Korniakt (Korniat, Korneadi, Korneades, Carneadi, Coretho, Carinacto) Konstanty h. Crucini (ok. 1520–1603), kupiec lwowski, celnik ruski. Pochodził z greckiej, chyba nieszlacheckiej rodziny z Krety i zapewne w czterdziestych latach XVI w. był zamożnym kupcem w Konstantynopolu. Koło połowy stulecia przeniósł się na Wołoszczyznę, gdzie był wyższym urzędnikiem skarbowym propolskiego hospodara mołdawskiego Aleksandra Lapuşneanu (panował 1552–61 i 1564–8). W każdym razie do śmierci utrzymał K. żywe stosunki z ziemiami wołoskimi. Np. w r. 1575 hospodar mołdawski Piotr Kulawy, władyka i kupcy suczawscy byli mu winni prawie 12 tysięcy talarów. W l. 1560–9 przeprowadzał się stopniowo do Lwowa, gdzie zyskał spadek po zmarłym w r. 1563 starszym bracie Michale, zamożnym tamtejszym kupcu winnym. U podstaw bogactwa Korniaktów legły też może sumy wypożyczone od efemerycznego (1561–3) despoty Mołdawii, Kreteńczyka Jakuba Bazylika. Nie jest jasne, czy K. został dopuszczony przez nieprzychylny magistrat do obywatelstwa miejskiego we Lwowie, choć nabył tam 3 domy, ale od r. 1566 zaczął uzyskiwać przywileje zapewniające mu ekonomiczną i prawną opiekę królów polskich, a 12 II 1571 r. został nobilitowany przez Zygmunta Augusta (akty w tej sprawie ponawiano aż do 1580).

Mieszkając przeważnie we Lwowie, stał się K. najbogatszym człowiekiem tego miasta, traktującym z góry (choć nieraz łaskawie) tutejszych patrycjuszy. Bogactwo K-a opierało się na prowadzeniu międzynarodowego hurtowego handlu (głównie z ziemiami podległymi Turcji i z Niemcami), którego przedmiotem były zwłaszcza greckie wina, bawełna, zachodnie sukna, mołdawski miód, skóry wołowe i futra; uprawiał również lichwę, a w l. 1571–83 posiadał dzierżawę ceł ruskich. Na dzierżawie utrzymywał się dzięki niezłemu wywiązywaniu się z funkcji oraz dzięki stałemu służeniu pożyczkami kolejnym królom. Dopiero Stefan Batory odebrał mu cło, aby powiększyć dochody państwowe. Dla ściślejszego związania się z szlachtą polską ożenił się K. ok. r. 1575 z na poły Rusinką Anną Dzieduszycką (zm. 1616), godząc się przy tym na niekorzystne warunki finansowe i składając obietnicę, że nie będzie się już osobiście zajmował handlem. W r. 1572 przestał dzierżawić lwowską piwnicę miejską. Pożyczając duże sumy szlachcie, zdołał zgromadzić w swoim ręku w ziemiach: przemyskiej i lwowskiej, przynajmniej 40 wsi oraz miasteczka Hussaków i Kulików. Posiadał prócz tego królewszczyznę Szczerzecz pod Lwowem. Na przełomie XVI i XVII w. przebywał wiele w Przemyskiem, gospodarując i prowadząc spory o dobra z takimi panami, jak zadłużony u niego Stanisław Diabeł Stadnicki i Hieronim Jazłowiecki.

K. był jednym z największych mecenasów architektury lwowskiego renesansu. Jego kosztem włoscy budowniczowie rozpoczęli od lat siedemdziesiątych budowę domu Korniaktów (później Sobieskich) w rynku oraz wieży przy cerkwi Wołoskiej (obronną wieżę Korniaktową w murach miejskich wzniósł magistrat w zamian za darowanie przez K-a długu 1 000 zł.). Jako gorliwy do śmierci prawosławny, przejął po Lapuşneanu opiekę nad rozbudową wspomnianej cerkwi, bronił praw ruskich współwyznawców przed katolickim magistratem, a ok. r. 1590 został wpływowym członkiem Bractwa Stauropigialnego przy cerkwi Wołoskiej, choć jego rola tu jest różnie oceniana (w sporach bractwa z władyką lwowskim Gedeonem Bałabanem stał raczej po stronie biskupa; nie okazywał specjalnej hojności). Jednocześnie utrzymywał dobre stosunki z jezuitami, a pod koniec życia prowadził nawet z prawosławnymi korespondencję po polsku, choć sam słabo pisał w tym języku. Potomstwo K-a spolszczyło się, przeszło na katolicyzm i weszło ostatecznie w szeregi magnaterii, nie piastując jednak żadnych godności. Miał K. synów: Aleksandra, Konstantego i Michała, oraz córki: Annę, Janową Tarnowską, Zofię, Abrahamową Herburtową, i Katarzynę, Aleksandrową Chodkiewiczową. Zmarł 1 VIII 1603 r. w 86 lub 80 r. życia i został pochowany w cerkwi Wołoskiej, której (wraz z bractwem) zapisał w testamencie 4 000 zł.

