Skarbek Krzysztof h. Abdank (ok. 1630–1706), pułkownik wojsk kor., poseł na sejmy, kasztelan halicki. Pochodził z linii osiadłej w woj. ruskim, był synem Rafała, zapewne porucznika wojsk kor., i Jadwigi z Piaseckich.
S. służył w wojsku kor. od r. 1648. Jak się wydaje wziął udział w bitwie korsuńskiej w t.r. W regestrach chorągwi z tego okresu figuruje kilku Skarbków (bez podanego imienia). Być może właśnie S. służył w r. 1653 w chorągwi woj. ruskiego Stanisława Lanckorońskiego pod dowództwem Wacława Teleżyńskiego, a w r.n. przeniósł się pod chorągiew kozacką oboźnego wojskowego Sebastiana Machowskiego. Prawdopodobnie uczestniczył w przegranej bitwie z Moskwą pod Gródkiem Jagiellońskim 29 IX 1655. Zapewne w r. 1664 służył w rocie Mikołaja Hieronima Sieniawskiego, chorążego kor., jako chorąży lub porucznik (był porucznikiem tej chorągwi jeszcze w r. 1670). Wziął udział w bitwie pod Podhajcami w r. 1667.
S. rozpoczął działalność polityczną dopiero pod koniec l. sześćdziesiątych. Na sejmiku przedkonwokacyjnym w r. 1668 szlachta zleciła mu poselstwo na generalny sejmik wiszeński, t.r. po raz pierwszy posłował z ziemi halickiej na sejm konwokacyjny. W r.n. podpisał wraz z ziemią halicką elekcję Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Na drugi sejm 1670 r. posłował od koła wojskowego pod Trembowlą. Na sejmiku halickim 17 XII 1671 obrano go jednym z kandydatów na urząd podsędka halickiego, nominację otrzymał już 24 XII 1671. Na sejmie 1672 r. ponownie reprezentował ziemię halicką. W maju 1673 został marszałkiem sejmiku relacyjnego halickiego oraz deputatem ziemi halickiej na komisję lwowską. W czerwcu t.r. limitowany sejmik relacyjny wyznaczył go do podpisania uchwalonej wtedy wyprawy pieszej i konnej. Brał udział w kampanii przeciw Turkom w t.r., w bitwie chocimskiej odniósł ranę postrzałową. Podczas bezkrólewia po śmierci Michała Korybuta obrano go w grudniu 1674 marszałkiem sejmiku przedkonwokacyjnego i sędzią kapturowym ziemi halickiej. We wrześniu 1675 dowodził podjazdem wysłanym do Podhajec i Zawałowa. Po raz kolejny został marszałkiem sejmiku halickiego w grudniu t.r., był posłem na sejmie koronacyjnym Jana Sobieskiego w r. 1676. W r. 1677 został deputatem do Trybunału Kor., w czerwcu t.r. marszałkował halickiemu sejmikowi relacyjnemu. Dn. 20 VII t.r. został wysunięty przez szlachtę halicką na urząd sędziego halickiego; nominację od Jana III otrzymał w Gdańsku 5 VIII t.r. W r. 1678 marszałkował halickiemu sejmikowi przedsejmowemu, na którym obrano go posłem na sejm grodzieński 1678/9 r. Na sejmie tym wybrany został na deputata do boku króla z izby poselskiej.
W maju 1679 wyznaczono S-ka na deputata ziemi halickiej na komisję lwowską, a w lipcu szlachta uchwaliła wypłacić mu za zasługi 1 tys. złp. W t.r. po raz kolejny przewodniczył przedsejmowemu sejmikowi halickiemu, posłował z ziemi halickiej na sejm w t.r. W r. 1681 otrzymał urząd podwojewodziego krakowskiego i sędziego żydowskiego od Andrzeja Potockiego, ówczesnego woj. krakowskiego, jako porucznik jego chorągwi husarskiej (urząd sędziego objął dopiero w maju 1682). Marszałkiem halickiego sejmiku przedsejmowego i posłem został także w styczniu 1683. W kampanii wiedeńskiej w t.r. był porucznikiem chorągwi husarskiej nowego woj. krakowskiego Feliksa Potockiego i faktycznie dowodził jego pułkiem (już w styczniu 1683 tytułowano S-ka pułkownikiem JKM). Chorągiew husarska Potockiego podczas bitwy pod Wiedniem znajdowała się w składzie lewego skrzydła dowodzonego przez M. H. Sieniawskiego i jako jedna z trzech chorągwi polskiej jazdy przeprowadziła próbne szarże na nieprzyjaciela. Wkrótce po kampanii wiedeńskiej objął S. ponownie funkcję porucznika chorągwi A. Potockiego, już kaszt. krakowskiego i hetmana polnego kor. Porucznikiem tej chorągwi był prawdopodobnie do śmierci, a przynajmniej do r. 1703 (od r. 1692 po śmierci A. Potockiego jej nominalnym szefem był królewicz Konstanty Sobieski).
