Kostka Krzysztof h. Dąbrowa (ok. 1530–1594), wojewoda pomorski. Był czwartym, najmłodszym synem Stanisława, woj. chełmińskiego, i Elżbiety z Elenborgu. Studiował razem z bratem Janem, późniejszym woj. sandomierskim, w Królewcu i w r. 1546 w Tybindze. Wiosną 1556 r. Jan Kostka wspomina w listach do Hozjusza o swym bracie komorniku królewskim; zapewne chodzi tu o Krzysztofa K-ę. Po śmierci ojca K. otrzymał w r. 1557 starostwo golubskie i kościerskie. Na Golubiu zapisał mu Zygmunt August 21 IX 1557 r. 8 000 fl. pożyczone na koszty wyprawy pozwolskiej. Dn. 29 V t. r. dostał z bratem Janem w zastaw jezioro Drużno przynoszące blisko 1 000 fl. rocznego dochodu. Z podziału schedy ojcowskiej dokonanego w Warszawie 10 I 1557 r. wziął dziedziczną po matce Janię w woj. pomorskim i z dawna zastawione Kostkom Śmiłowice na Kujawach, na których dożywocie uzyskał 4 IX 1556 r. K. popierał politykę Zygmunta Augusta w ostatnich 10 latach jego panowania. W r. 1561 posłował od króla na jesienny sejmik pruski do Grudziądza. W marcu 1564 r. przedłożył na sejmie warszawskim do rewizji posiadane przywileje, nie przyłączając się do tych panów pruskich, którzy protestowali przeciwko stosowaniu do nich statutów koronnych. W październiku t. r. podejmował w Golubiu rewizorów wysłanych dla lustracji królewszczyzn w Prusach Król. Był też w Piotrkowie podczas sejmu 1565 r. i w Lublinie w r. 1566. Po śmierci Zygmunta Augusta K. wypowiedział się jednak po stronie pruskich przeciwników egzekucji, popierając swych powinowatych Konopackich, którzy odebrali Wielkopolaninowi S. Przyjemskiemu dobra Łopatki poprzednio im odjęte na mocy egzekucji. W czasie bezkrólewia był też z tego powodu atakowany.
K. był przewidziany razem z kasztelanem chełmińskim J. Dulskim na posła od stanów pruskich do Henryka Walezego po jego wyborze na króla polskiego, do poselstwa tego jednak nie doszło. Razem z bratem Janem pożyczył posłom francuskim Janowi Monlucowi i de Lansacowi, pewne kwoty, a następnie przejął jakieś zobowiązania nowego króla wobec zaciężnych. Sumę, która wzrosła do ponad 100 000 fl., starali się później bracia odebrać, szukając przez wiele lat nawet pośrednictwa papieskiego. W l. 1578 i 1583 wysyłali w tej sprawie do Francji Kaspra Geschkaua, a drugą podróż opata poprzedził bezpośrednio osobisty wyjazd wojewody pomorskiego do Paryża. Podczas drugiego bezkrólewia K. długo podtrzymywał sprawę Henryka, by następnie stać się batorianinem. Na sejmiku grudziądzkim 2 V 1576 r. namawiał stany pruskie do uznania nowego elekta. Po śmierci Achacego Czemy w końcu 1576 r. został wojewodą pomorskim. W r. 1580 zbliżył się do opozycji antybatoriańskiej. W ostry konflikt z królem wszedł w r. 1584, kiedy to nie wykonał mandatu królewskiego i nie wyprowadził z opactwa oliwskiego syna Jana, osadzonego tam wbrew woli bpa H. Rozrażewskiego i Batorego. Podczas następnego bezkrólewia uważano K-ę za zwolennika kandydatury habsburskiej, niemniej wojewoda pomorski witał w Gdańsku lądującego tam Zygmunta.
Jako wojewoda wykazywał K. dużą ruchliwość w życiu sejmikowym własnego województwa i całych Prus, brał udział w przekazywaniu podatków pomorskich do skarbu pruskiego lub koronnego, egzekwował wyroki sądowe. Głośnym stało się wykonanie przezeń wyroku na Krzysztofie Klińskim, nieprawnie obranym opacie pelplińskim, którego 1 IX 1592 r. siłą wyrzucił z klasztoru i uwięził w Golubiu. K. działał w tej sprawie zgodnie z mandatami królewskimi, ale i w interesie swego krewnego Mikołaja Kostki, który następnie objął opactwo. K. brał udział w l. 1581, 1584 i 1586 w komisjach, które miały pogodzić interesy Gdańska i Elbląga w związku z systemem tam i przekopów regulujących przepływ wód Wisły Leniwką i Nogatem. W czasie rządów Batorego bronił partykularnych praw Prus na sejmach. W r. 1589 Zygmunt III wyznaczył go do komisji, która miała zbadać wniesioną przez H. Rozrażewskiego sprawę niedotrzymania przez książąt pomorskich układu z r. 1526 o Lębork i Bytów. Król bawiąc w Gdańsku w r. 1593 w drodze do Szwecji polecił K-ce rozmowy z radą miasta o odebranie niektórych kościołów z rąk protestantów.
