INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Krzysztof Morsztyn (Morstin) «starszy» h. Leliwa  

 
 
1522 - 1600
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Morsztyn (Morstin) Krzysztof «starszy» h. Leliwa, zwany Pawlikowskim (1522–1600), protektor arianizmu. Był drugim z kolei synem Stanisława, bachmistrza wielickiego (zob.), i Agnieszki, córki Kaspra Bera (zob.), bratem Floriana (zob.). Studiował w Wittenberdze (1538), co wpłynęło zapewne na jego dość wczesne opowiedzenie się po stronie reformacji. Początkowo był zwolennikiem luteranizmu, następnie (w nie znanym bliżej czasie) stał się gorliwym wyznawcą doktryny braci polskich. M. należał do grona zamożnej szlachty małopolskiej. W wyniku podziału dóbr po ojcu, dokonanego 15 III 1557 z braćmi: Erazmem (zm. 1579), Florianem i Franciszkiem, otrzymał w spadku Pawlikowice i Taszyce w pow. szczyrzyckim, do czego później (1583) doszły Koźmice Wielkie (w pow. krakowskim) oraz inne majętności. Jak wynika z akt sądowych, M. miewał stosunkowo częste zatargi z sąsiadami (m. in. jego słudzy mieli poranić Mateusza Olszowskiego, który był famulusem starosty dobczyckiego, Stanisława Czernego).

M. był zaprzyjaźniony z Faustem Socynem, w którego listach często występuje. W Pawlikowicach u M-a znalazł też włoski herezjarcha schronienie przed atakami nieprzyjaciół (Socyn przebywał tu od marca 1583 do wiosny 1587). W r. 1584 M. był świadkiem dysputy stoczonej przez Fausta na synodzie w Chmielniku z niemieckim heretykiem Chrystianem Franckenem, a w Krakowie przysłuchiwał się polemice Socyna z Francesco Puccim. W lecie 1586 Faust poślubił córkę M-a Elżbietę (z małżeństwa tego została córka Agnieszka) oraz zaprzyjaźnił się bardzo z jego synem, Krzysztofem Morsztynem «młodszym» (zob.). M. miał nawet zamiar powierzyć edukację swych dzieci arianinowi Andrzejowi Wojdowskiemu, do czego jednak ostatecznie nie doszło z powodu odmowy Wojdowskiego. M. zmarł w r. 1600.

M. żenił się dwukrotnie: po raz pierwszy z Elżbietą Sieczko, córką Stanisława (przed r. 1566), powtórnie z Urszulą Bron(i)owską, córką Wincentego (w r. 1575 lub nieco wcześniej). Z obu żon doczekał się sześciu synów, a mianowicie: Krzysztofa «młodszego» (zob.), Andrzeja (zob.), Adama (zm. po r. 1632), Tobiasza (zm. między r. 1632 a 1634, żonatego z Elżbietą Cetys), Samuela (zm. po r. 1638) i Jakuba (zm. po r. 1606). Z pięciu córek M-a dwie urodziły się najpewniej z pierwszej żony, mianowicie: Elżbieta (zm. 1587), żona Socyna, oraz Zuzanna, która w r. 1587 była żoną Jakuba Słonkowskiego; z pozostałych Faustyna była żoną Jakuba Przypkowskiego, Jadwiga wyszła za mąż za Jana Lubienieckiego, a Katarzyna poślubiła Mikołaja Sawinę. Wg „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego…” groby ariańskie przetrwały w Pawlikowicach jeszcze do schyłku XIX w.

 

Słown. Geogr., (Pawlikowice); Niesiecki; Uruski; – Budka W., Nowe szczegóły do biografii Fausta Socyna, „Reform. w Pol.” R. 3: 1924 s. 292–5; Chmaj L., Faust Socyn (1539–1604), W. 1963; Kot S., Socinianism in Poland. The Social and Political Ideas of the Polish Antitrinitarians, Boston 1957; Kukulski L., Dookoła „Pokuty w kwartanie”, „Pam. Liter.” R. 59: 1968 z. 2; Pelc J. Zbigniew Morsztyn, arianin i poeta, Wr. 1966; Urban W., Losy braci polskich od założenia Rakowa, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 1: 1956 s. 136 (Dodatek); – Socyn F., Listy, W. 1959 I–II; – B. Narod.: rkp. nr IV 5576 t. I (Summariusz dokumentów Morsztynów).

Janusz Tazbir

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.