S. posłował z ziemi halickiej na sejm 1685 r.; wyznaczono go na nim do komisji hibernowej. W trakcie kampanii 1685 r., dowodził skwadronem husarii. W r. 1686, podczas koncentracji wojsk przed wyprawą hetmana w. kor. Stanisława Jabłonowskiego do Mołdawii, dowodził jednym z trzech obozów (nad Dniestrem na przeciw Ujścia). W r. 1688 był posłem ziemi halickiej na sejm. Przed sejmem nadzwycz. 1688/9 r. marszałkował sejmikowi halickiemu i został posłem z tej ziemi na sejm. Reprezentował ziemię halicką także na sejmie warszawskim 1690 r., wyznaczony wówczas do deputacji, która miała rozstrzygnąć możliwości dalszej wojny z Turcją.
W r. 1691 otrzymał S. kasztelanię halicką. W lutym r.n. wraz z łowczym kor. Stefanem Potockim obronił Rohatyn przed najazdem tatarskim. W maju 1693 hetman Jabłonowski wysłał go, wraz ze star. horodelskim Andrzejem Prusinowskim, do Jana III z przedstawieniem potrzeb wojska w związku z przyszłą kampanią (nieopłacane wojsko groziło buntem i nie chciało stosować się do poleceń hetmanów). S. cieszył się zaufaniem żołnierzy, w l. dziewięćdziesiątych był kilkakrotnie dystrybutorem hiberny. Pozostawał też w dobrych stosunkach z hetmanami kor., szczególnie z Andrzejem i Feliksem Potockimi. Wydaje się, że szczególnie blisko związany był z królewiczem Konstantym Sobieskim. Od r. 1699 był komisarzem jego dóbr (przynajmniej do r. 1703). W r. 1694 wyznaczony przez Jana III na komisarza brał udział w rokowaniach z posłem bawarskim M. Ch. Mayrem w sprawie umowy ślubnej królewny Teresy Kunegundy Sobieskiej. W maju 1696 był członkiem komisji polsko-cesarskiej w Stryju dla rozstrzygnięcia sporów pogranicznych z Węgrami.
S. wziął udział w radzie senatu po śmierci Jana III w Warszawie 26 VI t.r. W lipcu 1696 szlachta halicka obrała go sędzią kapturowym. Na sejmie konwokacyjnym w t.r. został członkiem deputacji przy hetmanach kor. do rozpatrzenia wniosków skonfederowanego wojska. Pierwotnie należał do grona zwolenników wyboru Jakuba Sobieskiego na króla, aczkolwiek poseł francuski M. Poligniac wymieniał go wśród senatorów pozyskanych za pieniądze dla kandydatury francuskiej ks. Franciszka Contiego. Wobec braku szans królewicza Jakuba, poparł S. kandydaturę elektora saskiego Fryderyka Augusta i oddał na niego głos na elekcji w r. 1697. W t.r. zapewne uczestniczył w sejmie koronacyjnym Augusta II w Krakowie, został na nim wyznaczony na senatora – rezydenta na ostatni kwartał t.r. W dn. 27–30 V 1698 wziął udział w radzie senatu w Warszawie, uczestniczył także w radzie senatu we Lwowie 20 VIII t.r. Na odbywającej się następnego dnia wielkiej radzie wojennej z udziałem wyższych dowódców wojska saskiego poparł S. stanowisko hetmanów kor. proponujących oblężenie Kamieńca Podolskiego. Najazd tatarski pokrzyżował całkowicie polskie plany wojenne. W dwudniowej bitwie pod Podhajcami (8–9 IX t.r.) S. dowodził, wspólnie z kaszt. kamienieckim Nikodemem Żaboklickim, głównymi siłami polskimi, które dołączyły do wojsk hetmana polnego kor. F. Potockiego. W nocy z 8/9 IX na naradzie wojennej S. i Żaboklicki optowali za powtórzeniem zaczepno-odpornych działań Sobieskiego z r. 1667, ale ostatecznie przyjęto bardziej defensywny plan F. Potockiego. Hetman polny zrezygnował z budowy umocnień ziemnych, jazdę podzielił na szereg niewielkich skwadronów, piechotę zaś pozostawił na przedmieściach Podhajec. W drugim dniu bitwy S. dowodził lewym skrzydłem drugiego zasadniczego rzutu sił polskich w składzie 4 skwadronów husarii.