Można przyjąć ocenę S. Bodniaka, że «K. był osobistością przeciętną, nie wyróżniającą się niczym w gronie pruskich dostojników». Zwolennik ściślejszego zespolenia Prus Król. z Koroną, okazał się w tej mierze bardziej umiarkowanym niż brat Jan. Katolik łożący na budowę kościołów (w r. 1580 odbudował wieżę kościoła w Radowiskach w woj. chełmińskim), nie należał do fanatyków, jeżeli nie protestował przeciwko umieszczeniu konfederacji warszawskiej wśród praw kaptura na sejmiku pruskim w r. 1587. Utrzymywał bliskie stosunki z S. Hozjuszem, później M. Kromerem, ale i z patrycjatem protestanckiego Torunia. Wydany w Toruniu w r. 1582 polski przekład słynnej mowy K. Warszewickiego do Stefana Batorego został przez toruńskiego tłumacza jemu zadedykowany.
K. ożenił się ok. 1550 r. z Katarzyną Konopacką, córką wojewody pomorskiego Jerzego, z której pozostawił synów: Stanisława, Jerzego, Jana i Krzysztofa (ok. 1556–1603), starostę kościerskiego, który miał brać udział w wojnie domowej we Francji (w oblężeniu La Rochelle), w r. 1578 przebywał z młodszym bratem Janem w Rzymie. W r. 1588 dostał starostwo kościerskie, a po śmierci ojca objął dobra Mroczę w Nakielskiem. Brał udział w wyprawie Jana Zamoyskiego na Wołoszczyznę i odznaczył się w bitwie nad Telezyną. Zmarł w początku 1603 r. Żonaty był z Anną Pilecką. Z trzech córek wojewody Katarzyna wyszła za Jana Trzebuchowskiego, kasztelanica gnieźnieńskiego, Zofię już po śmierci ojca wydano za Stefana Batorego, brata kardynała Andrzeja, Anna, benedyktynka w Chełmnie, została później ksienią w Jarosławiu. Jako opiekun po śmierci brata Jana jego córek, Annie wychodzącej w r. 1593 za Aleksandra Ostrogskiego, wojewodę wołyńskiego, i Katarzynie w rok później za Adama Hieronima Sieniawskiego, wyprawił K. na zamku golubskim szumne wesela. W Golubiu też najczęściej rezydował, a więc poza granicami swego województwa, co mu miała za złe szlachta pomorska, wstawiając się u króla w r. 1580 o przyznanie K-ce starostwa starogardzkiego, a w l. 1592/3 zwrot tczewskiego, na którym Kostkowie z dawna mieli pewne sumy. Przed r. 1573 nabył K. od Latalskich dobra Mroczę w Nakielskiem i tam wzniósł sobie rezydencję. W Mroczy też zmarł 5 VIII 1594 r. Pochowano go w Golubiu, gdzie mu synowie w kościele parafialnym wznieśli renesansowy nagrobek z piaskowca.
Nagrobek w kościele paraf. w Golubiu z leżącą postacią rycerza; – Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Niesiecki; Paprocki; Uruski; Żychliński, XXX; Czaplewski, Senatorowie Prus Król.; – Bodniak S., Stanisław Kostka, „Roczn. Gdań.” T. 6: 1937; Glemma T., Piotr Kostka, „Roczniki Tow. Nauk. w Tor.” R. 61: 1959 z. 2; Lengnich, Gesch. d. preuss. Lande, II–IV; Wierzbowski T., Krzysztof Warszewicki, W. 1887; – Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 1; Annales Monasterii Olivensis Ord. Cist., Curavit P. Czaplewski, Tor. 1916–9, Fontes, XX; Arch. Zamoyskiego, I, III; Diariusze i akta sejmowe 1591–1592, Wyd. E. Barwiński, Kr. 1911, Script. Rer. Pol., XXI; Hosii epistolae, II; Korespondencja H. Rozrażewskiego, Wyd. P. Czaplewski, Tor. 1937–47 I–II, Fontes, XXX, XXXI; Księgi podskarbińskie; Lustracja województwa pomorskiego 1565, Wyd. S. Hoszowski, Gd. 1961; Lustracja województw malborskiego i chełmińskiego 1570, Wyd. S. Hoszowski, Gd. 1962; Matricularum summ., V nr 3472; Mon. Pol. Vat., IV–VI, VII 411, 581, 607, 621, 664; Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro; Regestra thelonei aquatici Vladislaviensis saeculi XVI, Wyd. S. Kutrzeba, F. Duda, Kr. 1915; – AGAD: Metryka Kor. nr 89 k. 172, 177, nr 127 k. 161, nr 136 k. 167; Arch. Tor.: V 10 k. 49, 54, 57, 58, XI 6 k. 18; B. Czart.: rkp. 1322, 1605, 1607, 1609, 1619; Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Kartoteka Komitetu Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski; – Bibliogr. do Krzysztofa Kostki (syna): Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III, I; – Diariusz poselstwa polskiego do Francji po Henryka Walezego w 1573 r., Oprac. A. Przyboś i R. Żelewski, Wr. 1963; – AGAD: Metryka Kor. nr 134 k. 394, nr 139 k. 277, nr 148 k. 55, 76; B. Czart.: rkp. 1322, 1607 s. 767.
Andrzej Tomczak