Szembek Krzysztof Andrzej Jan h. własnego (1680–1740), biskup chełmski, przemyski i warmiński.

Ur. 16 V w rodzinnym majątku Słupów (pow. ksiąski), był synem Franciszka (zm. 1693, zob.) i jego drugiej żony Anny Barbary (25 X 1654 – 1710), córki Krzysztofa Michała Rupniowskiego (zob.). Miał przyrodnie rodzeństwo z pierwszego małżeństwa ojca z Zofią z Pieniążków, m.in. Stanisława (1650–1721, zob.), Przecława Stefana (zob.), Michała (zob.) oraz Teresę, w zakonie Franciszkę (zob. Szembekówna Teresa). Braćmi rodzonymi byli m.in. Jan Sebastian (zob.), Franciszek (zm. 1712, zob.) i Aleksander Kazimierz (zob.).

S. uczył się początkowo w domu pod kierunkiem Michała Piechowskiego, a potem na Wydz. Sztuk Wyzwolonych Uniw. Krak. Wyjechawszy na kilka lat na dalszą naukę za granicę, studiował w Ołomuńcu, a 11 XI 1699 został immatrykulowany w Ingolstadt jako student teologii i prawa kanonicznego; być może tam uzyskał doktorat praw. Wątpliwe, by studiował w Padwie; jest raczej mylony z Krzysztofem Antonim Szembekiem (zob.). Zapewne był też we Francji. Znał języki niemiecki, francuski i włoski. Po powrocie, w r. 1700, został sekretarzem królewskim. T.r. otrzymał też kanonię przemyską (fundi Bakończyce). Jako kleryk niższych święceń został przyjęty do kapit. krakowskiej; przyrodni brat Michał, wówczas dziekan krakowski, odstąpił mu 20 X 1703 prebendę fundi Raciborowice. W r. 1705 jako kanonik złożył S. przysięgę w kapitularzu krakowskim. Przyjął wyższe święcenia 7 III 1706 w kościele Wizytek w Krakowie, a 30 IV t.r. otrzymał scholasterię sandomierską. Dn. 24 XI 1708 został kustoszem łowickim. Po rezygnacji brata Ludwika dostał 3 VI 1710 urząd sekretarza w. kor. Zapewne między l. 1710 a 1712 uzyskał doktorat teologii na Uniw. Krak. W r. 1711 był delegatem kapit. krakowskiej na sejmik woj. krakowskiego i deputatem duchownym na Tryb. Kor.

S. nominowany przez Augusta II w r. 1712 na biskupstwo chełmskie, już jako nominat otrzymał 16 XII t.r. komendatoryjną prepozyturę generalną kanoników regularnych (bożogrobców) w Miechowie. Prekonizację papieską dostał 22 V 1713; konsekrowany zapewne w lipcu t.r., ingres odbył 10 IX. Jako biskup chełmski był kanclerzem Akad. Zamoyskiej, którą 24 IX odwiedził, lecz ku oburzeniu profesorów nie zainteresował się sprawami uczelni. W r. 1712 po raz pierwszy wziął udział w radzie senatu. W r. 1714 przyjmował w Miechowie króla Augusta II. W marcu t.r. wydał tamże list pasterski, w którym zapowiedział wizytację diecezji. Opublikował katechizm Krótkie zebranie nauki chrześcijańskiej (Kr. 1714, wyd. 2, Brunsberga 1735 pt. Zebranie krótkie nauki chrześcijańskiej…, wyd. w jęz. niemieckim, Braunsberg 1727). W r. 1714 ubiegał się w Rzymie o biskupstwo chełmińskie, ale jego kontrkandydatem był woj. inflancki Józef Kos, który zmienił stan i został duchownym. Od czerwca t.r. do lipca 1717 przeprowadził S. wizytację prawie wszystkich kościołów diecezji, a niekiedy również cerkwi greckokatolickich (jego relacje z bp. unickim Józefem Lewickim układały się dobrze). Uczestniczył w zwołanym przez siebie synodzie diecezjalnym 18 VII t.r. w Krasnymstawie; efektem prac synodu było zaostrzenie dyscypliny kleru w diec. chełmskiej. Dn. 8 IX S. koronował obraz Matki Boskiej Częstochowskiej (w literaturze przedmiotu jest mylony z krewnym, ówczesnym bp. poznańskim Krzysztofem Antonim Szembekiem ). W swej diecezji ustanowił S. czterdziestogodzinne nabożeństwo przed świętem Narodzenia NMP. Bogato uposażył katedrę w Chełmie, fundując ołtarz, ambonę, stalle kanonicze, srebrny krzyż, ławki i marmurową posadzkę. Wyremontował siedzibę biskupów w Krasnymstawie, a w r. 1719 wydał zgodę na erygowanie tamże seminarium, które oddał w zarząd jezuitom. Jego pomocnikiem w tym okresie był dawny wychowawca ks. Piechowski, którego szybko awansował na kanonika chełmskiego. S. był obecny w grudniu 1717 na radzie senatu we Wschowie; August II nominował go wtedy (15 XII t.r.) na biskupstwo przemyskie i zezwolił na zachowanie dochodów z prepozytury miechowskiej. Luty i część marca 1718 spędził S. w Dreźnie; 15 III t.r. został prekonizowany przez papieża Klemensa XI, a biskupstwo objął 14 VI przez swego prokuratora, Zygmunta Drohojowskiego.

