Staniszewska z Łozińskich Konstancja, używane nazwiska literackie: Łozińska, Łozińska-Staniszewska, pseud. i krypt.: A. Kłos, K. Ł., K. Łoz., Stanisław Pobóg (1867–1944), literatka, animatorka amatorskiego ruchu teatralnego.
Ur. przed 10 I w Usolu koło Irkucka, była wnuczką Józefa I. Kraszewskiego (zob.), córką Bolesława Łozińskiego (1820–1870) i Konstancji z Kraszewskich (1839–1871). Ojciec S-iej, właściciel wsi Bereżyńce (pow. ostrogski), był naczelnikiem cywilnym powstania styczniowego w pow. zasławskim, za co skazany został na zesłanie. Wraz z nim pojechała żona; w drodze, z sań przewróconych nad skalistymi brzegami Wołgi, wypadł i zginął ich synek, Władysław. W r. 1864 Łoziński uzyskał zgodę na osiedlenie w Irkucku, gdzie dla utrzymania rodziny założył piekarnię.
Po śmierci ojca Konstancja i jej dwaj starsi, również urodzeni na zesłaniu, bracia bliźniacy – Józef (zob.) i Czesław – jako tzw. posieleńcy, nie mieli prawa opuszczenia Syberii. Starania o powrót do kraju podjęła matka w sierpniu 1870, korzystając (za pośrednictwem Kraszewskiego) z porad prawnych oraz poparcia Włodzimierza Spasowicza w Petersburgu. Uzyskawszy zgodę władz w r.n., w drodze powrotnej do kraju w Jambułtowie między Kazaniem a Niżnym Nowogrodem, podczas niemal identycznego co poprzednio wypadku, zmarła z lęku o dzieci na atak serca. Sieroty dowiózł do Warszawy towarzyszący im zesłaniec, również wracający do kraju, Sławoj Szymkiewicz. Dalszym wychowaniem trójki rodzeństwa kierowała babka, Zofia Kraszewska. Z jej listów do męża wynika, że Konstancja – «bardzo dobra uczennica, wielkich zdolności […] dziewczynka» – odebrała staranne wykształcenie; nie udało się ustalić w jakiej szkole się uczyła. W październiku 1887 podjęła pracę zarobkową, jako nauczycielka domowa na Lubelszczyźnie. Niedługo potem wyszła za mąż za Teodora Marię Staniszewskiego, inżyniera agronoma, absolwenta Inst. Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach.
W r. 1899 na łamach „Tygodnika Polskiego” ogłosiła S. swe pierwsze utwory, m.in. Sen. Ballada o końcu XIX stulecia (nr 40), a w r. 1902 wydała pierwszą powieść: W rozterce (W., wyd. 2, W. 1905). Na początku XX w. mieszkała zapewne w Łodzi, gdyż tam wystawiono jej komedie: One (teatr «Victoria», 20 VI 1903) i Fałszywa pozycja (29 IX 1904); drugą z tych inscenizacji zespół łódzki prezentował wcześniej na scenie warszawskiego teatru «Eldorado» (18 IX t.r.). Następnie S. przeprowadziła się do Kijowa, ale często przyjeżdżała do Warszawy, gdzie w r. 1905 wydała kolejną powieść obyczajową pt. Życie (wyd. 2, W. 1910). Po zmianach politycznych t.r. rozwinęła energiczną działalność publicystyczną i teatralną. W ukazującym się od lutego 1906 „Dzienniku Kijowskim” publikowała opowiadania, wiersze i recenzje z przedstawień w teatrach rosyjskich. Amatorskie kółko dramatyczne kijowskiego klubu polskiego «Ogniwo» wystawiło komedię One (5 III 1906). Wkrótce S. utworzyła Tow. Miłośników Sztuki (TMS, zatwierdzenie statutu: 6 XII t.r.), które wchłonęło istniejące od niedawna Tow. Miłośników Sceny; w ramach TMS powstała sekcja dramatyczna (Trupa Dramatyczna Kijowskiego Polskiego TMS) pod jej kierownictwem. W lutym 1907 przekazała S. funkcję reżysera byłemu dyrektorowi teatru w Łodzi, Henrykowi Grabińskiemu, który 7 III t.r. wystawił jej kolejną sztukę pt. Błękitna. W tym czasie S. nawiązała kontakt korespondencyjny z Elizą Orzeszkową i uzyskała jej zgodę na dokonanie przeróbek scenicznych powieści „Nad Niemnem” (wystawiona przez zespół kijowski, również w marcu, oraz t.r. w Puławach przez Tow. Dramatyczne w Warszawie) oraz „Chama” (inscenizacja warszawskiego Teatru Małego: Kijów 11 X, Warszawa 4 XI). T.r. opublikowała S. tom nowel Na wiarę (Kijów, wyd. 2, W. 1912) oraz podjęła współpracę z „Bluszczem”, jako recenzentka, autorka wspomnień pośmiertnych i korespondencji z Kijowa. Pisywała też w „Świecie” oraz kijowskich „Kresach”. Tadeusz Michalski, krytyczny recenzent polskiego życia literackiego w Kijowie, ocenił S-ą jako «powieściopisarkę bez talentu, lecz bardzo pracowitą i uwydatniającą się tym, że w powieściach swoich trzyma się poziomu dostępnego przeciętnemu ogółowi, broniąc humanizmu i szlachetnych porywów ludzkiego serca».
