Stegmann Krzysztof (Chrystian) (ok. 1624 – ok. 1661), działacz ariański.
Ur. w Marchii Brandenburskiej, był synem Joachima starszego (zob.), młodszym bratem Joachima młodszego (zob.).
Do Polski przybył S. zapewne jako dziecko razem z ojcem w r. 1626 i prawdopodobnie uczył się w Akad. Rakowskiej, gdzie ojciec był rektorem. W r. 1640 synod wyłożył pewne środki na edukację teologiczną S-a z myślą o przygotowaniu go do urzędu ministra w gminie w Koloszwarze (obecnie Cluj-Napoca) w Siedmiogrodzie, skąd stale przychodziły prośby o pomoc. S. mieszkał w domu ministra rakowskiego, teologa Piotra Morzkowskiego i gorliwie zgłębiał dzieła teologiczne. W r. 1643 na polecenie synodu przydzielono go jako alumna do pomocy nauczycielom w szkole w Lucławicach (Lusławicach), jednym z centrów kulturalno-wyznaniowych braci polskich po upadku Rakowa. W r. 1645 (wg F. S. Bocka) został przydzielony jako opiekun i towarzysz młodemu Hieronimowi Moskorzowskiemu, który w sierpniu t.r. rozpoczął peregrynację po Prusach Królewskich i Książęcych. Obaj wypłynęli w sierpniu 1647 z Gdańska w podróż zagraniczną, o czym szczegółowo informuje diariusz Moskorzowskiego. Przez Amsterdam i Utrecht dotarli do Lejdy, gdzie 20 II 1648 wpisał się S. na fakultet medyczny tamtejszego uniwersytetu jako Germanus Brandenburgensis, dodając po nazwisku przydomek Tribander, używany przez jego stryja Wawrzyńca (zob.). Dn. 28 II t.r. Moskorzowski i S. widzieli się w Hadze z powracającymi z Francji Janem i Markiem Sobieskimi, a podczas powtórnego pobytu tamże w sierpniu S. wygłosił po łacinie mowę do poznanego wtedy F. Le Roy hr. Viadora, posła króla hiszpańskiego Filipa IV do republiki Zjednoczonych Prowincji. Sierpień poświęcili obaj podróżnicy na zwiedzanie Niderlandów hiszpańskich; widzieli m.in. Dortrecht, Antwerpię, Brukselę i Lowanium. Po powrocie do Lejdy uczestniczył S. na początku r. 1649 w sporze Moskorzowskiego ze studentem szwedzkim E. Therserusem, który wyrażał niepochlebne opinie o Polsce. Dn. 26 V t.r. w Haarlem, Moskorzowski i S. spotkali się ze Stanisławem Lubienieckim. Podczas pobytu w Niderlandach S. nawiązał kontakty z tamtejszymi remonstrantami, m.in. dwukrotnie spotkał się z ministrem zboru arminiańskiego J. Naeranusem i t.r. wpisał się do jego sztambucha. W sierpniu obaj podróżnicy wyjechali do Francji; przez Paryż dotarli do Orleanu, gdzie Moskorzowski zapisał się na uniwersytet. S., jak się przypuszcza, również brał udział w życiu tej uczelni; w październiku w imieniu nacji germańskiej witał nowo wybranego rektora łacińską mową. Obaj podróżnicy zwiedzili zamki nad Loarą, a w lipcu 1650 przenieśli się z Orleanu do Saumur, skąd wyjechali w styczniu r.n. Moskorzowski wrócił zapewne do Rzpltej; S. pozostał prawdopodobnie jakiś czas w Lejdzie, bowiem synod w Czarkowach 1651 r. upominał go, by oddał się całkowicie studiom teologicznym. Po powrocie do Rzpltej został S. skierowany w r. 1653 do Słucka w woj. nowogródzkim, aby uczyć w tamtejszej szkole.