W czerwcu 1718 uczestniczył S. w radzie senatu w Rydzynie. Dn. 25 VI 1719 odbył ingres na biskupstwo przemyskie, a 27 VI t.r. wydał list pasterski do wiernych i rozpoczął podróż po diecezji, którą zakończył w Brzozowie. Wezwany stamtąd przez Augusta II do Drezna, był tam t.r. co najmniej dwukrotnie; 3 IX podczas audiencji Polaków u królewiczowej Marii Józefy odprawił mszę. Gdy w grudniu 1719 dyplomaci rosyjscy w Warszawie rozesłali wśród senatorów list cara Piotra I z Wysp Alandzkich, znalazł się wśród tych adresatów, którzy odmówili jego przyjęcia. Uczestniczył w sejmie z limity 1719/20 r. oraz w posejmowej radzie senatu w Warszawie. W r. 1720 był prezydentem tryb. radomskiego; funkcję tę pełnił także w l. 1721 i 1722. Również w r. 1720 wizytował kościoły w swej diecezji, m.in. w Rzeszowie i Przemyślu. W liście do duchownych diec. przemyskiej t.r. polecił, by przy każdym kościele znajdował się katechizm Krótkie zebranie nauki chrześcijańskiej oraz dokumentacja wszystkich fundacji. Wziął udział w obradach sejmu zwycz. 1720 r. Uczestniczył 14 IX t.r. w pogrzebie brata przyrodniego, Stanisława, prymasa, w Łowiczu. Uchodził za kandydata na jego następcę, wymieniony został w wierszu „Candidatus episcoporum ordo ad archiepiscopatum Gnesnensem” w gronie pretendentów. W l. 1721–2 kontynuował wizytację diecezji; czasem zastępował go ks. Piechowski, który został jego sufraganem. S. uczestniczył w sejmie 1722 r.

