Stańczykowski Kazimierz Wiktor (1901–1937), prawnik, działacz społeczny.
Ur. 5 II w Idzikowicach (pow. opoczyński), był najmłodszym z siedmiorga dzieci Jana, właściciela niewielkiego folwarku, młyna wodnego i stawów rybnych, oraz Ewy z Pacanowskich.
S. uczył się kolejno w gimnazjach w Lublinie, Tomaszowie Maz. i Piotrkowie Trybunalskim. Działał w tym czasie w samopomocy uczniowskiej, w międzyzaborowej organizacji młodzieży szkół średnich «Przyszłość» (PET), a od r. 1917 – w tajnym skautingu (7. Drużyna im. ks. Józefa Poniatowskiego w Sulejowie, 3. Piotrkowska Drużyna im. gen. Henryka Dąbrowskiego). W listopadzie r.n. brał udział w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich. Od lipca do listopada 1920, jako ochotnik w 2. szwadronie 6. Pułku Ułanów Kaniowskich, walczył w wojnie polsko-sowieckiej na Wołyniu i Podolu. Po demobilizacji powrócił do nauki szkolnej i w czerwcu r.n. zdał egzamin maturalny w Państw. Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim.
W październiku 1921 podjął S. studia na Wydz. Prawa Uniw. Warsz.; uczestniczył w rozmaitych przedsięwzięciach organizacyjnych inspirowanych przez tradycje ruchu «zetowego», bliskie mu przy tym były ideały lewicowe. W r. akad. 1921/2 sprawował funkcję sekretarza generalnego «Samopomocy» Związku Polskich Kół Młodzieży Szkolnej i działał w Akademickim Związku Postępowo-Narodowym. Jako współtwórca Akademickiego Koła Prowincjonalnego Ziemi Opoczyńskiej, a następnie jego prezes oraz inicjator powstania innych kół tego typu, przewodniczył w r. akad. 1924/5 Zrzeszeniu Akademickich Kół Prowincjonalnych (ZAKP) na terenie Warszawy, zaś w l. 1925–7 – Ogólnopolskiemu ZAKP (do marca 1926 jako p.o. prezesa). Ok. r. 1924 wstąpił do Organizacji Młodzieży Narodowej (OMN) i w lutym 1926 został prezesem jej okręgu warszawskiego. T.r. wybrano go na komisarza Tygodnia Akademickiego w Warszawie oraz na prezesa Bratniej Pomocy Studentów Uniw. Warsz.; w tym charakterze zabiegał o budowę nowych domów akademickich i rozbudowę już istniejących. W r. akad. 1926/7 był wiceprezesem Ogólnopolskiego Związku Akademickich Bratnich Pomocy. Działał w Lidze Obrony Powietrznej Państwa (1925–30). W czerwcu 1927 uzyskał tytuł magistra praw, potem przez rok studiował historię na Wydz. Humanistycznym Uniw. Warsz., a od listopada 1928 uczęszczał na seminarium doktoranckie z prawa administracyjnego, którego jednak nie ukończył. W r. 1929 brał udział w tworzeniu korporacji studenckiej «Carpatia», związanej z obozem sanacyjnym. Przygotował opracowanie pt. Prasa województwa warszawskiego („Mater. Monograficzne Woj. Warsz.” T. 1: 1929). Działalność społeczna S-ego koncentrowała się w tym czasie na sprawach młodzieży wiejskiej. Założył w pow. opoczyńskim koło Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej «Siew» (CZMW) i został jego wiceprezesem (1928–31). Równocześnie odbywał przeszkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych Piechoty w Śremie (październik 1929 – czerwiec r.n.), które ukończył w stopniu plutonowego podchorążego (w r. 1933 awansował na podporucznika rezerwy).
