Szczytt Niemirowicz Krzysztof Benedykt h. Jastrzębiec (zm. 1720), kasztelan smoleński.

Był jednym z sześciu synów Justyniana (zm. 1677, zob.) i Anny (Joanny) (zm. 1694), córki Bazylego Tukowicza.

S. wziął udział w sejmiku przedsejmowym w Połocku 27 IV 1672; z pewnością był wówczas jeszcze małoletni. Wraz z ojcem i braćmi podpisał w r. 1674 z woj. połockim elekcję Jana Sobieskiego. Jako student Akad. Wil. wygłosił w r. 1675 mowę pogrzebową Hybernum fatorum florilegium... (Vilnae 1675) nad grobem zmarłego kolegi, Bogusława Ciechanowieckiego. Wg Teodora Żychlińskiego został w r. 1676 cześnikiem połockim; zapewne jednak pomylono go tu z bratem Konstantym, bowiem S. obrany w r. 1677 deputatem z Połocka do Tryb. Głównego Lit. nie miał żadnego tytułu. Dn. 28 VII 1681 na sejmiku w Połocku S. występował jako stolnik połocki. W r. 1682 został ponownie deputatem do Tryb. Głównego Lit. z woj. połockiego. Na sejmiku elekcyjnym na urząd wojewody w Połocku 5 III t.r. protestował przeciw wyborowi woj. mścisławskiego Jana Jacka Ogińskiego i poparł prośby, by Jan III wydał uniwersał na nową elekcję; prośby powtórzono na sejmiku 3 X t.r. Z pewnością był S. związany wtedy ze zwalczającą Ogińskich fakcją Sapiehów.

Na sejmach zwycz. w l. 1688 i 1692/3 reprezentował S. woj. połockie. Był jednym z komisarzy królewskich, wysłanych latem 1693 do Kiejdan dla rozpatrzenia sprawy między miejscową gminą żydowską a jej wierzycielami. Na sejm nadzwycz. 1693 r., który rozszedł się z powodu nieobecności chorego króla, posłował także ze swojego województwa. Podpisał na nim „Manifest stanów Rzeczypospolitej ex ratione niedoszłego sejmu w Warszawie die 22 Decembris anno 1693 od JKMci złożonego”, obwiniający Jana III o pozostawienie kraju bez rady i obrony. Wziął udział (podpisał się tylko jako star. jaśwojński) w sejmikach elekcyjnych na chorążego, podsędka i sędziego ziemskiego 24–26 V 1694 w Kownie. Ponownie posłował z Połocka na sejm 1695 r. Podczas bezkrólewia po śmierci Jana III obrany został 4 VII 1696 jednym z kandydatów na urząd chorążego połockiego (nominację otrzymał dopiero od nowego króla 17 IX 1697). Uczestniczył w konwokacji 1696 r. w Warszawie, a po zerwaniu sejmu konwokacyjnego podpisał 28 IX t.r. konfederację generalną. Wziął udział w sejmiku w Połocku przed sejmem elekcyjnym 1697 r. Zapewne wtedy ostatecznie porzucił fakcję sapieżyńską i przystał do tzw. republikantów, zwalczających dominację Sapiehów na Litwie. Na elekcji w czerwcu t.r. oddał głos na elektora saskiego Fryderyka Augusta, a 6 VIII w Połocku został posłem na koronację Augusta II. Woj. połockie reprezentował również na sejmie pacyfikacyjnym 1699 r.; został wtedy wybrany do deputacji: do spisania konstytucji oraz wysłanej do króla z informacją o wyborze marszałka sejmu i prośbą o wyprowadzenie wojsk saskich. Usunięcia z Rzpltej wojsk saskich domagał się sam na sejmie, żądając także naprawienia szkód, które wyrządziły one woj. połockiemu. Sprzeciwił się usunięciu z Gdańska rezydenta elektora brandenburskiego Fryderyka III, lecz mimo takiej postawy wszedł w skład deputacji przy królu ds. zajętego przez elektora Elbląga. Dn. 21 VIII 1700 w Wilnie podpisał akt zgody republikantów z Sapiehami, który jednak nie wszedł w życie. Dn. 22 IX t.r. w obozie pod Głębokim przeprowadził wraz z kaszt. Michałem Kazimierzem Pacem popis pospolitego ruszenia szlachty połockiej. Był już wówczas rotmistrzem chorągwi pancernej (100 koni), wystawionej przez woj. połockie na pospolite ruszenie przeciw Sapiehom. Na jej czele wziął udział w zwycięskiej bitwie pod Olkienikami 18 XI, a mocą tzw. laudum olkienickiego zwycięskich republikantów lit. z 24 XI chorągiew tę włączono do nowo utworzonej armii lit. (pozostawała ona w służbie jeszcze w r. 1708). O roli S-a w ruchu republikanckim na Litwie świadczy umieszczenie jego nazwiska na liście podpisów datowanego 24 IX 1700 tzw. postanowienia wileńskiego, czyli aktu powierzenia Augustowi II władzy absolutnej na Litwie – apokryfu mającego skompromitować republikantów w oczach szlachty.

