Sapieha Kazimierz Władysław h. Lis (1650–1703), wojewoda trocki. Był synem pisarza polnego kor. Jana Fryderyka (zob.) i Konstancji z Herburtów, bratem woj. bracławskiego Mikołaja Leona (zob.) i bpa żmudzkiego Pawła Franciszka (zob.); jego ojcem chrzestnym byt król Jan Kazimierz.
Naukę pobierał S. początkowo u jezuitów we Lwowie, potem w Brunsberdze (Braniewie), a następnie na uczelniach zachodnich w czasie kilkuletniej podróży po Włoszech, Francji, Niemczech, Holandii, Anglii i Danii. Po powrocie do kraju służył w armii lit.; wziął udział w bitwie pod Chocimiem 1673 r., w kampanii 1676 r. i bitwie pod Żurawnem na czele chorągwi pancernej i dragońskiej. W r. 1678 ożenił się z dziewiętnastoletnią Franciszką Kopciówną, córką Jana Karola (zob.). Dn. 20 III 1680 (konsens króla z 15 I) teść scedował mu star. sądowe brzeskie lit. Dn. 12 XII t. r. był S. dyrektorem sejmiku elekcyjnego na pisarstwo brzeskie, a w r. 1682 sejmiku gromnicznego (2 II) w Brześciu Lit. W r. 1683 posłował z woj. brzeskiego lit. na sejm, z którego wyznaczono go na deputata do Trybunału Skarbowego Lit. Podpisał też wówczas (31 III) traktat przymierza z cesarstwem. Na czele swej chorągwi petyhorskiej wziął udział w wyprawie armii lit. na Słowację i Węgry jesienią 1683. W jej toku 11 XI t. r. pod zdobytym zameczkiem w Szécsény otrzymał szwadron dragonii po Macieju Gosiewskim. Od 17 IV do 16 V 1684 uczestniczył w pracach Trybunału Skarbowego w Brześciu Lit. W marcu 1685 wyznaczony został do komisji mającej rozgraniczyć dobra królewskie i prywatne w woj. brzeskim lit. Dn. 11 IV t. r. dostał wreszcie długo oczekiwany pierwszy urząd centralny – podstolstwo lit., by już w październiku 1686 przejść na stolnikostwo, a w grudniu t. r. na podskarbstwo nadworne lit. Jego awanse były zapewne wynikiem politycznego związania się z fakcją radziwiłłowską, popieraną przez Jana III w walce z Sapiehami. O całkowitym oddaniu S-y królowi zapewniał m. in. Dominik Mikołaj Radziwiłł, kanclerz lit., prosząc we wrześniu 1689 o kasztelanię trocką dla niego. S. dostał ją w listopadzie t. r. Uczestniczył w obradach Trybunału Skarbowego Lit. w Grodnie w r. 1690. Był obecny na sejmie warszawskim 1690 r. i grodzieńskim 1692/3 r. Brał udział w pracach komisji wojskowej lit. w Wilnie na początku 1691 r. i Trybunału Skarbowego Lit. w Grodnie jesienią t. r. Dn. 27 VIII 1696 przewodził obradom przedkonwokacyjnego sejmiku brzeskiego, który upomniał się dla niego o stałą pensję ze skarbu jako uposażenie star. sądowego brzeskiego. Wg rodzinnej tradycji S. odmówił przyjęcia proponowanego mu przez Jana III podkanclerstwa lit.
W czasie bezkrólewia po śmierci Jana III S. sprawował funkcję marszałka sądów kapturowych brzeskich. Dn. 1 III 1697 był dyrektorem relacyjnego i przedelekcyjnego sejmiku brzeskiego. Na elekcji opowiedział się po stronie elektora saskiego Fryderyka Augusta I. Został następnie wybrany do delegacji mającej udać się po niego do Drezna. Uczestniczył w koronacji Augusta II w Krakowie i otrzymał wówczas (1 X 1697) woj. trockie. Wyznaczono go też do komisji mającej 2 I 1698 w Brześciu opłacić zaległy żołd wojsku lit. Sam miał w kompucie lit. chorągiew pancerną. Brał S. udział w radzie senatu 27–30 V 1698. W grudniu t. r. spotkał się w Brześciu Lit. z królem i towarzyszył mu w drodze do Grodna. Wkrótce zapadł poważnie na zdrowiu i stale spodziewano się jego śmierci. Mimo tego z sejmu pacyfikacyjnego w r. 1699 wyznaczony został na senatora-rezydenta na okres od 1 V do 31 VII 1701.
Na podstawie przeprowadzonego z braćmi 20 VI 1677 działu dóbr po ojcu i stryjach: oboźnym lit. Tomaszu (zob.) oraz bpie wileńskim Aleksandrze (zob.) otrzymał S. majętności Kodeń (woj. brzeskie lit.), Oszmiana Murowana, połowę Holszan (woj. wileńskie), prawo do Pietuchowa (pow. wołkowyski), co oszacowano na 265 tys. złp. W r. n. jednak Oszmianę Murowaną sprzedał. Miał też Dorohostaje, Koblin, Dziukszyn (wszystkie w woj. wołyńskim po Adamie Sapieże, wojewodzicu bracławskim, synu Mikołaja Leona), Rzeczycę, Zahorowo (woj. brzeskie lit.) i kamienicę w Brześciu. Po pierwszej żonie otrzymał Kopyły, Opole, połowę Wierzchowicz (woj. brzeskie lit.). W r. 1697 kupił od Feliksa Krasińskiego dwór w Warszawie. Zapewne od brata Pawła odkupił Czarnobyl (w woj. kijowskim). Druga żona wniosła mu jakieś dobra pod Krakowem. Był dobrym gospodarzem i udało mu się wykupić z długów całe dobra kodeńskie.