Prawdopodobnie już w r. 1698 S. znalazł się w obozie przeciwników Augusta II. Na sejmie pacyfikacyjnym 1699 r. był deputatem do paktów konwentów. W r.n. ponownie pełnił obowiązki dystrybutora hiberny. W czerwcu 1702 szlachta halicka powierzyła mu obowiązki rotmistrza pospolitego ruszenia. W obozie skonfederowanej szlachty pod Sandomierzem we wrześniu t.r. pełnił obowiązki duktora swojej ziemi. Jesienią t.r. został obrany dystrybutorem wojskowym na kole generalnym pod Kamieniem. Prawdopodobnie walczył na Ukrainie przeciw powstaniu Semena Palija. Wziął udział w sejmie lubelskim 1703 r., na którym wyznaczono go na deputata do inwentaryzacji skarbu kor. i przekazania go podskarbiemu kor. Janowi Jerzemu Przebendowskiemu. Przebywał następnie w obozie wojsk kor. Po niepowodzeniu działań wojennych podjętych przeciw Szwedom, za co winą obarczano hetmana polnego lit. Michała Wiśniowieckiego, który odmówił współdziałania z armią kor., hetman w. kor. Hieronim Lubomirski wysłał S-ka do króla ze skargą na postępowanie Wiśniowieckiego. Podczas rady w Jaworowie 21 XI t.r. S. zdecydowanie opowiedział się przeciw wysyłaniu poselstwa do cara Piotra I. Wraz z grupą deputatów, wybranych przez sejm lubelski do sprawowania nadzoru nad rokowaniami prowadzonymi przez Augusta II, podpisał ułożony w tym duchu list do woj. chełmińskiego Tomasza Działyńskiego, posła do Moskwy. Protestację przeciw temu poselstwu złożono też w grodzie lwowskim. Nie zdecydował się jednak S. na definitywne zerwanie z Augustem II. Jeszcze w lecie 1704 znajdował się zapewne w obozie wojsk saskich, a 27 VIII t.r. zwołał sejmik obozowy zwolenników Augusta II.
S. posiadał dobra Michalcze w ziemi halickiej, wieś Rumno w ziemi lwowskiej oraz dobra Ossala w woj. sandomierskim. Ponadto dzierżawił lub miał w zastawie majątki Sieniawskich: Babuchów w ziemi halickiej, Cieplice i Koniuszki w ziemi przemyskiej oraz Czemierzyńce w ziemi lwowskiej. Niektóre z nich znajdowały się w rękach rodziny już w l. dwudziestych XVII w. Po konflikcie z Adamem Sieniawskim w poł. l. dziewięćdziesiątych dobra te zostały na przełomie XVII i XVIII w. wykupione przez A. Sieniawskiego. Oprócz tego dzierżawił S. m.in. Czarnuszewice (na Rusi), był właścicielem lub dzierżawcą Plenikowa i Stryjaniec (w ziemi przemyskiej) oraz Poruczyna (w ziemi lwowskiej). W r. 1701 sejmik halicki prosił króla, aby «uroczysko» Hawryłów Kamień koło Obertyna zostało nadane S-kowi prawem dziedzicznym. Zmarł w sędziwym wieku w r. 1706, przed 27 III. Pochowany został w katedrze lwowskiej.
