Mielżyński Krzysztof h. Nowina (zm. 1658), poseł sejmowy, starosta kcyński. Syn Krzysztofa i Zofii Popowskiej. Osierocony wcześnie przez ojca, wychowywał się w l. 1608–15 pod opieką stryja Mikołaja, z czasem kasztelana gnieźnieńskiego (zob.). Sejmik średzki we wrześniu 1622 wyznaczył go na jednego z deputatów słanych do skonfederowanego wojska dla układów. Z polecenia sejmiku odbytego w grudniu t. r. jeździł, wraz z innymi delegatami, do lisowczyków z komendy S. Stroynowskiego z wezwaniem, by rozchodząc sic spod chorągwi, omijali województwa wielkopolskie. Posłował z Wielkopolski na sejm 1626 r. Podpisał 10 V 1632 uchwałę sejmiku średzkiego zwołanego po śmierci Zygmunta III dla zapewnienia bezpieczeństwa woj. poznańskiego i kaliskiego. Obrany posłem na pierwszy z sejmów odprawianych w r. 1635, został deputowany na Trybunał Skarbowy w Radomiu. Na sejmiku odbytym po tym sejmie, podpisał 30 IV t. r., obok dziewięciu innych posłów wielkopolskich, protestację przeciwko takiej formie uchwał, w jakiej zostały opublikowane. Dn. 25 I 1636 sejmik średzki wyznaczył go w skład deputatów dla odebrania zaległych rozliczeń z czopowego i podymnego od szafarzy wielkopolskich. Sejm 1638 r. (na który nie posłował) wyznaczył go do komisji dla ustalenia granic Wielkopolski ze Śląskiem, Brandenburgią i Pomorzem Zachodnim. Posłował raz jeszcze w r. 1639. Był już starostą kcyńskim, kiedy go 11 IV 1647 sejmik przedsejmowy wyznaczył na jednego z rewizorów do Nowej Wsi, fundacji Samuela Targowskiego przeznaczonej na wykup jeńców z niewoli pogańskiej. Z sejmiku 8 VI 1648 został deputowany do popisu postanowionych wtedy zaciągów. T. r. uzyskał wyznaczenie komisarzy królewskich celem dokonania taksacji trzymanego przez siebie, mocno zniszczonego wójtostwa kcyńskiego, które pragnął podźwignąć. Starostwa kcyńskiego zrzekł się zrazu na rzecz syna Jakuba, ale kiedy ten zmarł w r. 1653, przejął je z powrotem. Z sejmiku 28 IV 1655 był delegowany do Kościana dla odprawienia tam okazowania pospolitego ruszenia tego powiatu.

M-ego łączyły nader bliskie stosunki z braćmi Opalińskimi, Krzysztofem, wojewodą poznańskim, i Łukaszem, wtedy jeszcze podkomorzym poznańskim. Zwłaszcza ten drugi darzył go szczególnym zaufaniem. M. był ich doradcą w sprawach gospodarczych, wyszukiwał dla nich skrzętnie kredytorów, a werbował też i stronników politycznych, przede wszystkim z grona swych licznych krewnych i powinowatych. Robił na tym doskonałe interesy, biorąc od Łukasza Opalińskiego raz po raz wsie w dzierżawę na korzystnych warunkach. Wojewoda poznański uskarżał się bratu, iż M., «dumny ślachcic» rywali do owych dzierżaw umie niekiedy odsuwać pogróżkami i siłą, jak to się zdarzyło z P. Żegockim, starostą kościańskim protegowanym właśnie przez wojewodę. Jednak incydenty te współpracy na dłuższą metę nie popsuły.

M. był dziedzicem Dąbrowy, Stradymia (dziś Stradyń), Łąkiego i Błocka w pow. kościańskim. Miał ponadto ze spadku po stryju Mikołaju części Uzarzewa i Święcina w pow. poznańskim, do których przykupił inne części. Zmarł w Poznaniu 4 X 1658 i został pochowany u tamtejszych jezuitów. Jego żoną była zaślubiona w r. 1623 Elżbieta Niegolewska, córka Macieja i Katarzyny Orzelskiej, ur. w r. 1608. Po śmierci męża trzymała z mocy praw dożywotnich starostwo kcyńskie, z którego w r. 1660 ustąpiła na rzecz syna Macieja. Umarła w Poznaniu w r. 1684 i spoczęła obok męża w podziemiach kościoła Jezuitów. Z synów najstarszy Jakub umarł młodo, Stanisław poległ pod Suczawą w r. 1653, Maciej został kasztelanem śremskim (zob.). Z córek Anna była zamężna za Kazimierzem Rogalińskim, Jadwiga zrazu za Władysławem Manieckim, potem za Fabianem Wilhelmem Rosenem, pułkownikiem królewskim, Dorota – niezamężna, Zofia za Wojciechem Kierskim, Katarzyna była ksienią w Owińskach.

Niesiecki; Uruski; Żychliński; – Akta do dziejów Polski na morzu, Gd. 1951 VII cz. 1; Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 2; Kopia pobożnej pamięci JMci Pani Elżbiety Orzelskiej, P. 1886; Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza, 1641–1653, Wr. 1957; Vol. leg., III 863, 938; – Arch. Państw. w P.: Akta grodz. Kalis. 259 k. 122, 266 k. 478v., 273 k. 290, 279 k. 935, Kcyń. 46 k. 333, 334, Poznań. 32 k. 428, 37 k. 324v., 363, 371, 42 k. 1139, 46 k. 286v., 359 k. 54, 663 k. 532, 665 k. 483, 666 k. 187, 673 k. 510v.–514v., 677 k. 1466v.–1469v., 684 k. 563, 692 k. 215, 725 s. 29–30, Wschow. 62 k. 475v.

Włodzimierz Dworzaczek