W r. 1909 powróciła S. z rodziną do Warszawy. W marcu t.r. Teatr Mały wystawił napisany jeszcze w Kijowie dramat pt. W rodzinie o konflikcie pokoleń, z melodramatyczną fabułą, ale żywym dialogiem. Inscenizacja przeróbki „Chama” w Wilnie (teatr «Lutnia», 5 XII t.r.) spotkała się z rozbieżnymi ocenami krytyki; chwalił ją „Goniec Wileński” (nr 268), lecz „Kurier Litewski” uznał za «bezlitosne znęcanie się nad powieścią, z zuchwałością iście grafomańską» (nr 269). Nie zniechęciło to S-iej do pisania kolejnych sztuk własnego autorstwa: Święty (jednoaktówka z ok. r. 1910) i Zagubione dusze, wystawione w Płocku w r. 1911. Drobniejsze utwory zamieszczała w „Kronice Rodzinnej”, „Kurierze Porannym”, „Tygodniku Mód i Powieści” oraz kijowskich jednodniówkach: Polskiego Tow. Gimnastycznego (1908) i Koła Kobiet Polek („Jesienią”, 1910); nadal współpracowała z „Dziennikiem Kijowskim”, m.in. przesyłając tu „Listy warszawskie”. W l. 1912–14 należała do komitetu redakcyjnego „Echa Literacko-Artystycznego”; publikowała tu recenzje teatralne, muzyczne i literackie utrzymane w stylistyce młodopolskiej. W r. 1912, wraz ze swym współpracownikiem z „Echa” Antonim Sikorskim, ogłosiła pod wspólnym pseud. A. Kłos dramat Ostatni akt (Napoleon Bonaparte w dolinie Świętej Heleny) (W.). T.r, przy okazji stulecia urodzin Kraszewskiego, wydała i opatrzyła wstępem jego drobne utwory pt. „Nigdzie nie drukowane poezje i urywki prozą. Z teki pośmiertnej” (W.), w większości, wbrew tytułowi, już publikowane w czasopismach lub księgach zbiorowych, zaś dla wydawnictwa Michała Arcta opracowała streszczenia 29-tomowej serii powieściowej Kraszewskiego („Powieści historyczne obejmujące dzieje Polski”), wznawiane kilkakrotnie w l. 1912–34. Postaci dziada poświęciła większy artykuł pt. J. I. Kraszewski w życiu i dziełach („Dzien. Kijowski”, dod. ilustr. na r. 1912). Nadal ogłaszała powieści (Na nowiu, W. 1912, Lunatycy, W. 1914). W r. 1915 wraz z redaktorką „Bluszczu” Zofią Seidlerową kierowała kursem nauk praktycznych dla kobiet. Kolejne sztuki S-iej wystawiano w Warszawie podczas okupacji niemieckiej w latach pierwszej wojny światowej: Powrót do gniazda (prawdopodobnie adaptacja powieści Kraszewskiego pod tym tytułem, Teatr Ludowy 7 IX 1915) oraz Romuald Traugutt, łączący wątek historyczny z intrygą miłosną (Teatr Popularny, 20 I 1917), dobrze przyjęty przez publiczność. S. brała też udział w przygotowaniu wydawnictwa zbiorowego „Warszawa – Wołyniowi” (W. [1917]).
W okresie międzywojennym S. napisała dla kółka teatralnego Stow. Handlowców jednoaktówkę Paskarze (premiera: 28 III 1922), wydała powieść historyczną z czasów powstania styczniowego osnutą wokół epizodu biografii Mariana Langiewicza pt. Od Wąchocka do Igołomii (W. 1923, dedykowaną Janowi Lorentowiczowi) oraz kolejne powieści obyczajowe: Różnie bywa (W. 1927, o pracy lekarzy społeczników na wsi), Ich szczęście (W. 1930), Urzeczeni (W. 1937, pod pseud. Stanisław Pobóg). S. zginęła tragicznie po powstaniu warszawskim, zapewne w październiku 1944, w Warszawie lub w okolicach Otwocka. Poszukiwania mające na celu ustalenie jej losów, podjęte w r. 1945 na prośbę rodziny przez Biuro Informacji i Poszukiwań PCK, nie przyniosły rezultatów.