S. przewodniczył obradom sejmiku gromnicznego w Połocku 7 II 1701, na którym zdecydowanie zaprotestowano przeciw stacjonowaniu wojsk saskich na Litwie. Jako deputat z Połocka uczestniczył w r. 1701 w zjazdach (formalnie był to jeden zjazd z limitami) zwycięskich republikantów w: Różanej (10–14 III), Wilnie (2–14 V i 23 VII – 12 VIII) oraz Grodnie (26 IX – 26 X). Jako poseł z Połocka wziął udział w obradach rad konfederackich, powołanych przez szlachtę na zjeździe pod Sandomierzem w sierpniu 1702, odbytych 23–28 X w Warszawie i 27 XI – 12 XII t.r. w Toruniu. Z pewnością był już wtedy związany z przywódcą ruchu republikanckiego, hetmanem polnym lit. Michałem Wiśniowieckim; 26 XI otrzymał dzięki niemu urząd cześnika lit., zatrzymując (wbrew prawu) dożywotnio chorąstwo połockie. Obrany 6 II 1703 na posła z woj. połockiego, wziął udział 5–15 III t.r. w obradach kolejnego zjazdu republikantów w Wilnie (z limity zjazdu różańskiego z 1 XII 1702), na którym doszło 7 III 1703 do zawiązania konfederacji generalnej W. Ks. Lit. w obronie Augusta II. Nazajutrz został jednym z dwunastu posłów, wydelegowanych dla przekazania królowi informacji o zapadłych w Wilnie decyzjach. W dn. 16 III – 4 V 1703 uczestniczył w obradach konfederackiej rady malborskiej. Zapewne wziął też udział w sejmiku przedsejmowym w Połocku na początku czerwca t.r. Na sejmie lubelskim t.r. został obrany deputatem do tryb. skarbowego, który jednak zebrał się w Wilnie dopiero w marcu 1705. Chociaż nie był obecny na zjeździe generalnym pod Sandomierzem 20 V 1704, wyznaczony został na nim zaocznie na deputata z Połocka do sądów zawiązanej wówczas konfederacji generalnej (sandomierskiej). Być może 5 VIII t.r. pod Krzyżborgiem wziął udział w zakończonej porażką bitwie sił republikantów, wspieranych przez oddziały rosyjskie, ze Szwedami; we wrześniu t.r. znajdował się w obozie wojska lit. pod Drują. Następnie uczestniczył w walkach z wojskami szwedzko-sapieżyńskimi na Żmudzi, w tym w zwycięskim starciu 1 XI z dywizją Krzysztofa Zawiszy pod Szkudami.