Po awansie bp. Teodora Potockiego na arcybiskupstwo gnieźnieńskie August II nominował S-a 7 XII 1722 na biskupstwo warmińskie. Zaprotestowała jednak przeciw temu kapit. warmińska, ponieważ S. nie był jej członkiem. Wówczas S. zrezygnował 30 XII t.r. z kanonii krakowskiej, a gdy z kanonii fromborskiej ustąpił Dominik Sienieński, kapituła 27 I 1723 wybrała go w jego miejsce. Jeszcze jako biskup przemyski odbył S. t.r. synod diecezjalny w Brzozowie i wznowił kongregacje dekanalne. Dopiero 14 II 1724, po odejściu T. Potockiego do Gniezna, kapit. warmińska wybrała S-a na biskupa. Dn. 11 IX t.r. został prekonizowany przez papieża Benedykta XIII i 29 XI przybył do swej nowej diecezji. Już w grudniu t.r. wydał w Heilsbergu (Lidzbark Warmiński) list pasterski. Na sejmiku warmińskim odebrał 19 V 1725 homagium od miejscowych stanów. Latem t.r. wizytował diec. warmińską, jednak odwiedził tylko siedziby dekanatów, zlecając dziekanom przeprowadzenie wizytacji w dekanatach. Skutecznie zabiegał o zachowanie egzempcji diecezji i jej bezpośrednie podporządkowanie kurii rzymskiej, m.in. t.r. odmówił udziału w synodzie prow. rzymskiej, obawiając się podporządkowania diecezji arcybiskupom gnieźnieńskim. Jednocześnie wszedł w długotrwały spór z władzami pruskimi, odmawiającymi mu związanego z biskupstwem warmińskim tytułu biskupa sambijskiego. Na początku r. 1726 uczestniczył w konferencji ministrów zwołanej przez Augusta II w Warszawie; w mowie z 6 II t.r. uznał za możliwe wynegocjowanie z Rzymem warunków prawa patronatu w stosunku do opactw komendatoryjnych. Uważał za konieczne pertraktowanie z królem pruskim w sprawie praw katolików w Prusach Książęcych. T.r. zwołał warmiński synod diecezjalny, którego ustawy zostały następnie wydrukowane. Zwracał uwagę na katechizowanie wiernych, kładł nacisk na wspólne nabożeństwa i na oprawę liturgiczną. Sfinansował wydanie przez jezuitów t.r. w Brunsberdze (Braniewo) kazań przyrodniego brata, Stanisława z czasów, gdy był on sufraganem krakowskim.

Dn. 26 IX 1726 odprawił S. mszę na rozpoczęcie sejmu. Wszedł do delegacji do konferencji z dworem berlińskim. Został też wyznaczony na prezydenta komisji, która miała się zająć sprawą wcielenia Kurlandii do Rzpltej po przewidywanym wygaśnięciu rodu Kettlerów. W drodze do Mitawy przyjął 19 VIII 1727 w Szawlach, choć tylko nieoficjalnie, przedstawiciela cara Piotra II, gen. P. Lacy’ego. Dn. 30 VIII t.r. przewodniczył inauguracji obrad komisji w Mitawie; w odpowiedzi na zgłoszony przez Lacy’ego protest przeciw planowanemu przez stronę polską podziałowi Kurlandii na województwa podkreślał niepodważalność polskich praw do tego lenna. Na sejmiku kurlandzkim doprowadził 26 IX do unieważnienia uprzedniej uchwały o elekcji na księcia Kurlandii Maurycego Saskiego. Stanowczo sprzeciwił się 5 X rosyjskim dezyderatom dotyczącym ewentualnego wyboru nowego księcia kurlandzkiego. Zdecydowana postawa S-a i pozostałych członków komisji wobec próbującego przeszkodzić działaniom komisarzy gen. Lacy’ego, wpłynęła na opuszczenie przez niego Kurlandii. Dn. 24 XI odbyła się u S-a debata nad przyszłym statusem Księstwa („Ordinatio futuri Regiminis Ducatuum Curlandiae et Semigaliae”). Dn. 12 XII komisja zakończyła prace, a S. pożegnał uroczyście jej ostatnich wyjeżdżających członków.

