Szczepański Kornel (1828–1900), uczestnik Wiosny Ludów na Węgrzech i wojny krymskiej.
Ur. 15 IX we wsi Pohorce (pow. rudecki) w Galicji, był synem Tadeusza (1790–1873), właściciela wsi Czajkowice (pow. rudecki), i Marianny Józefy Tekli z Netrebskich, córki Pawła Ignacego Netrebskiego i Julianny Bąkowskiej. S. miał siostrę, Wandę, niezamężną, i braci: Mieczysława Władysława (zob.) i Aleksandra (1834–1918), podkomorzego, porucznika huzarów armii austriackiej.
W r. 1847 ukończył S. gimnazjum we Lwowie i podjął studia prawnicze na Uniw. Lwow.; na studiach zaprzyjaźnił się z Janem Aleksandrem Fredrą. W czasie Wiosny Ludów 1848 r. przerwał naukę i zaangażował się w działalność utworzonego we Lwowie Kółka przyjaciół Węgier, w którym wspólnie z Wincentym Smagłowskim odgrywał główną rolę. Po zbombardowaniu Lwowa 2 XI t.r. przez wojska austriackie i ogłoszeniu stanu oblężenia udał się z Fredrą na Węgry i 1 XII wstąpił tam jako ochotnik do Legionu Polskiego. Mianowany 16 XII podoficerem, otrzymał 23 I 1849 nominację na stopień ogniomistrza. Uczestniczył w trwających do 4 II t.r. walkach przy oblężeniu Aradu oraz bitwie pod Szolnok (5 III). Awansowany 16 III na podporucznika, otrzymał przydział do sztabu jako adiutant dowódcy Legionu gen. Józefa Wysockiego. Walczył pod Hatwan (2 IV), Iszaseg (6 IV), Vác (10 IV), Nagysalló (19 IV), Komarnem (26 IV) i Temeszwarem (9 VIII). Zdymisjonowany w stopniu porucznika, przeszedł na terytorium Turcji, gdzie wraz z innymi uczestnikami powstania został internowany w Kütahyi w Azji Mniejszej. Po zwolnieniu wyjechał do Anglii i 6 VII 1851 przybył wraz z grupą polskich uchodźców do Southampton. Wkrótce potem osiadł we Francji.
Dn. 4 VI 1853 wstąpił S. do Wyższej Szkoły Przygotowawczej Polskiej w Paryżu, jednak już 26 IX t.r. opuścił ją, co prawdopodobnie miało związek z rozpoczynającą się wojną krymską. Nie wiadomo, czy był w grupie oficerów, którzy w okresie 15 I – 1 III 1854 wyjechali do Turcji i pełnili służbę wojskową w armii tureckiej. Pod koniec wojny krymskiej zgłosił się w Paryżu do utworzonej 16 XI 1855 Dyw. Kozaków Sułtańskich, dowodzonej przez Władysława Zamoyskiego. Dn. 25 I 1856 komisja weryfikująca stopnie oficerskie kandydatów do Dywizji oceniła stan służby S-ego i 23 II t.r. został przyjęty w jej skład, po czym 27 III wyruszył z Marsylii statkiem «Danube» do Stambułu; jeszcze przed przybyciem na miejsce został 1 IV w Skutari mianowany podporucznikiem. Służył w 4. p. strzelców pieszych, gdzie 20 VI awansował do stopnia porucznika. Po zakończeniu wojny krymskiej otrzymał 30 VII dymisję w randze kapitana, nadal jednak pełnił służbę w armii tureckiej. Wraz z grupą polskich oficerów przesłał 24 XII życzenia imieninowe ks. Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu z deklaracją: «chociaż pod obcą barwą, między Obcym Narodem, jeden tylko mamy cel: Niepodległość naszego ujarzmionego Kraju». Po ogłoszeniu przez cesarza Franciszka Józefa I amnestii S. otrzymał 27 II 1857 pozwolenie na powrót do Galicji i wrócił do rodzinnych Czajkowic. W r. 1860 był na liście 411 osób podejrzanych politycznie oraz pozostających pod nadzorem policji austriackiej. W Czajkowicach z zamiłowaniem oddawał się studiom nad dziejami wojskowości. Utrzymywał bliskie kontakty z rodziną Fredrów z Beńkowej Wiszni. W l. 1864–91 korespondował z Janem Aleksandrem Fredrą, którego syn, Andrzej Maksymilian Maria napisał wiersz „Do Kornela Szczepańskiego” (B. Ossol.: rkp. 14282I k. 286–7). S. uczestniczył w odsłonięciu pomnika Aleksandra Fredry we Lwowie w r. 1897. Zmarł 7 lub 9 II 1900 w Łapszynie (pow. brzeżański), został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Brzeżanach.