Na obradach rady konfederacji sandomierskiej w Grodnie (23 XI – 16 XII 1705) reprezentował S. woj. połockie. Gdy Wiśniowiecki (od r. 1703 hetman wielki) planował w r. 1706 wraz ze swą fakcją przejście na stronę Stanisława Leszczyńskiego, przewidywano m.in. dla S-a nagrodę w postaci kaszt. połockiej; hetman jednak nie zdecydował się na zmianę orientacji. Nie jest jasne, czy S. wraz ze swą chorągwią pancerną uczestniczył w działaniach militarnych przeciw Szwedom i wspomagającym ich Sapiehom, ale na przełomie l. 1706 i 1707 znajdował się w obozie hetmana Wiśniowieckiego w Kownie. Obrany 23 V 1707 na sejmiku relacyjnym w Połocku jednym z wielu posłów na zjazd konfederacji sandomierskiej do Lublina, podpisał tam akt ogłoszonego 7 VII t.r. interregnum. Ostatecznie latem t.r. wraz z obozem Wiśniowieckiego zaakceptował panowanie Stanisława Leszczyńskiego; otrzymał wtedy amnestię i potwierdzenie przywileju na cześnikostwo lit. Jesienią 1708 towarzyszył Wiśniowieckiemu w prowadzonych ze zmiennym szczęściem zmaganiach z siłami rosyjsko-litewskimi Grzegorza Ogińskiego, jednak później nie brał już chyba udziału w walkach. Jesienią 1709 szybko zaaprobował powrót do władzy Augusta II, porzucając zarazem fakcję Wiśniowieckich; zapewne związał się wówczas z dworem oraz nowym hetmanem polnym lit. Stanisławem Denhoffem. Prawdopodobnie od jesieni 1709 do r. 1716 ponownie posiadał w armii lit. chorągiew petyhorską o zmiennej liczebności. Posłował w r. 1710 z woj. połockiego oraz wojska lit. na Walną Radę Warszawską, na której uchwalono m.in. wznowienie 25 VI t.r. prac tryb. skarbowego lit. w Wilnie; S. został obrany (a w zasadzie potwierdzony, bo podstawą był wybór na sejmie 1703 r.) deputatem na ten trybunał z Połocka. Z powodu zarazy trybunał zainaugurował obrady dopiero 15 XII 1710 w Pińsku; po limicie zebrał się 12 I 1712 w Wilnie. S. uczestniczył (przynajmniej początkowo) w pracach trybunału, także we wznowionych 4 III t.r. po kolejnej limicie. Wyznaczony został na komisarza do zbierania depozytów zmarłych podczas zarazy mieszczan, a także do wybierania szelężnego i czopowego z Wilna. Przewodniczył obradom przedsejmowego sejmiku starodubowskiego w Wilnie 25 II. Dn. 28 VI 1713 (co przyznał 7 VII t.r.) scedował cześnikostwo lit. synowi Józefowi, a 14 VII dostał urząd kaszt. smoleńskiego. Natychmiast wszczął starania o woj. mścisławskie, ale bez powodzenia. Wziął udział w sejmie niemym 1717 r.; wyznaczony ponownie na nim na deputata do tryb. skarbowego lit., nie wiadomo, czy uczestniczył w jego pracach.