Portret K-a dawniej w cerkwi Wołoskiej, obecnie w Lwowskim Państw. Muz. Hist.; Wg informacji W. A. Owsijczuka ze Lwowa K-a malował Mikołaj Petrachnowicz (Morachowski) ok. r. 1630; – Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Łoza, Architekci, s. 20; PSB, I 299, III 355; Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III; Boniecki; Uruski; Czubek J., Katalog rękopisów Akademii Umiejętności w Krakowie, Kr. 1912 dod. I; – Charewiczowa Ł., Mieszczka lwowska XVI w. Zofia Hanlowa, „Ziemia Czerwieńska” (Lw.) 1935 I 41, 43; [Dzieduszycki M.], Kronika domowa Dzieduszyckich, Lw. 1865 s. 75–6; Gębarowicz M., Szkice z historii sztuki XVII w., Tor. 1966; Hauser L., Monografia miasta Przemyśla, Przemyśl 1883 s. 127; Isaevyč J.D., Bratstva ta ïch rol’ v rozvytku ukraïns’koj kul’tury XVI–XVIII st., Kyïv 1966 s. 25, 51, 65, 222; Łoziński W., Lwów starożytny, Lw. 1889–98 I–II (Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie…) – III (Sztuka lwowska…); tenże, Prawem i lewem, Lw. 1904 I–II (reprod. portretu); Sičyns’kyj V., Veža i dim Kornjakta u Lvovi, „Bohoslovia” (Lw.) 1932 X z. 4; Sribnyj F., Studiï nad orhanïzacieju Lvivs’koï Stavropigiï…, „Zapysky Naukovoho Tovarystva im. Ševčenka”, Lw. 1911–3 CVI 32, 35, CVIII 10–11, 18–19, 33, 37, CXIV 44–56, CXV 29; Tarnawski A., Działalność Jana Zamoyskiego na polu gospodarczym, Lw. 1935 s. 37; Z. P., Rodzina Korniaktów, „Lwowianin” (Lw.) 1840 s. 88–90; Załęski, Jezuici, IV cz. 2; Zubrzycki D., Kronika miasta Lwowa, Lw. 1844 s. 183–6, 192, 205, 231; – Akta grodz. i ziem., X, XX; Arch. Zamoyskiego, IV; Documente privitóre la Istoria Românilor culese, de E. de Hurmuzaki, Bucuresti 1900 XI; Jubilejnoe izdanie v pamjat 300-letnjago osnova-nija stavropigijskogo bratstva, Lw. 1886 I s. X, 9–10, 19, nr I, CIV, CXVII, 47 (reprod. portretu, facsimile pol. autografu K-a z 1600); Matricularum summ., V cz. 1 nr 4349; Mon. Pol. Vat., VI; Okolski, 1121–5; Zimorowicz B., Historyja miasta Lwowa…, Lw. 1835 s. 221, 229, 265–6, 360; Źródła Dziej., VIII 101–107, IX, XVIII cz. 1 s. 11, 16 i in., cz. 2; – Arch. klaszt. Dominikanów w Kr.: zesp. Klasztor w Żółkwi nr 54; B. PAN w Kr.: rkp. 282 k. 5, rkp. 412 k. 30–31; B. Jag.: rkp. 6147 IV k. 193; Kijowskie Centr. Państw. Arch. Hist.: Kolekcja Archeograficznej Kom. dok. 64 i 87, fond Korniaktów 749 (nie wykorzystano); Lwowskie Centr. Państw. Arch. Hist.: fond 52 dział 1 rkp. 159 k. 15, rkp. 522 k. 84 i in.; – Informacje M.G. Krykuna ze Lwowa.

Wacław Urban