W r. 1727 wizytował S. katolicką parafię w Królewcu. Na jego ręce dwór przesłał w r. 1728 ekspedycję sejmikową dla Prus Królewskich, ponieważ jednak S. nie był tam zaprzysiężonym senatorem, spotkało się to z krytyką ze strony szlachty. Aby otrzymać indygenat pruski, rozpisał listy z prośbą o poparcie, a na sejmiku generalnym w Malborku, na który przybył 29 VIII t.r., «nie żałował pieniędzy» i po kilkudniowych negocjacjach otrzymał indygenat; został zaprzysiężony 2 IX. Jako ostatni z biskupów warmińskich przewodniczył obradom sejmiku generalnego, nosząc tytuł prezesa; nie udało mu się jednak doprowadzić do ich pomyślnego zakończenia i sejmik został zerwany. S. był na sejmie 1729 r. Grodnie i na radzie senatu po jego zerwaniu. Apelował na radzie do Augusta II o złożenie nowego sejmu; był też zwolennikiem kontynuowania konferencji z dworami obcymi. W styczniu 1730 wziął udział w kolejnej radzie senatu; uczestniczył wtedy w negocjacjach z posłami cudzoziemskimi. W lutym t.r. udał się do Częstochowy, by przejąć przechowywane tam dokumenty po przyrodnim bracie, Stanisławie, prymasie, a w maju t.r. w Krakowie brał udział w przekazaniu do skarbu kor. uratowanych przez prymasa klejnotów kor. T.r. podjął starania, by sejmiki posejmowe w Prusach Królewskich nie odbywały się w tym samym terminie co koronne; jego sugestie kancelaria kor. spełniła w r. 1731. Podczas sejmu 1730 r. wziął udział 20 X t.r. w audiencji reprezentantów Prus Królewskich u Augusta II. Na początku czerwca 1731 uczestniczył w Warszawie w uroczystościach pogrzebowych swego brata, Jana Sebastiana, kanclerza kor. W związku z usunięciem jezuitów z Tylży interweniował listownie w r. 1732 u króla Prus Fryderyka Wilhelma I, podkreślając swe prawo jurysdykcji nad katolikami w dawnych Prusach Książęcych. Dn. 30 XI t.r. rozpoczął S. we Fromborku generalną wizytację diecezji, która wskutek wydarzeń politycznych przeciągnęła się aż do r. 1739. W Warszawie 26 I 1733 odprawił mszę wotywną rozpoczynającą sejm.

W czasie bezkrólewia 1733 r., po śmierci Augusta II, zachowywał S. ostrożność, choć w rzeczywistości sprzyjał kandydaturze saskiej, o czym świadczyło jego postępowanie w następnych miesiącach. Na radzie senatu 13 II t.r. zwracał uwagę na zagrożenie ze strony Prus. Podczas sejmiku generalnego województw pruskich w Malborku (23 III) sejmikujący przyjęli jego propozycję poparcia kandydatury «Piasta» przy równoczesnym niewykluczaniu kandydatów cudzoziemskich. Również z jego inicjatywy sejmik ten uchwalił laudum, podkreślające znaczenie prezesa ziem pruskich i przypominające jego uprawnienia. Na sejmie konwokacyjnym poparł S. usunięcie z sejmu posłów dysydenckich, proponował ustalenie nowych taryf podatkowych i zwiększenie liczby wojska oraz wypowiedział się za wolnością elekcji; ostatecznie złożył przysięgę na wykluczenie cudzoziemców od tronu, ale próbował ją odroczyć. Wszedł następnie do rady do boku prymasa, a konfederację zawiązaną na sejmie podpisał z zastrzeżeniem praw Kościoła katolickiego i immunitetu ziem pruskich. Dn. 20 VII na sejmiku generalnym w Malborku, wobec zerwania dwóch sejmików wojewódzkich, doprowadził do zawiązania konfederacji. Wraz z woj. chełmińskim podpisał 12 IX elekcję Stanisława Leszczyńskiego, a na początku października był już z powrotem na Warmii. Gdy jednak 23 X Leszczyński prosił go o przybycie do Gdańska i służenie radą, S. odmówił, usprawiedliwiając się złym stanem zdrowia i koniecznością zabezpieczenia diecezji. Na sejmiku warmińskim 29 XII odrzucił też żądania opłacania podatków na rzecz prostanisławowskiej konfederacji grudziądzkiej, a potem nie ugiął się wobec postulatów konfederatów, którzy wkroczyli na Warmię.