W r. 1655 na polecenie synodu zastąpił S. swojego brata Joachima na urzędzie ministra zboru w Siedliskach (woj. lubelskie). Podczas najazdu szwedzkiego znalazł się z grupą współwyznawców w Krakowie, od października t.r. okupowanym przez Szwedów; być może był w gronie braci polskich przybyłych do Krakowa w kwietniu 1656. Wg autorów pism skierowanych przeciw okupantom i ich polskim poplecznikom należał do zaufanych doradców szwedzkiego gubernatora miasta P. Würtza; «żaden przy Wirtzu nie był, kto by tak wysoką polszczyzną mówić albo pisać mógł, jedno Stegman, Lubieniecki, Wespazjan Szlichtyng, którzy u Wirtza ustawicznie przesiedzili» („Przysługa ariańska...”, [b.m.w.] 1659). S-owi zarzucano też, że jako zaciekły zdrajca stale porozumiewa się ze Szwedami, pisze paszkwile na króla Jana Kazimierza i marsz. w. kor. Jerzego Lubomirskiego, a nawet ucieka się do czarów. Lubieniecki odpierając zarzuty przeciw arianom tłumaczył, że do pisania listów łacińskich bywał dopuszczany tylko jeden z nich, Niemiec; być może chodziło mu o S-a. S. podpisał instrukcję z 4 III 1657 dla delegatów arian udających się z prośbą do króla Szwecji Karola X Gustawa, by w pertraktacjach dotyczących przekazania Krakowa ks. siedmiogrodzkiemu Jerzemu II Rakoczemu, król szwedzki wyjednał przestrzeganie przez Siedmiogrodzian pełnych swobód wyznaniowych. Po kapitulacji Krakowa, 24 VIII t.r., i zajęciu go ponownie przez wojska polskie, S. razem m.in. z Lubienieckim i Jonaszem Szlichtyngiem powędrował z wojskiem szwedzkim na północ, spodziewając się w przyszłych rokowaniach pokojowych uzyskać za pośrednictwem Karola X Gustawa przebaczenie Jana Kazimierza oraz swobody wyznaniowe. Wziął udział w składce, jaką na koszty misji specjalnego delegata Lubienieckiego przeprowadzili wśród siebie członkowie zboru mniejszego. Na początku października wyjechał ze Szlichtyngiem i Lubienieckim ze Szczecina do Wolgastu (Wołogoszczy), gdzie przebywał Karol X Gustaw; delegatom nie udało się jednak niczego u niego uzyskać. Pod koniec t.r. osiadł z gronem współwyznawców w Kluczborku (w księstwie brzeskim na Śląsku), skąd okazjonalnie jeździł w sprawach kościelnych do Rzpltej; być może przedsięwziął też jakąś dalszą podróż. S. zmarł prawdopodobnie na początku r. 1661. To jego zapewne dotyczy wzmianka w liście Lubienieckiego do dyplomaty szwedzkiego A. Gyldenklau z 14 I t.r. o niewymienionym z imienia Stegmannie, który utonął w czasie przeprawy morskiej. Przypuszczenie to potwierdza brak podpisu S-a na liście egzulantów ariańskich, datowanym w Kluczborku 17 VI.
PSB (Moskorzowski Hieronim Gratus); Wallace R., Antitrinitarian Biography, London 1850 III 257–8; – Ogonowski Z., Ze studiów nad myślą filozoficzną późnego socynianizmu, „Studia Filoz.” T. 3: 1959 nr 12 s. 57–8; Studia nad arianizmem, Oprac. L. Chmaj, W. 1959; Tazbir J., Bracia polscy na wygnaniu, W. 1977; tenże, Diariusz Hieronima Gratusa Moskorzowskiego (1645–1650), „Przegl. Hist.” T. 54: 1963 z. 4; tenże, Stanisław Lubieniecki przywódca ariańskiej emigracji, W. 1961; – Album przyjaciół Jana Naeranusa, Oprac. K. Kotońska, „Odr. i Reform. w Polsce” T. 34: 1989 s. 203; Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae, Hagae 1875 kol. 384; Bock, Historia antitrinitariorum, II; Lubieniecki S., Historia reformationis Polonicae, Oprac. J. Tazbir, W. 1971; Sandius C., Bibliotheca antitrinitariorum, W. 1967; – B. Czart.: rkp. nr 1372 (diariusz Moskorzowskiego).
Henryk Gmiterek