Skirmunttówna (Skirmuntt) Konstancja, pseud. Futurus, Helena-Pojata, Pojata (1851–1934), popularyzatorka historii, publicystka. Ur. w majątku Kołodno na Polesiu w rodzinie ziemiańskiej, była wnuczką Aleksandra (zob.), córką Kazimierza i Heleny ze Skirmuntów (zob. Skirmuntowa Helena).
S. była wychowywana w atmosferze gorącego patriotyzmu. Otrzymała staranne wykształcenie domowe. Uczyła się także na pensji w Kaliszu. Na przeszkodzie dalszej nauce stanęły trudności, w których znaleźli się rodzice po powstaniu styczniowym. Na życie duchowe i postawę Konstancji wielki wpływ wywarła matka, której od r. 1869 towarzyszyła na Krymie, gdzie matka przebywała po zwolnieniu z zesłania. Już wówczas fascynowała ją historia dawnej Litwy. Zainspirowała matkę do wykonania płaskorzeźb Mendoga i Giedymina. W r. 1874, po śmierci matki i powrocie do kraju, pozostała wierna zainteresowaniom historycznym. Dom S-y w Pińsku pn. Murek był ośrodkiem pracy oświatowo-narodowej, a także miejscem spotkań i narad, jak ratować polskość i katolicyzm w czasach represji. W r. 1886 ukazała się pierwsza jej praca Dzieje Litwy opowiedziane w zarysie (Kr.). Krytycznie wypowiadała się tu o Jagielle, sławiła natomiast Witolda i jego dokonania. Twierdziła, że na położenie W. Ks. Lit. niekorzystnie wpłynęło nadmierne uleganie Polsce. W l. n. wydała trzytomowy cykl: Z najstarszych czasów plemienia litewskiego (Kr. 1892, Wyd. 2 pt. Nad Niemnem i nad Bałtykiem u zarania dziejów, W. 1897), Podania. Czasy przed-Mindogowe. Dzieje starożytnych Prus (W. 1903), Mindog król Litwy (W. 1909). Prace S-y, napisane ciekawie i przystępnie, cieszyły się znaczną popularnością. Dzieje Litwy… przetłumaczone zostały na język francuski (Paris 1905). Ze szczególnym oddźwiękiem i życzliwością spotkały się te książki wśród Litwinów i wszystkie przełożone zostały na język litewski.
S. była wybitną przedstawicielką tzw. krajowców, reprezentującą nurt ziemiańsko-tradycjonalistyczny; w odróżnieniu od większości «krajowców» uważała wyłącznie Litwinów, Polaków i Białorusinów za ludy krajowe, nie godząc się na zaliczanie do nich Żydów i Rosjan. Wspierała litewski ruch narodowy, stawała w obronie Litwinów na łamach prasy i utrzymywała kontakty z większością jego głównych działaczy, korespondowała m. in. z Jonasem Basanavičiusem. Zarazem zwalczała skrajne przejawy nacjonalizmu. W r. 1910 wraz z Marianem Zdziechowskim zabiegała (bez rezultatu) o sprowadzenie delegacji litewskiej na uroczystości grunwaldzkie do Krakowa. W l. 1911–12 mocno zaangażowała się w akcję na rzecz powołania katedry litewskiej na UJ. Nie akceptowała inkorporacji Wileńszczyzny do Polski, wierzyła, iż w dalszej przyszłości Litwa osiągnie «suwerenność w Wilnie». Uniwersytet Witolda w Kownie przyznał jej w okresie międzywojennym tytuł doktora honoris causa.
S. zajmowała się także publicystyką. Pisała dużo, pod pseud. Futurus, zwłaszcza do „Kraju”, „Przeglądu Wileńskiego”, „Kuriera Wileńskiego” i in. Ogłosiła broszurę O prawdę i zgodę z powodu głosu Litwinów do magnatów, obywateli i szlachty na Litwie i odpowiedzi młodego szlachcica (Lw. 1904 i Lw. 1906). Przedruki swoich artykułów zebrała w tomie pt. Kartki polityczne ze spraw krajowych poruszonych w prasie 1905–7 r. (W. 1907). Pod swoim nazwiskiem opublikowała cz. II: Kartki krajowe w dalszym ciągu kartek politycznych II Reminiscencje z prasy wileńskiej 1906–13 (Wil. 1913). Po odzyskaniu niepodległości swe poglądy polityczne wyłożyła m. in. w broszurze Idea jagiellońska a polityka kresowa (Wil. 1925). Podkreślała w niej, że ideę jagiellońską rozumie przede wszystkim jako ideę zjednoczenia narodów dawnej Rzpltej. Wskazywała, że trzeba «wyrzec się nacjonalistycznego samouwielbienia, zrozumieć dusze narodów, z którymi [Polska] przeżyła wieki, pomóc w ich nowożytnej rozwojowej pracy i razem z nimi budować na wschodzie wał obronny wiary i cywilizacji». Wyrażała żal, że współczesna Polska dostrzega w ziemiach na wschodzie tylko «kresy polskości» i podkreślała, że «Nie dojdzie do niczego, póki nie zobaczy zamiast kresów – krajów i Narodów». Przetłumaczyła (pod pseud. Futurus) broszurę gruzińskiego syndykalisty K. Orgejaniego „Czym jest inteligencja?” (Kr. [1919]).
Wspólnie ze swoją przyjaciółką Józefą Kurzeniecką zdołały ocalić w okresie stołypinowskim przeznaczony do zniszczenia kościół w Horodyszczu (w pow. pińskim), a następnie go odnowić. S. zmarła 23 I 1934 w Pińsku. Była odznaczona medalem «Pro Ecclesia et Pontifice». Poza prasą polską także gazety litewskie poświęciły jej pamięci sporo uwagi, podkreślając, że «była Litwinką, mocno kochającą Litwę i jej przeszłość».
S. rodziny nie założyła.
Lorentowicz J., La Pologne en France, Paris 1938 II; Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 r., Wr. 1994–6 I, II, IV; Żychliński, I 284; – Horoszkiewicz R., Pińsk i jego okolice, Pińsk 1926 s. 19; Kieniewicz S., Dereszewicze 1863, W. 1986; W. H., Pod znakiem Orła i Pogoni. Śp. Konstancja Skirmunttówna, „Słowo” 1934 nr 22 s. 2; Polesie Ilustrowane – Monografia, Praca zbiorowa, Brześć nad Bugiem 1923 s. 105; – Lietuvos Mokslu Akademijos Centrinė biblioteka: rkp. F 79–47 (Listy S-y do Ludwika Abramowicza), rkp. F 249–170, 208–21, 469–499, 1044–1046 (Zespół red. „Litwy”); Vilniaus universiteto Mokslinė biblioteka: rkp. F 33–701 (Listy S-y do M. Zdziechowskiego).
Piotr Łossowski