S. uchodził za człowieka wielkiej wiedzy, znał kilka języków obcych, zwano go «żywą biblioteką», co po części potwierdza jego korespondencja. Odrestaurował po pożarze z r. 1680 kościół paraf. w Kodniu i odnowił znajdujące się w nim nagrobki, ufundował tam pięć ołtarzy, organy, ambonę oraz murowaną kaplicę św. Wawrzyńca pod Kodniem. S. zmarł w Kopyłach 29 IV 1703 i pochowany został w Kodniu 6 IX t. r., gdzie syn Jan Fryderyk postawił mu nagrobek.
S. był żonaty dwukrotnie. Po śmierci Franciszki Kopciówny (zm. 14 II 1690 w Warszawie na ospę podczas połogu i pochowana została w Kodniu), ożenił się 22 II 1691 w Lublinie z Wincentą Salomeą Fredrówną, córką Andrzeja Maksymiliana (zob.), wdową po Michale Czartoryskim, star. krzemienieckim. Zmarła ona w Krakowie 23 X (wg zapisek Jana Fryderyka Sapiehy 27 XI) 1733 i tam została pochowana w kościele Mariackim.
Z pierwszego małżeństwa pozostawił S. synów: Jana Fryderyka (zob.) i Mikołaja Franciszka (11 II 1689 – 2 VII 1716), star. mścisławskiego 1706–9, oraz córki: Justynę Annę (29 IX 1681 – zm. po 1752), od r. 1703 żonę Józefa Stefana Krasickiego, kaszt. halickiego, Helenę Ludwikę (8 IV 1683 – 1749), która ok. 1697 r. wstąpiła do benedyktynek w Staniątkach przyjmując imię Scholastyki, i Cecylię Zofię (24 I 1688 – 10 IV 1762), od r. 1710 żonę Jana Karola Chodkiewicza (zm. 1712), a następnie (już w r. 1724) Michała Tyzenhauza, podkomorzego wileńskiego, oraz Konstancję (14 II 1690–1692). W drugim małżeństwie miał S. syna Jana, młodo zmarłego, i córkę (zm. w r. 1753; imię nie znane).
Portret z galerii kodeńskiej w Muz. Narod. w Przemyślu; – Estreicher; Dworzaczek; Labarre de Raillicourt D., Histoire des Sapieha, Paris 1970; Sapiehowie; Elektorowie; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II, P. 1856 s. 129, 131; [Pruszkowski J.] P. J. K. Podlasiak, Kodeń Sapiehów…, Kr. 1898; Sokołowska A., Własność i zabudowa na terenach Przedmieścia Krakowskiego zajętych w pierwszej połowie XVIII w. pod założenie saskie, „Roczn. Warsz.” T. 13: 1975; – Akty Vil. Archeogr. Kom., IV 193, 233, 242; Corpus Inscriptionum Pol., VIII z. 2; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XVI cz. 2; Ostrowski-Daneykowicz, Swada; Pamiętnik dziejów polskich, Wyd. S. Baracz, Lw. 1855 s. 117; Putkowski P. S., Echo pogrzebowe ostatniej walety…, W. [1703]; Sapieha J. F., Monumenta albo zebranie starożytnych ozdób…, W. 1723 cz. II s. 276–81; Traktaty polsko-austriackie z drugiej połowy XVII wieku, Oprac. Z. Wójcik, W. 1985; Vol. leg., V 694, 683, VI 8, 12, 71; Zawisza K., Pamiętniki wojewody mińskiego, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862 s. 37; – AGAD: Arch. Publ. Potockich, rkp. 12 k. 461–462, rkp. 163 t. 3 k. 759–762, Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 13831 (list z 2 V 1703), nr 13852, Dz. VI nr II 51, Dz. VII pudło 4 nr 9, Dz. X (Sapiehowie); AP w Kr., Oddział na Wawelu: Arch. Młynowskie Chodkiewiczów, rkp. 990, 992, 1001, 1003; B. Czart.: rkp. 178 nr 74, rkp. 2896 nr 73; B. Ukraińskiej Akad. Nauk we Lw.: Fond Sapiehów, rkp. 396/III b; B. Uniw. Warsz.: rkp. 76 t. 1 (list J. Jabłonowskiego z 23 XII 1698); Centralnyj gosudarstvennyj istoričeskij archiv w Mińsku: Fond 1705, opis 1 dielo 26, k. 3087–3094; Lietuvos centrinis valstybinis istorijos archyvas w Wil.: SA 2666; – Mater. Red. PSB: Informacje Małgorzaty Borkowskiej OSB z Żarnowca na podstawie żarnowieckiej kartoteki zakonnic polskich, Skorowidz Sapiehów, Oprac. przez Eustachego S. Sapiehę.
Andrzej Rachuba