S. zgromadził (przede wszystkim w woj. połockim) znaczne dobra; stały się one podstawą awansu społecznego rodziny. Ojciec w testamencie zapisał mu część Prozorok (resztę dokupił w r. 1719), Komorowszczyznę i Ososkowo oraz zastawne Czerniewicze. Od matki dostał w r. 1678 Lisno z wsiami Chociemicze i Hlińce. Wraz z bratem Albrychtem trzymał w zastawie za 600 zł dobra Troszcza, a w niedziale z resztą rodzeństwa dobra Uroda. Woj. połocki Dominik Słuszka przekazał mu ok. r. 1700 wsie Klaszyce i Niszcza odłączone od ekonomii połockiej (utworzyły one star. klaszyckie). Od brata Konstantego dostał Uszacz (zapisał na nim pewną sumę franciszkanom prozorockim); miał poza tym Datnowo (Datnów) na Żmudzi, Jałówkę i Sanniki (woj. połockie), a w pow. nowogródzkim Kożangródek i Nowy Dworzec (kupione w r. 1717 za 150 tys. zł od Antoniego Ustrzyckiego, kaszt. sanockiego), w pow. grodzieńskim posiadał Bołotnicę, Orzechowo i Mirowlany, a w pow. wołkowyskim Mojsiewicze; był zastawnikiem m.in. Dubiny i Łoszycy w pow. mińskim. Druga żona zapisała mu Połoczany (pow. oszmiański, 18 dymów) oraz prawo do star. jaśwojńskiego (25 dymów, na Żmudzi), które zapewne w r. 1717 (konsens na cesję 4 II) przekazał synowi Józefowi. W r. 1713 (intromisja 23 IV t.r.) kupił z żoną Swile nad Szuszwą (Żmudź) od Władysława i Marianny z Lipińskich Witkowskich. Zapewne druga żona wniosła mu w posagu prawo do dóbr Klepacze (pow. wołkowyski). Mimo że S. był katolikiem, to 5 II 1696, wraz z Michałem Judyckim, starościcem jaśwojńskim, najechał Świerzno należące do Stanisława Judyckiego, podkomorzego rzeczyckiego, i miejscową cerkiew unicką przekazał prawosławnym. Wspólnie z trzecią żoną dopełnił fundusz Józefa Oziembłowskiego, sędziego ziemskiego wiłkomierskiego, na rzecz karmelitów bosych w Kownie, zapisując im Poniewieże (Koczyniszki) na Żmudzi. S. zmarł przed 7 XI 1720.

S. był trzykrotnie żonaty: najpierw z Ludwiką, córką star. haińskiego Jerzego Chreptowicza, 1.v. Krzysztofową Kimbarową, podstoliną brasławską, po raz drugi (już w r. 1687) z Katarzyną z Bennettów (zm. 1695), wdową po Jerzym Konstantym Judyckim, star. jaśwojńskim. Trzeci raz ożenił się z Anną z Zawiszów (zm. w grudniu 1736), 1.v. Czerniewską, 2.v. Piotrową Stanisławową Tarnowską, starościną krzepicką. Z trzeciego małżeństwa pozostawił synów: Józefa (zm. 1745, zob.), Benedykta (zm. bezpotomnie) i Jana Krzysztofa (Jana Antoniego) (zm. między 1756 a 1771) i Dominika (zm. młodo) oraz córki: Teresę, już w r. 1722 żonę Józefa Benedykta Skumina Tyszkiewicza, ostatecznie star. generalnego żmudzkiego, i być może Anielę (przez Żychlińskiego określoną błędnie jako żona Ludwika Oskierki, gen. majora wojsk lit.), a także nieznaną z imienia żonę Wołodkowicza (dane Żychlińskiego zapewne też błędne).

Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (1582–1696). Spis, W. 2007; Elektorowie; Elektorów poczet; Kossakowski, Monografie, II 289–90; Słown. Geogr. (Klaszyce, Klepacze, Kożangródek, Lisno, Prozoroki, Sanniki, Uszacz); Urzędnicy, IX; Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 4. Ziemia smoleńska i województwo smoleńskie XIV–XVIII wiek, W. 2003; Żychliński, IV 362–4; – Dybaś B., Sejm pacyfikacyjny w 1699 r., Tor. 1991; Rachuba A., Polityka nominacyjna Stanisława Leszczyńskiego na Litwie w latach 1705–1709, „Przegl. Hist.” T. 83: 1992 z. 4 s. 623–4; Šapoka A., Lietuva ir Lenkija po 1569 metų Liublino unijos. Jų valstybinių santykių bruožai, Kaunas 1938 s. 348–54; – Akty Vil. Archeogr. Kom., VII, VIII; Conclusum Najaśniejszego Króla J.M. Augusta II [...] Stanów Koronnych i WXL na Radzie Walnej [...] w Grodnie dnia 16 Grudnia 1705, [b.m.r.w.]; Confaederatia Generalna W.X.L. [...] 7 III 1703, [b.m.r.w.]; Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701–1702, Wyd. P. Smolarek, W. 1962; Diariusz Walnej Rady Warszawskiej z 1710 r., Wyd. R. Mienicki, Wil. 1928; Istoriko-juridičeskije materialy, izvlečenyje iz aktovych knig gubernij Vitebskoj i Mogilevskoj, XIX, Vitebsk 1889; toż XXV, Vitebsk 1894; Metryka Litewska. Księga Sigillat 1709–1719, Oprac. A. Rachuba, W. 1987; Metryka Litewska. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Województwo wileńskie 1690 r., Oprac. A. Rachuba, W. 1989; Metryka Litewska. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Księstwo Żmudzkie 1690 r., Oprac. G. Błaszczyk, W. 2009; Rejestr popisowy województwa połockiego dn. 30 IX 1765 r., Wyd. R. Mienicki, „Ateneum Wil.” T. 11: 1936; Vol. leg., V 304, 854, VI 57, 309; Zawisza K., Pamiętniki, W. 1862 s. 19–20, 142, 176–8, 181–2, 185–6, 190–1, 203–4, 254; – AGAD: Arch. Publ. Potockich, t. 133 s. 119, 155–8, Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 1902, 1904, 1909, 1910, 1926, 1998, 1999, 2061, ks. 38 s. 306–9, ks. 44 s. 59–63, Dz. IV teka 19 koperta 239, Dz. V nr 15677, Dz. XI nr 106 s. 73, Arch. Roskie, akta majątkowo-prawne, nr 599 (dawny), Arch. Zamoyskich, rkp. 3055 k. 59–62; B. Czart.: rkp. 452 nr 2, rkp. 526 s. 157–8, rkp. 567 nr 3, rkp. 2108 k. 153–61v, rkp. 2115 s. 65–73; B. Kórn.: rkp. 400 k. 38–9; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 6122 nr 60; B. Ossol.: rkp. 408 s. 137–40, rkp. 2023 s. 227–9; BUW: rkp. akc. 1361; Central’na naukova biblioteka Nacional’noï Akademiï Nauk Ukraïny w Kijowie: F. 1 nr 5965 s. 48; Latvijas Valsts Vestures Arhivs w Rydze: F. 712 nr 72 k. 209–10v; Lietuvos mokslų akademijos biblioteka w Wil.: F. 17 nr 36 k. 94–103, nr 177 k. 8v–10v, 863v–66; Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: SA nr 2419 k. 101, 277, 451–7v, 740v, nr 2661 k. 781, nr 4716 k. 1204–5, nr 4718/I k. 157–61, 217–32v, nr 4725 k. 138–9, nr 14499 k. 375–8v, nr 14510 k. 61–2v, F. 525 op. 8 nr 11 k. 9–10; Nacyjal’ny histaryčny archiŭ Belarusi w Mińsku: F. 1711 op. 1 nr 6 k. 99–100v, F. 1722 op. 1nr 8 k. 545, F. 1727 op. 1 nr 7 k. 165, F. 1734 op. 1 nr 1 k. 28–9, 32–3v, k. 457 nr 3 k. 432; Rossijska nacional’naja biblioteka w Pet.: F. 971 (Autografy P. Dubrowskiego) nr 183 k. 20–3v, Pol. F IV nr 257 s. nieliczbowane; Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: F. 389 (Metryka Lit.) nr 148 s. 1040–3, nr 149 s. 916, nr 151 k. 47v–9v, nr 502 k. 13–14, nr 581 k. 673–6, 686–7, 726–6v, 732–2v, 774–5, 790–1, 792–3v; Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: F. 7 nr 15/5963 k. 919, nr 32/13909 k. 320–3, 410–11v, nr 37/13791 k. 124–7.

Andrzej Rachuba