S. prawdopodobnie nie założył rodziny. Bratanicą S-ego była Felicja Maria (zob. Skarbkowa Felicja), zamężna z Andrzejem Maksymilianem Marią Fredrą (zob.) i powtórnie z Aleksandrem Wincentym Skarbkiem (zob.).
W literaturze S. jest często mylony z innym uczestnikiem powstania węgierskiego, Antonim Szczepańskim (zob.).
Łątka J. S., Słownik Polaków w Imperium Osmańskim i Republice Turcji, Kr. 2005 s. 318; Słown. Geogr. (Czajkowice); Żychliński, XV 141, 146; – Kovács I., Polacy w węgierskiej Wiośnie Ludów 1848–1849, W. 1999; Russjan L., Polacy i sprawa polska na Węgrzech w roku 1848–1849, W. 1935; Schnür-Pepłowski S., Z tajnego archiwum, Lw. 1896 s. 31; – Bułharyn J., Rys wojny węgierskiej w latach 1848 i 1849, Paryż 1852 s. 402, 408, 413; Dziennik generała Feliksa Breańskiego, dowódcy brygady piechoty w Dywizji Kozaków Sułtańskich. Cz. I. Rozkazy, Oprac. P. Wierzbicki, „Akta Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” T. 5: 2000 s. 44–5, 50; Wysocki J., Pamiętnik Generała Wysockiego z czasów kampanii węgierskiej, W. 1899 s. 145; – „Demokrata Pol.” 1851 s. 132; „Wiad. Pol.” 1856 s. 78, 113, 126; – Nekrologi: „Czas” 1900 nr 35, Kalendarz Ilustr. „Słowa Pol.” na r. 1901 (Lw.) s. 279, „Łowiec” 1900 nr z lutego, „Przegl. Polit., Społ. i Liter.” 1900 nr 33; – B. Czart.: rkp. 5643 k. 647–52, rkp. 5629 k. 387, rkp. 6697 t. 2, rkp. 6896, 9812 („Z opowiadań i wspomnień Felicji Skarbkowej…) s. 63; B. Jag.: Wierzbicki P., Dywizja Kozaków Sułtańskich – niespełniona nadzieja stronnictwa Czartoryskich na podniesienie sprawy polskiej w polityce europejskiej w okresie wojny wschodniej 1853–1856, Kr. 2009 s. 289 (mszp. pracy doktorskiej); B. Kórn.: rkp. 2549 k. 8, rkp. 2552 k. 421, rkp. 2553 k. 35, rkp. 2561 k. 24, rkp. 2563 k. 229, rkp. 2564 k. 85, rkp. 2565 k. 2, 57, rkp. 2566 k. 13, rkp. 2574 k. 146, 224, rkp. 2592 k. 17; B. Narod.: rkp. 8417, 8430 (listy S-ego do J. A. Fredry z l. 1864–91) k. 55–68, rkp. 8431, 8486 (19), 8499; B. Pol. w Paryżu: rkp. 512 k. 531, rkp. 559 nr 56 akc. 3554 k. 4–5.
Paweł Wierzbicki