Mąż S-iej, Teodor (1862 – 30 VII 1928), poza zajęciami zawodowymi parał się krytyką literacką, był recenzentem teatralnym „Dziennika Kijowskiego”, a w „Echu Literacko-Artystycznym” ogłosił omówienie „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego (osobno pt. „O Wyspiańskim i «Weselu» słów kilka”, W. 1912). Po pierwszej wojnie światowej był dyrektorem Giełdy Zbożowo-Towarowej w Warszawie. W małżeństwie tym miała S. dwoje dzieci. Wojciech (1 IV 1889 – 1940), był podczas studiów w Kijowie współautorem dwóch zbiorków poetyckich (Poezje..., Kijów 1910, Wczasy koleżeńskie, Kijów 1911), w okresie międzywojennym pracował w administracji gospodarczej WP w stopniu podporucznika, podczas kampanii wrześniowej 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej (obóz w Kozielsku) i w kwietniu r.n. został zamordowany przez NKWD w Katyniu. Córka S-iej, Bolesława (zm. po 1972), zamężna Ligowska, mieszkała po drugiej wojnie światowej w Warszawie.
Bibliogr. dramatu pol., I (błędnie jako Łozińska-Stanisławska); Bibliogr. Warszawy, IV–V; Nowy Korbut, XII, XVII 2; Straus S., Bibliografia źródeł do historii teatru w Polsce, W. 1957; – Ilustr. Enc. Trzaski; PSB (Łoziński Józef, Sikorski Antoni); – Repertuar teatrów warszawskich 1901–1906, Oprac. P. J. Domański, W. 1976; Słown. pseudonimów, II, IV; – Horbatowski RP., Polskie życie teatralne w Kijowie 1906–1908, Kr. 2003 (referat, Inst. Studiów Polonijnych i Etnicznych UJ, mszp.) s. 6–7; Kulczycka-Saloni J., Włodzimierz Spasowicz. Zarys monograficzny, Wr. 1975; Michalski T., Współczesna umysłowość polska na Ukrainie, Kijów 1910 s. 37; Staniszewski T. M., Siedmiolecie Teatru Polskiego w Kijowie, W. 1912; Zawodziński K., Opowieści o powieści, Kr. 1963; Zienkiewicz T., Polskie życie literackie w Kijowie w latach 1905–1918, Olsztyn 1990; – Roczn. nauk.-liter.-artyst. (encyklopedyczny) na r. 1905 Władysława Okręta, W. [1905] s. 161; – Kraszewski J. I., Lenartowicz T., Korespondencja, Oprac. W. Danek, Wr. 1963; Łozińska-Hempel M. z Łozińskich, Z łańcucha wspomnień, Kr. 1986 s. 51; Orzeszkowa E., Listy zebrane, Wr. 1961, 1976 V, VIII; – Rec. powieści i sztuk teatr. S-iej: „Bibl. Warsz.” 1914 t. 2 (H. Galle), „Bluszcz” 1909 nr 12 (S. Kiedrzyński), „Kur. Codz.” 1905 nr 101 (H. Galle), „Kur. Warsz.” 1909 nr 67, 1917 nr 22 ([A. Dobrowolski] Ad. D.), „Nowa Gaz.” 1909 nr 108, 1912 nr 224 (C. Walewska), „Pam. Liter.” 1924/5 (W. Hahn), „Świat” 1907 nr 45, 1909 nr 11 (A. Dobrowolski), – B. Jag.: sygn. 6937 III k. 586, 603, 681, 745–6 (listy Z. Kraszewskiej do J. I. Kraszewskiego), sygn. 6938 III, 6940 III; B. Narod.: sygn. 2854 k. 56, sygn. 2873 k. 18, sygn. 6319 k. 122–4, sygn. 6358 k. 62–3; IBL PAN: Kartoteka bibliogr. (A. Bara); – Mater. Red. PSB: List córki S-iej, Bolesławy Ligowskiej (4 IV 1972); List Anny Biernat z Biura Informacji i Poszukiwań PCK z 17 IX 2003.
Bibliogr. dot. Bolesława Łozińskiego: Boniecki, VI 47; – Bobrowski T., Pamiętniki mojego życia, Oprac. S. Kieniewicz, W. 1979 II.
Bibliogr. dot. Teodora M. Staniszewskiego: Słown. pseudonimów; – Wspomnienia puławskie, Red. T. Chwalibóg, W. 1933; – „Kur. Warsz.” 1928 nr 210, 211 (nekrologi).
Bibliogr. dot. Wojciecha Staniszewskiego: Internet: www.indeks.karta.org.pl (Indeks represjonowanych); – Roczn. oficerski, W. 1924, 1928; – Hertz, Zbiór poetów pol., VI–VII; Staniszewski W., Powódź. Opowieść z r. 1934, W. 1936.
Red.