Dopiero po upadku Gdańska w lipcu 1734 opowiedział się S. oficjalnie po stronie saskiej. Na sejmiku generalnym w Grudziądzu 2 IX t.r., na którym prowincja uznała Augusta III, wyjaśniał, czemu wcześniej nie udzielił poparcia Wettynowi. Przewodniczył delegacji wysłanej przez sejmik ziem pruskich do Warszawy i został przyjęty przez Augusta III na audiencji 4 I 1735 (delegacja dopiero 30 I t.r.). Uczestniczył wówczas w radzie konfederacji warszawskiej popierającej Sasa. W kwietniu t.r. udał się do Świętej Lipki, gdzie z polecenia Augusta III miał prowadzić pertraktacje z dywizją woj. wołyńskiego Michała Potockiego, stronnika Leszczyńskiego, która wtargnęła na Warmię. Zabiegi o pacyfikację kraju podejmowane przez S-a i jego krewnego, wówczas bp. kujawskiego K. A. Szembeka, skrytykowali zwolennicy Leszczyńskiego w anonimowym piśmie politycznym (w formie listu z Królewca z września t.r.), oskarżającym S-a o wysłanie swego osobistego sekretarza z misją szpiegowską do Królewca. Pomyślnie dla obozu saskiego przeprowadził S. obrady sejmiku generalnego w Malborku 29 VIII, po czym wziął udział w sejmie pacyfikacyjnym we wrześniu w Warszawie. W mowie przy okazji oddawania pieczęci wielkiej kor. nowemu kanclerzowi kor. Andrzejowi Stanisławowi Załuskiemu, podnosił zasługi zmarłego brata, kanclerza Jana Sebastiana, prosił też Augusta III o opiekę nad wdową i jego przyjaciółmi. Gdy sejm rozszedł się bez wyboru marszałka, uczestniczył w obradującej w listopadzie radzie konfederacji warszawskiej. Był 28 V 1736 na przedsejmowym sejmiku generalnym w Grudziądzu. Dn. 25 VI t.r. celebrował mszę na otwarcie obrad kolejnego sejmu pacyfikacyjnego. Przeciwny proponowanemu przez posła rosyjskiego H. Keyserlingka projektowi elekcji nowego księcia kurlandzkiego, groził wraz z grupą biskupów zerwaniem sejmu. Podczas rady senatu w lipcu otrzymał Order Orła Białego. T.r. opublikowano w Brunsberdze zbiór jego kazań Seelen-Stärckender Rosen… (wyd. 2, tamże 1740). Dn. 22 I 1737 wystosował list pasterski do swej diecezji, polecając dziekanom coroczne wizytowanie dekanatów. Na początku kwietnia konsekrował w Heilsbergu na biskupa swego dalszego krewnego, Józefa Piotra Eustachego Szembeka (zob.).

Sejm 1736 r. odnowił komisję kurlandzką; po śmierci ostatniego z Kettlerów, Ferdynanda (4 VII 1737) i elekcji nowego ks. Ernesta Jana Birona, S. ponownie przewodniczył temu gremium i 21 X 1737 zainaugurował obrady w Gdańsku. Po trudnych negocjacjach z pełnomocnikiem Birona w sprawie warunków złożenia hołdu lennego doszło do kompromisu i 12 XI t.r. komisja zakończyła prace. Jesienią S. chorował i na sejm do Warszawy wysłał dwóch kanoników. Dopiero w poł. marca 1739 wyruszył do Warszawy, a w kwietniu t.r. uczestniczył w radzie senatu we Wschowie. W październiku uzyskał od Fryderyka Wilhelma I zgodę na budowę kościoła katolickiego w Tylży.

