Sapieha Leon Bazyli h. Lis (zm. 1686), podskarbi nadworny i gen. artylerii lit. Ur. bądź 20 III 1652, bądź wiosną 1656, był najmłodszym synem hetmana Pawła Jana (zob.) i Anny Kopciówny, bratem Kazimierza Jana (zob.), Benedykta Pawła (zob.) i Franciszka Stefana (zob.).
Początkowo wychowywany przez jezuitę Daniela Skarżewskiego (Skarżemskiego), studiował S. zapewne między 1663 a 1668 r. w Akademii Wileńskiej, pełniąc m. in. funkcję asystenta kongregacji Nawiedzenia Najśw. Marii Panny. Na przełomie l. sześćdziesiątych i siedemdziesiątych odbył podróż po Europie (m. in. w r. 1672 był w Paryżu, miał już wtedy star. zdzitowskie). Uczestniczył w elekcji 1674 r., wybór Jana III podpisał z woj. brzeskim lit. Posłował na sejm grodzieński 1678/9 r., z którego wyznaczony został na deputata do boku króla na czas kampanii wojennej. Chociaż sam S. nie wyróżnił się szczególnymi zasługami, wzrastające znaczenie polityczne jego braci sprawiło, że król mianował go stolnikiem lit. przed 26 I 1679. Na sejm 1681 r. został posłem ze Słonimia (woj. nowogródzkie) i wybrany na nim został na deputata do zatwierdzenia rachunków skarbowych; awansował też wówczas (luty) na podskarbiego nadwornego lit. Posłował następnie na sejm w r. 1683, na którym 25 III podpisał dyplom inwestytury ks. kurlandzkiemu Fryderykowi Kazimierzowi. Z pewnością wziął udział w działaniach wojennych armii lit. na Słowacji i Węgrzech w r. 1683, wystawiając własnym kosztem chorągiew petyhorską (120) i dragońską (80). Na początku stycznia 1684 otrzymał S. od królowej Marii Kazimiery obietnicę uzyskania urzędu gen. artylerii lit. Bracia starali się o star. generalne żmudzkie dla S-y, król odmówił jednak poparcia tych zabiegów. Przed 3 VI t. r. otrzymał S. urząd generała artylerii lit. (nominacja w Metryce Lit. z datą 7 IX). Wziął udział w kampanii wojennej 1686 r.
W spadku po ojcu S. odziedziczył dobra: Różaną z Kosowem (pow. słonimski), Siemiatycze (ziemia drohicka), Raśnę z Minkowiczami, Zubaczami, Czerniewem, Litwinowiczami, Barszczewem i Chotynowem, Stary Zdzitów (wszystkie w woj. brzeskim lit.), plac w Mielniku oraz – pozostające wówczas na obszarze zagarniętym przez Moskwę – Krasną i Ostrą (vel Ostrze). Miał star. wilkijskie (na Żmudzi) i lipniskie (woj. wileńskie). S. zmarł 9 XI 1686 w dworku Wolffa przy ul. Dziekańskiej w Warszawie w następstwie odniesionego poprzedniego dnia przypadkowego postrzału z pistoletu. Pochowany został w mauzoleum rodzinnym w Berezie Kartuskiej.
S. rodziny nie założył.
Być może S-emu Tylman z Gameren przygotował projekt wspaniałego pomnika nagrobnego.
Portret S-y w pełnej zbroi, z regimentem w dłoni, w zbiorach Lwowskiej Galerii Obrazów; Portret półpostaciowy, w owalu (XIX w.?), z Galerii Krasiczyńskiej (reprod. w: Aftanazy R., Materiały do dziejów rezydencji, Wr. 1991 VIIIb, fig. 124); – Sapiehowie; Elektorowie; – Matwijowski K., Sejm grodzieński 1678–1679, Wr. 1985 s. 143; Mossakowski S., Tylman z Gameren, architekt polskiego baroku, Wr. 1973; Piechnik L., Próby odnowy Akademii Wileńskiej po klęskach potopu i okres kryzysu 1655–1730, Rzym 1987; – Cod. Regni Pol. et M. Due. Lit., V 473; Listy z czasów Jana III i Augusta II, Wyd. G. B. Unn, W. Skrzydylka, Kr. 1870 s. 50, 56; Poczobut-Odlanicki J. W., Pamiętnik (1640–1684), Oprac. A. Rachuba, W. 1987 (poza indeksem s. 350 i 351); Vol. leg., V 553, 816; Załuski, Epistolae: – AGAD: Arch. Publ. Potockich rkp. 162 t. 1 s. 195; B. Czart.: rkp. 168 nr 27; B. Ukraińskiej Akad. Nauk we Lw.: Fond Sapiehów, Teka XI nr 91; Lietuvos Mokslu Akademijos Centrines bibliotekos rankraštynas w Wil.: Fondas 17 nr 57 k. 9–16; Vilniaus universiteto Mokslines bibliotekos rankraštynas w Wil.: F 7 nr 15/5963a k. 916.
Andrzej Rachuba