Rakowski Konrad, krypt. K. R., kr., Kr., (Kr.) (1875–1916), dziennikarz, krytyk teatralny. Ur. we wsi Strzemeszna (w Piotrkowskiem), był synem Henryka, ziemianina, i Józefy.

W l. 1886–93 R. kształcił się w prowadzonym przez jezuitów konwikcie w Bąkowicach pod Chyrowem, w r. 1893 zdał egzamin dojrzałości w Gimnazjum Arcyksiężny Elżbiety w Samborze. W t. r. zapisał się na Wydział Prawniczy UJ, na którym studiował do r. 1896/7. Miał też ponoć studiować na uniwersytecie we Wiedniu. Od r. 1895 pracował w redakcji „Głosu Narodu”, którą opuścił jesienią 1898. Należał do kręgu artystów skupionych w Krakowie wokół Stanisława Przybyszewskiego (w l. 1898–1900), brał udział w redagowaniu „Życia”, w którym zamieszczał swoje artykuły. Od r. 1902 objął w „Czasie” dział krytyki teatralnej, ogłaszał też artykuły z zakresu literatury i sztuki. Z rzadka pisywał również do innych czasopism, np. do „Kuriera Krakowskiego”, „Nowej Reformy”, do warszawskiego „Ateneum” i petersburskiego „Życia i Sztuki” (dod. do „Kraju”). Należał do współtwórców i wykonawców kabaretu «Zielony Balonik». W sezonach 1911/12 i 1912/13 był kierownikiem literackim w krakowskim teatrze miejskim w miejsce Adama Grzymały-Siedleckiego (za dyrekcji Ludwika Solskiego). Od r. 1911 prowadził zajęcia z dramatu w szkole dramatycznej Kazimierza Gabryelskiego, był też sekretarzem tow. «Sztuka». W r. 1912 wszedł w skład zarządu założonego w t. r. Krakowskiego Syndykatu Dziennikarzy, a w styczniu 1914 został kierownikiem literackim otwartego przez ten Syndykat krakowskiego Teatru Ludowego. Był w r. 1914 konsultantem wystawy teatralnej.

Recenzje teatralne R-ego, ostre na ogół w sądach, wiele miejsca poświęcały grze aktorów, toteż – mimo przeważnie niewielkich rozmiarów – stanowią ważne źródło do dziejów sceny krakowskiej w pierwszych latach XX w. R. był entuzjastą twórczości S. Wyspiańskiego; jednym z autorów – obok A. Grzymały-Siedleckiego, Edwarda Leszczyńskiego i Stanisława Lacka – «poczwórnego odczytu» o „Weselu”, który odbył się w Krakowie niedługo po prapremierze, w r. 1903 wygłosił prelekcję o „Wyzwoleniu” Wyspiańskiego w Czytelni Teatru Miejskiego. W recenzjach wytykał wszelkie zmiany w kształcie spektakli przygotowanych z udziałem dramaturga. Akceptował nowinki inscenizacyjne. Dla potrzeb teatru krakowskiego przełożył R. pewną ilość sztuk, m. in. G. B. Shawa „Bohaterowie” (wyst. 1904), O. Wilde’a „Mąż idealny” (wyd. Brody 1908), L. Tołstoja „Żywy trup” (wyst. 1911), tłumaczenia paru nowel oraz opowieści „Hadżi Murat” rosyjskiego pisarza drukował w „Czasie” (1911–13), gdzie znalazła się także dosyć obszerna biografia Tołstoja jego pióra (1910). Przekładał nadto utwory L. Andrejewa („Czerwony śmiech”, Kr. 1905) i D. Mereżkowskiego (m. in. „Aleksander I”, Kr. 1913), broszurę A. Leroy-Beaulieu „Chrześcijaństwo i demokracja, chrześcijaństwo i socjalizm” (Kr. 1908), a wespół z A. Grzymałą-Siedleckim spolszczył wydane razem (Lw. 1902) trzy opowiadania F. Dostojewskiego: „Białe noce”, „Cicha”, „Przykra anegdota”. «Zajadły polemista ponoszony własnym temperamentem i megalomanią pomniejszającą jego istotne wartości człowieka i pisarza» (A. Wysocki), w sposób anegdotyczny i ośmieszający odmalowany we wspomnieniach Tadeusza Boya-Żeleńskiego («niedużego wzrostu i fajtłapa», «zawsze reprodukował czyjąś indywidualność, zwykle nie na jego miarę»), jeszcze gorszą ocenę znalazł w rękopiśmiennych notatkach Klemensa Bąkowskiego, gdzie jako krytykowi teatralnemu zarzucono mu stronniczość, a nawet interesowność. R. zmarł w Krakowie 1 VIII 1916 i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Żona R-ego, nieznana nam z imienia i zmarła przed nim, była z domu Szulc-Moro; z tego związku R. pozostawił syna.