W czasie sprawowania funkcji biskupa warmińskiego S. przesłał do Rzymu trzy relacje o stanie diecezji (1727, 1735, 1737); w pierwszej z nich pisał: «w diecezji rezyduję prawie ciągle». W funkcjach liturgicznych pomagał mu bp sufragan chełmski J. P. E. Szembek. S. znany był z dobrego kontaktu z wiernymi – osobiście katechizował i udzielał sakramentów. Kazania głosił w językach niemieckim, polskim, a nawet litewskim. Osoby nawracające się na katolicyzm, zwłaszcza protestantów, otaczał opieką religijną i materialną. W r. 1733 wydał nowy rytuał dla diec. warmińskiej, nad którym prace sam zainicjował. Popierał akcję miłosierdzia, prowadził nawet swój «skarbczyk jałmużniczy» oraz otaczał opieką tzw. banki pobożne. Na r. 1740 zaplanował drugi synod diecezjalny. Starał się promować zewnętrzne oznaki pobożności (jubileusze w diec. warmińskiej: wielki 1725–6 i mały 1730–1), propagował kult nowych świętych. Już jako biskup warmiński ufundował w r. 1725 dom dla księży emerytów w Przemyślu. Wszystkie swoje diecezje, a zwłaszcza warmińską, prowadził w sposób wzorowy, który wg Henryka Żochowskiego cechował «spokojny duch reformy». Odznaczał się prawdziwą religijnością; dwór berliński uważał go za «pobożnisia». Podczas jego rządów na Warmii wybudowano osiem nowych kościołów i prowadzono rozległe prace remontowe w wielu innych. S. ufundował nowy gmach kolegium jezuickiego w Reszlu (1732–40) oraz kaplicę polską w Zyborku (Jezioranach) (1731); rozpoczął w r. 1739 wznoszenie nowego kościoła w Bischofstein (Bisztynku) oraz wspierał budowę kościoła p. wezw. Świętego Krzyża w Brunsberdze. W katedrze we Fromborku wybudowano w l. 1734–5 tzw. kaplicę Szembekowską (aktualnie kaplica Zbawiciela), wzbogacono wyposażenie świątyni (konfesjonały, ławy, rokokowe stalle kanonickie z r. 1735), a przy katedrze odbudowano w r. 1727 i powiększono do rozmiarów pałacyku zrujnowany dom biskupi. S. odrestaurował również zamki w Ornecie i Heilsbergu (1727). Był dobrym administratorem; już w listopadzie 1725 wydał dekret w sprawie obrony przed pruskimi werbunkami, dbał o stan oświaty (m.in. ustalił jednolite płace nauczycieli), zabiegał o przekształcenie kolegium jezuickiego w Brunsberdze w akademię. Dn. 30 XII 1728 zakazał przyjezdnym Żydom handlu na obszarze diecezji. Ok. r. 1730 ogłosił ordynację ustalającą na Warmii warunki pracy i wynagrodzenie służby domowej i robotników dniówkowych. Wraz z kapitułą utworzył w r. 1732 w Olsztynie pierwsze na Warmii więzienie dla recydywistów. W r. 1740 ukazał się w Brunsberdze zbiór jego 45 kazań z l. 1711–38 pt. Róże tajemnic niebieskich pasterską pracą kwitnące. Jako biskup warmiński utrzymywał cenioną kapelę, którą zabierał ze sobą w podróże. W zbiorach prywatnych posiadał co najmniej 65 obrazów (w tym siedem ze szkoły włoskiej), a ponadto wiele portretów rodzinnych. Na jego zamówienie powstała na zamku w Heilsbergu galeria portretów biskupów warmińskich i królów polskich. Uczestniczył ogółem w 12 sejmach i 17 radach senatu; niemal cały czas był stronnikiem saskim.

Po matce odziedziczył S. Rachwałowice w pow. proszowickim i Mydlniki w pow. krakowskim (dział majątkowy z braćmi w r. 1710), które w r. 1719 przekazał bratu Aleksandrowi Kazimierzowi. Po ojcu dostał Bogucice, Kokotów, Czarnochowice, Małą Wieś, Brzegi i poł. Śledziejowic (woj. krakowskie). S. zmarł na apopleksję 16 III 1740 w swej biskupiej rezydencji w Heilsbergu; zgodnie z wolą wyrażoną w testamencie z 25 I t.r. został pochowany w katedrze we Fromborku. Architektoniczny nagrobek autorstwa Jerzego Marquarta z r. 1746 umieszczono tamże w kaplicy Szembekowskiej.

Kapit. warmińskiej S. zapisał 8 tys. zł, na anniwersarze za swoją duszę i brata, Jana Sebastiana, przeznaczył ok. 8500 zł (głównie w kościołach mpol., od Miechowa do Przemyśla), a na starania o kanonizację Jana Kantego ofiarował 6 tys. zł. Relikwiarze, krzyże, kielichy i obrazy zapisał katedrze fromborskiej oraz kościołom w Krasnymstawie, Krośnie Warmińskim, Stoczku, Dobrym Mieście, Krakowie i Miechowie. Księgozbiór ofiarował kolegium jezuickiemu w Reszlu, z wyjątkiem ośmiotomowej „Biblii paryskiej”, którą przekazał fromborskiej bibliotece katedralnej. Biednym kazał rozdać 20 łasztów zboża.