W r. 1931 zdał S. egzaminy sędziowskie i rozpoczął aplikację adwokacką u Czesława Małeckiego, pracując równocześnie jako radca prawny w warszawskim Urzędzie Wojewódzkim, a potem w Komisariacie Rządu na m. stoł. Warszawę. W dalszym ciągu działał społecznie: zasiadał w Zarządzie Głównym Związku Seniorów OMN i Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej Szkół Wyższych RP, potem w Głównej Komisji Rewizyjnej tej organizacji, należał do Związku Naprawy Rzeczypospolitej. W grudniu 1932 wszedł w skład Komitetu Wychowania Narodowego Młodzieży Polskiej z Zagranicy przy Radzie Organizacyjnej Polaków z Zagranicy. W l. 1932–4 był prezesem wojewódzkiego oddziału warszawskiego CZMW, w l. 1933–4 – prezesem Związku Zrzeszeń Aplikantów Zawodów Prawniczych (w kolejnych latach pełnił tam funkcje: przewodniczącego Głównej Komisji Rewizyjnej i Sądu Koleżeńskiego). Latem 1934 współorganizował II Zjazd Polonii Zagranicznej. Po zjednoczeniu CZMW ze Związkiem Młodzieży Ludowej i utworzeniu Centralnego Związku Młodej Wsi został członkiem Rady Naczelnej nowej organizacji (1934–5), a potem aż do śmierci – przewodniczącym Sądu Koleżeńskiego; współpracował też z jej organem prasowym „Siew Młodej Polski”. W r. 1935 uzyskał pełne uprawnienia adwokackie. W r.n. wszedł do Centralnej Rady Działaczy Społecznych i został wiceprezesem Związku Działaczy Społecznych woj. warszawskiego. Był także sekretarzem Zarządu Warszawskiego Koła Adwokatów RP i członkiem Zarządu Stow. Przyjaciół Wielkiej Warszawy. Zmarł 31 V 1937 w Warszawie wskutek zatrucia organizmu z niewyjaśnionych przyczyn. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim, na pogrzebie przemawiał prezes Naczelnej Izby Adwokackiej, Franciszek Paschalski. Pośmiertnie odznaczono S-ego Złotym Krzyżem Zasługi.
We wspomnieniu Janusza Rakowskiego o ruchu «zetowym» ukazany jest S. jako «entuzjasta pracy społecznej […], jeden z czołowych organizatorów „Rzeczypospolitej Akademickiej” […], daleki od wszelkiej demagogii, nastawiony na pomoc innym».
W małżeństwie z Ireną z Kamlerów (ślub 23 VIII 1930) miał S. dwie córki: Annę (ur. 24 IX 1932), profesora nauk przyrodniczych w Inst. Ekologii PAN, Akad. Podlaskiej i KUL, autorkę książek dla dzieci z dziedziny przyrody, zamężną za Andrzejem Piotrowskim, i Ewę (ur. 19 II 1935), która wraz z matką zginęła we wrześniu 1944 w Warszawie.
Jarecka-Kimlowska S., Centralny Związek Młodzieży Wiejskiej «Siew» w latach 1928–1939, „Pokolenia” 1974 nr 4 s. 37; Pilch A., „Rzeczpospolita Akademicka”. Studenci i polityka, 1918–1933, Kr. 1997; Piskorski T., Komitet Wychowania Narodowego Młodzieży Polskiej z Zagranicy przy Radzie Organizacyjnej Polaków z Zagranicy, W. 1933 s. 22–3, 27; Rakowski J., Zetowcy i piłsudczycy, „Zesz. Hist.” 1981 z. 56 s. 60; Urbanek B., Pielęgniarki i sanitariuszki w powstaniu warszawskim w 1944 r., W. 1988 (dot. Ireny Stańczykowskiej); W 50 rocznicę powstania ZET-u, Red. T. Pietrusza, W. 1937 s. 163; ZET w walce o niepodległość i budowę państwa, Red. T. W. Nowacki, W. 1996 (tu wspomnienia J. Rakowskiego); Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej podczas II Rzeczypospolitej i II wojny światowej, Red. J. Pietrusza, Kr. 1998; – Lista adwokatów okręgu Sądu Apelacyjnego w Warszawie, 1934–1936, W. 1934–6; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? – Piskorski T., Kazimierz Stańczykowski (1901–1937). Wspomnienie pośmiertne, W. 1937 (fot.); – Nekrologi: „Kur. Warsz.” 1937 nr 149–151, „Palestra” R. 14: 1937 nr 6 s. 572, „Siew Młodej Wsi” 1937 nr 23 (fot.), 1938 nr 22 (fot.); – Arch. Uniw. Warsz.: sygn. RP 9503 (akta studenckie S-ego); CAW: sygn. 16307; – Informacje i mater. w posiadaniu Anny Stańczykowskiej-Piotrowskiej z W.
Stanisław Konarski