Portret R-ego, rys. S. Wyspiański (1899) w Muz. Narod. w W. (reprod. w: Blum H., Stanisław Wyspiański, W. 1969 rys. 65); – Krzysztofowicz K. A., Rosenfeld E., Bibliografia historii literatury i krytyki literackiej polskiej za r. 1907, Lw. 1911; Łempicki S., Bibliografia historii literatury i krytyki literackiej polskiej za r. 1906, Lw. 1909; Stokowa M., Stanisław Wyspiański. Monografia bibliograficzna, w: Wyspiański S., Dzieła zebrane, Kr. 1967–8 XVI vol. 2–4; Vrtel R., Bibliografia historii literatury i krytyki literackiej polskiej za r. 1908 i 1909, P. 1933; Vrtel S., Bibliografia historii literatury i krytyki literackiej polskiej za r. 1905, Lw. 1907; Wasylewski S., Bibliografia historii literatury i krytyki literackiej polskiej za r. 1904, Lw. 1906; Roczn. Nauk.-Liter.-Artyst. (Okręta), W. 1905; Słown. teatru pol.; – Dobrowolski W. J., Krakowscy recenzenci „Czasu”, w: Księga pamiątkowa na 90-lecie dziennika „Czas”, Kr. 1938 s. 57 (fot.); Figiel W., Krakowski Syndykat Dziennikarzy, „Prasa Pol.” 1983 nr 1 s. 27–8; Gawlik J. P., Powrót do Jamy, Kr. 1961 (reprod. rzeźby J. Szczepkowskiego przedstawiającej «maskę fauna» z twarzą R-ego); Grzegorczyk P., Lew Tołstoj w Polsce, W. 1964; Ilustrowany almanach artystyczno-literacki, Wyd. 2, Lw. 1911 (fot.); Korolewicz W., 15-lecie Syndykatu Dziennikarzy Krakowskich, w: Jednodniówka Syndykatu Dziennikarzy Krakowskich…, Kr. 1927 s. 25; Krajewska W., Recepcja literatury angielskiej w Polsce w okresie modernizmu, Wr. 1972; Księga pamiątkowa 50-lecia konwiktu i gimnazjum OO. Jezuitów w Chyrowie, Kr. 1936 s. 151; Kumor S., Polskie debiuty Bernarda Shaw, W. 1971 s. 79–80; Michalik J., Dzieje teatru w Krakowie w l. 1893–1915. Teatr Miejski, Kr. 1985–6 (fot.) (Dzieje teatru w Krakowie, V cz. 1 vol. 1–2 i cz. 2 vol. 3) (fot.); Pamiętnik Chyrowski, Kr. 1903 s. 41, 63, 73, 76; Pamiętnik jubileuszowy konwiktu chyrowskiego 1886–1911, Przemyśl 1911 s. 118, 200; Weiss T., Legenda i prawda Zielonego Balonika, Kr. 1976; Wosiek M., Historia teatrów ludowych, Wr. 1975; – Leśnodorski Z., Wśród ludzi mojego miasta, Kr. 1968; Pawlikowski T., Listy do Konstancji Bednarzewskiej, Oprac. J. Michalik i E. Orzechowski, Kr. 1981; Siedlecki A. Grzymała, Ludzie „Zielonego Balonika”, „Teatr i Film” 1957 nr 19 s. 21; tenże, Na orbicie Melpomeny, W. 1966 s. 126–7; tenże, Świat aktorski moich czasów, W. 1983; Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Gimnazjum Arcyksiężny Elżbiety w Samborze za r. szk. 1893, Sambor 1893 s. 110; Waśkowski A., Znajomi z tamtych czasów, Wyd. 2, Kr. 1960; Wysocki A., Sprzed pół wieku, Wyd. 3, Kr. 1974; Zapolska G., Listy, W. 1970 I–II; Żeleński T., O Krakowie, Wyd. 2, Kr. 1973 (fot. i reprod. portretu R-ego rys. przez S. Wyspiańskiego); – Nekrologi z r. 1916: „Czas” nr 385 s. 1, nr 386 s. 3, nr 387 s. 1, nr 389 s. 1, „Głos Narodu” nr 371 s. 2, nr 375 s. 2–3, „Kur. Warsz.” nr 214, wyd. wieczorne s. 3, nr 216 s. 5, „Polen” T. 7, nr 86 s. 210–11; – Arch. UJ: Album studiosorum Univ. Crac. ab anno 1892/3 usque ad annum 1910/11, WP II 230–235; B. Jag.: rkp. 7300 (Bąkowski K., Notaty biograficzne różnych krakowian) k. 105; IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara).

Rościsław Skręt