Bratankiem S-a (synem Przecława Stefana) był Franciszek Antoni Szembek (zob.), a bratanicami Bihilda (córka Jana Sebastiana), zamężna za Jerzym Augustem Wandalinem Mniszchem (zob.), Barbara Elżbieta (córka Franciszka), powtórnie zamężna za Janem Klemensem Branickim (1689–1771, zob.) i Katarzyna (córka Aleksandra Kazimierza), zamężna za Dymitrem, synem Jana Stanisława Jabłonowskiego (1669–1731, zob.).

Portret na złoconej blasze w nagrobku w Kaplicy Zbawiciela w katedrze we Fromborku, reprod. w: Obłąk J., Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959 s. 121; Rycina z portretem, w: Róże tajemnic niebieskich pasterską pracą kwitnące, Brunsberg 1740; – Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon, Herzberg 1996 XI szpalta 375–7; Elektorowie; Estreicher, XXX; Korytkowski, Arcybpi gnieźn.; Kossakowski, III; Niesiecki, VIII; Poczet biskupów warmińskich, Olsztyn 2008 s. 323–34; Przybyszewski B., Katalog kanoników krakowskiej kapituły katedralnej w XVIII wieku, Kr. 2009; Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn 1996; Urzędnicy, X; Wieteska, Katalog prałatów kapit. łowickiej, s. 88; Żychliński, I; – Achremczyk S., Uwagi o mecenacie kulturalnym biskupów warmińskich w XVII i XVIII wieku, „Komunikaty Mazur.-Warmińskie” 1987 nr 1 s. 5–6, 9, 14, 16, 18, 22–6, 28–9, 31; tenże, Warmia wobec wydarzeń z lat 1733–1736, tamże 1985 z. 1/2 s. 21–49; tenże, Życie sejmikowe Prus Królewskich w latach 1647–1772, Olsztyn 1999; Askenazy S., Dwa stulecia XVIII i XIX. Badania i przyczynki, W. 1910 II; Bodański R., Dzieje walki diecezji warmińskiej o niezależność od synodów metropolii gnieźnieńskiej, „Studia Warmińskie” T. 19: 1982 s. 165–78; Czaplewski P., Polacy na uniwersytecie w Ingolstadzie. Z rękopisów uniwersytetu monachijskiego, P. 1914 s. 101; Dygdała J., Obóz saski w Prusach Królewskich i jego działalność w latach 1733–1736, „Roczn. Gdań.” T. 46: 1986 s. 140, 142–3, 150, 157, 159–60, 164; Eichhorn A., Geschichte der ermländischen Bischofswahlen, „Zeitschr. für die Gesch. und Altertumskunde Ermlands” T. 2: 1863 s. 92–177; Kantecki K., Komisja kurlandzka, ,,Przew. Nauk. i Liter.” R. 10: 1882 s. 12–39; Karbownik H., Obciążenia stanu duchownego w Polsce na rzecz państwa od połowy XVII w. do 1795 r., L. 1984 s. 177–8; Katalog zabytków sztuki w Pol., S. Nowa, II cz. 1, X cz. 1; Kochanowski J. K., Dzieje Akademii Zamojskiej (1594–1784), Kr. 1899–1900; Kopiczko A., Rytuał warmiński biskupa Krzysztofa Andrzeja Jana Szembeka z 1733 roku, w: Agendy i rytuały diecezji warmińskiej (1574–1939), Red. W. Nowak, Olsztyn 1999 s. 175–220; tenże, Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525–1772, Olsztyn 1993; Kosińska U., Sejm 1719–1720 a sprawa ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, W. 2003; Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, Kr. 2000 III; Kurek J., U schyłku panowania Augusta II Sasa. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729–1733), Kat. 2003; Markiewicz M., Rady senatorskie Augusta II, Wr. 1988 s. 105; Palkij H., Sejmy 1736 i 1738 roku, Kr. 2000; Strohm K. P., Die Kurländische Frage (1700–1763), Berlin 1999; Szady B., Wizytacje diecezji chełmskiej – wizytacja biskupa Krzysztofa Jana Szembeka (1714–1718), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 87: 2007 s. 245–74; Szorc A., Dominium warmińskie 1243–1772, Olsztyn 1990; tenże, Relacje biskupów warmińskich XVII i XVIII wieku do Rzymu o stanie diecezji, „Studia Warmińskie” T. 5: 1968 s. 203–5, 211–12, 216–18, 220–2, 224–8, 231, 236–7; tenże, Zagrożenie Warmii przez Prusy (1722–1772), „Komunikaty Mazur.-Warmińskie” 1972 nr 4 s. 539–40, 549–51, 558, 561, 563–6, 569; Wałęga S., Dzieje polityczne Torunia u schyłku Rzeczypospolitej (1724–1793), Tor. 1933 I 64, 69; Żochowski H., Die Seelsorge im Ermland unter Bischof Christoph Andreas Johann Szembek 1724–1740, „Zeitschr. für die Gesch. und Altertumskunde Ermlands” T. 31: 1993 supl. 11; – Acta Nunciaturae Polonae (Iulius Piazza, 1706–1708), Ed. I. Kopiec, Romae 1991 XLI vol. 1; Diariusz wizytacji kościoła w Królewcu w 1727 r. dokonanej przez bpa Krzysztofa Jana Szembeka, Oprac. B. Babirecka, „Nasza Przeszłość” T. 66: 1986 s. 265–79; Korespondencja Józefa Andrzeja Załuskiego 1724–1736, Oprac. B. S. Kupść, K. Muszyńska, Wr. 1967; Markiewicz S., Pastophorium purpur eis rosis adornatum…, Kr. 1716; Ostrowski-Daneykowicz, Swada, I 56–7; Rafałowiczówna J., A z Warszawy nowiny te… Listy do Elżbiety Sieniawskiej z lat 1710–1720, Oprac. B. Popiołek, Kr. 2000; Relacja eksportacji ciała i pogrzebu…, [b.m.w.] 1740; Teka Podoskiego, II 49, 82, 124, III 201, 218–22, V 189; Via clarissima…, Kr. 1724; Vol. leg., VI 415, 587, 594; Wcisłowski W., Culmen rosis coronatum praesulei honoris…, Lw. 1713; Wiązkiewicz P., Prawdy moralne, prawdą Pisma Świętego […] wywiedzione, W. 1728; – „Kron. Diec. Przemyskiej” R. 4: 1904 s. 348–65; „Kur. Pol.” 1737 nr 34, 43, 45; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V rkp. 15703 s. 1–2, 15–16, 26–8, rkp. 15706 s. 1, Arch. Zamoyskich, rkp. 575 s. 115, rkp. 1643 s. 1–2, rkp. 2894 s. 53–7, ZIP, t. 3 s. 1287; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Arch. Sanguszków, teka 422/11 s. 5–8, koresp. 10 s. 117–20; Arch. Archidiec. Warmińskiej w Olsztynie: sygn. AK I 16 k. 19–65 (testament S-a), sygn. Aa 7 (koresp. S-a z l. 1728–35), sygn. AK (Rep. 128) IV 10 (dok. S-a dot. objęcia diec. przemyskiej i warmińskiej), sygn. Ab 31–32 (m.in. listy S-a do kapituły); B. Czart.: rkp. 468 nr 41, rkp. 481 nr 9, 48, rkp. 487 nr 90, rkp. 543, 563 (diariusz kom. kurlandzkiej), rkp. 565 s. 699–700, rkp. 566 s. 305–8, 312–24, 330–5, 360–4, rkp. 585 s. 221–2, rkp. 1164 k. 392, rkp. 1745 s. 169, rkp. 2121 s. 33–4, 73–5, rkp. 5962 nr 41970–41984, 41989, 41992–41998, 42006–42022; B. Kórn.: rkp. 970 s. 63–4, 78–80, 101–5, rkp. 1026 s. 1; B. Narod.: rkp. 3091 (55) k. 115–16, rkp. 8456 k. 44–6, BOZ, rkp. 940 (4) k. 286–7; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 2379 t. 2 k. 44–4v; B. Ossol.: rkp. 2360/I k. 1–21, rkp. 2672/I s. 1–98; B. Raczyńskich: rkp. 70 k. 90–90v; L’vivs’ka naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: F. 5 op. 1411 s. 1259–76.

Katarzyna Kuras