Morsztyn (Morstin) Krzysztof «starszy» h. Leliwa, zwany Pawlikowskim (1522–1600), protektor arianizmu. Był drugim z kolei synem Stanisława, bachmistrza wielickiego (zob.), i Agnieszki, córki Kaspra Bera (zob.), bratem Floriana (zob.). Studiował w Wittenberdze (1538), co wpłynęło zapewne na jego dość wczesne opowiedzenie się po stronie reformacji. Początkowo był zwolennikiem luteranizmu, następnie (w nie znanym bliżej czasie) stał się gorliwym wyznawcą doktryny braci polskich. M. należał do grona zamożnej szlachty małopolskiej. W wyniku podziału dóbr po ojcu, dokonanego 15 III 1557 z braćmi: Erazmem (zm. 1579), Florianem i Franciszkiem, otrzymał w spadku Pawlikowice i Taszyce w pow. szczyrzyckim, do czego później (1583) doszły Koźmice Wielkie (w pow. krakowskim) oraz inne majętności. Jak wynika z akt sądowych, M. miewał stosunkowo częste zatargi z sąsiadami (m. in. jego słudzy mieli poranić Mateusza Olszowskiego, który był famulusem starosty dobczyckiego, Stanisława Czernego).
M. był zaprzyjaźniony z Faustem Socynem, w którego listach często występuje. W Pawlikowicach u M-a znalazł też włoski herezjarcha schronienie przed atakami nieprzyjaciół (Socyn przebywał tu od marca 1583 do wiosny 1587). W r. 1584 M. był świadkiem dysputy stoczonej przez Fausta na synodzie w Chmielniku z niemieckim heretykiem Chrystianem Franckenem, a w Krakowie przysłuchiwał się polemice Socyna z Francesco Puccim. W lecie 1586 Faust poślubił córkę M-a Elżbietę (z małżeństwa tego została córka Agnieszka) oraz zaprzyjaźnił się bardzo z jego synem, Krzysztofem Morsztynem «młodszym» (zob.). M. miał nawet zamiar powierzyć edukację swych dzieci arianinowi Andrzejowi Wojdowskiemu, do czego jednak ostatecznie nie doszło z powodu odmowy Wojdowskiego. M. zmarł w r. 1600.
M. żenił się dwukrotnie: po raz pierwszy z Elżbietą Sieczko, córką Stanisława (przed r. 1566), powtórnie z Urszulą Bron(i)owską, córką Wincentego (w r. 1575 lub nieco wcześniej). Z obu żon doczekał się sześciu synów, a mianowicie: Krzysztofa «młodszego» (zob.), Andrzeja (zob.), Adama (zm. po r. 1632), Tobiasza (zm. między r. 1632 a 1634, żonatego z Elżbietą Cetys), Samuela (zm. po r. 1638) i Jakuba (zm. po r. 1606). Z pięciu córek M-a dwie urodziły się najpewniej z pierwszej żony, mianowicie: Elżbieta (zm. 1587), żona Socyna, oraz Zuzanna, która w r. 1587 była żoną Jakuba Słonkowskiego; z pozostałych Faustyna była żoną Jakuba Przypkowskiego, Jadwiga wyszła za mąż za Jana Lubienieckiego, a Katarzyna poślubiła Mikołaja Sawinę. Wg „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego…” groby ariańskie przetrwały w Pawlikowicach jeszcze do schyłku XIX w.
Słown. Geogr., (Pawlikowice); Niesiecki; Uruski; – Budka W., Nowe szczegóły do biografii Fausta Socyna, „Reform. w Pol.” R. 3: 1924 s. 292–5; Chmaj L., Faust Socyn (1539–1604), W. 1963; Kot S., Socinianism in Poland. The Social and Political Ideas of the Polish Antitrinitarians, Boston 1957; Kukulski L., Dookoła „Pokuty w kwartanie”, „Pam. Liter.” R. 59: 1968 z. 2; Pelc J. Zbigniew Morsztyn, arianin i poeta, Wr. 1966; Urban W., Losy braci polskich od założenia Rakowa, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 1: 1956 s. 136 (Dodatek); – Socyn F., Listy, W. 1959 I–II; – B. Narod.: rkp. nr IV 5576 t. I (Summariusz dokumentów Morsztynów).
Janusz Tazbir