S. był żonaty dwukrotnie, po raz pierwszy z Czołhańską (imię nieznane). Jego drugą żoną była Helena z Gołyńskich (zm. po 22 IV 1703). W pierwszym małżeństwie miał synów: Władysława (zob.), Jana (zob.) i córkę Zofię (w zakonie benedektynek Bogumiłę) (zm. 1730), od r. 1718 ksienię klasztoru p. wezw. Wszystkich Świętych we Lwowie. Z drugiego małżeństwa pozostawił syna Antoniego.
Estreicher; Borkowska M., Słownik mniszek benedyktyńskich w Polsce, Tyniec 1989 s. 65; Niesiecki; Uruski, IX 214; Żychliński, XXV; Elektorowie; Elektorów poczet; Twardowski B., Spis rycerstwa walczącego z Janem III pod Wiedniem, P. 1883; Urzędnicy, III/1; – Chowaniec C., Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r., W. 1932; Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską, P. 1856 s. 76, 200; Niedźwiecki M., Z przeszłości Żółkwi, Lw. 1908 s. 59; Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj królowie rodacy, W. 1980; Piwarski K., Hieronim Lubomirski hetman wielki koronny, Kr. 1929; tenże, Votum Hieronima Lubomirskiego na sejmie lubelskim 1703 r., „Przegl. Hist.-Wojsk.” R. 6: 1933 s. 109; Poraziński J., Sejm lubelski w 1703 r., Tor. 1988 s. 123; Wimmer J., Wiedeń 1683, W. 1983 s. 220; Wojtasik J., Ostatnia rozprawa zbrojna z Turkami i Tatarami w r. 1698, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XIII Cz. 2: 1967 s. 149; tenże, Podhajce 1698, W. 1990 s. 91, 93, 115 i n.; Zdzitowiecka-Jasieńska H., Konfederacja Baranowskiego w dobie bezkrólewia po Janie III, Wil. 1930 s. 54 (nadb. z „Ateneum Wil.”); – Akta grodz. i ziem., XXI, XXII, XXIV, XXV; Aurum auro superadditum…, Lw. 1713 k. D; Diariusz napadu tatarskiego w r. 1692, Wyd. L. Finkel, „Kwart. Hist.” R. 4: 1890 s. 291; Golejowicz S. A., Literae ad immortalitatem ingentium […] Christophori […] Skarbek castellani Haliciensi…, Zamość 1706; Morsztyn Z., Sławna wiktoria nad Turkami […] pod Chocimiem otrzymana…, w: Muza domowa, W. 1954 II 121; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, II cz. 1; Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, Wr. 1958; Venimus, vidimus, Deus vicit, Wyd. M. Nagielski, W. 1984 s. 79; Vol. leg., V 337, 553, 711, 773, 842, 848, VI 14, 38, 100; Załuski, Epistolae, I 941, 1384, II 41, III 582–3, IV 362; – AGAD: ASW dz. 82 nr 1, dz. 85 nr 69, 70, 85, 86, 94, 100, Arch. Radziwiłłów Dz. V nr 14149, Sigillata, t. 12 s. 122v.; AP w Kr.: Castr. Crac. Rel. 109A s. 943–946; B. Czart.: rkp. 192 s. 228–248, rkp. 197 s. 497, 514, 757, rkp. 530 s. 63–64, rkp. 1676 s. 481–488, rkp. 2523 s. 26, rkp. 2524 s. 8, 172, rkp. 2636 s. 61, rkp. 2658 s. 419, rkp. 2673 s. 6, 8, 173, rkp. 2756 s. 147, rkp. 5948 nr 38610, 38620, 38622, 38625, 38626, 38632–38635, 38649; B. PAN w Kr.: rkp. 1081 s. 10, 59, rkp. 6098 k. 90; L’vivs’ka deržavna naukova biblioteka im. V. Stefanika we Lw.: F 145 (Arch. Jabłonowskich z Bursztyna, zawiera arch. Skarbków – nie wykorzystane).
Adam Kaźmierczyk