiewicz G., Mały słownik historii medycyny weterynaryjnej, L. 1981; Uczeni wrocławscy 2 (1974–1994), Wr. 1994 s. 295–7; Wybitni polscy lekarze weterynarii XX wieku w nauce i zawodzie, L. 2005 (fot.); – Badura R., Prof. dr hab. Kazimierz Szczudłowski 1890–1985, „Zesz. Nauk. Akad. Roln. we Wr.” 1988 nr 166, S. Wet., t. 43 s. 143–5 (fot.); Chrzanowska W., Osiągnięcia i działalność naukowa polskiej uczelni weterynaryjnej we Lwowie w latach 1881–1939, Wr. 2002 (częściowa bibliogr. prac S-ego); Dzieje Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Red. J. Sobota i in., Wr. 2001 (fot.); Księga pamiątkowa Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie 1944–1964, W. 1965 s. 215, 219, 267, 270; Rutkiewicz I., Archipelag nauki, Wr. 1966 s. 264; Sroka S. T., Nauki weterynaryjne we Lwowie do roku 1945, Rzeszów 1999; Staśkiewicz G., Wołoszyn S., XXXV lat działalności Wydziału Weterynaryjnego w Lublinie (1944–1979), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” Vol. 34: 1979, S. DD Medicina Veterinaria, nr 23 s. 256, 258; Szymonis-Szymanowski W., Jubileusz pracy prof. dr. hab. Kazimierza Szczudłowskiego oraz otwarcie nowej weterynaryjnej kliniki chirurgicznej we Wrocławiu, „Med. Wet.” R. 37: 1981 nr 10 s. 639–40 (fot.); Wrocławskie środowisko akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945–2005, Wr. 2007 (fot.); Wyrost P., Lwowska Akademia Medycyny Weterynaryjnej w latach 1939–1945 i początki powojennej działalności wrocławskiego Wydziału Medycyny Weterynaryjnej, „Med. Wet.” R. 57: 2001 nr 9 s. 623–9; Zarys historii polskiej weterynarii z podstawami deontologii, Red. S. Tarczyński, W. 1990; – B a dura R., Prof. dr hab. dr h.c. Kazimierz Szczudłowski (1890–1985) – wspomnienie, „Med. Wet.” R. 61: 2005 nr 12 s. 1433–4 (fot.); Bochdalek R., Prof. dr hab. Kazimierz Szczudłowski (1890–1985) – wspomnienie, „Biul. Dolnośląskiej Izby Lek.-Wet.” Vol. 15: 2005 nr 4 s. 243–4 (fot.); Senze A., Z tamtych lat z tamtych dni, tamże Vol. 10: 2000 nr 3 s. 113–15, 120, nr 4 s. 167, 170–1; – „Med. Wet.” R. 31: 1975 s. 57 (fot.), R. 61: 2005 nr 11 s. 1211–12 (fot.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1985: „Med. Wet.” R. 41 nr 10 s. 640 (R. Badura, fot.), „Przekrój” nr 2095, „Trybuna Ludu” nr 173; – Arch. PAN: Zespół Minerwa, sygn. I–8.
Stanisław Tadeusz Sroka