INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Leon Biliński      Leon Bliński, frag. portretu pędzla Leona Wyczółkowskiego.
Biogram został opublikowany w 1936 r. w II tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Biliński Leon (1846–1923), minister skarbu. Urodził się 15 VI w Zaleszczykach nad Dniestrem z ojca Wiktora i matki Malwiny z baronów Brunickich. Ojciec pochodzenia szlacheckiego, syn Franciszka, ongiś właściciela Grodziska pod Leżajskiem; rodzice matki, byli katolikami, pochodzenia izraelickiego. Do szkoły ludowej uczęszczał B. w Wieniawce w Tarnopolskiem, później w Trembowli, do gimnazjum w Buczaczu, Stanisławowie i Tarnopolu. Studja prawne przechodził we Lwowie (1863–1867), poczem wstąpił w r. 1867 do służby politycznej w Namiestnictwie lwowskiem. Z końcem r. 1867 uzyskał stopień doktora praw na Uniwersytecie Lwowskim, a w ciągu r. 1868 habilitował się na nim z ekonomji społecznej na podstawie pracy w języku niemieckim o teorji Malthusa i Ricarda. Wykładał ekonomję przez rok po niemiecku, od r. 1869 zaś po polsku. W r. 1871 zamianowany nadzwyczajnym profesorem umiejętności politycznych we Lwowie, opuścił służbę administracyjną. W tymże roku poślubił w Cieplicach w Czechach Józefę Seiche, córkę tamtejszego lekarza, Niemca. W r. 1877 mianowany profesorem zwyczajnym, był następnie kilkakrotnie wybierany dziekanem Wydziału prawnego, a w r. 1878/9 został wybrany rektorem Uniwersytetu. Jako rektor był w r. 1879 członkiem Sejmu galicyjskiego. W r. 1882 powołany na czynnego członka Akademji Umiejętności w Krakowie. W r. 1892 opuścił Uniwersytet wskutek powołania na stanowisko prezydenta generalnej dyrekcji austr. kolei państwowych.

Owocem żywej pracy naukowej B-go w dziedzinie ekonomji był szereg dzieł i rozpraw, ogłoszonych w języku polskim i niemieckim. Zawdzięczamy mu pierwszy, po dawniejszych dziełach Fryderyka hr. Skarbka, systematyczny Wykład ekonomji społecznej (Lw. 1873/4 w dwu tomach) i System nauki skarbowej (Lw. 1876), odpowiadający współczesnemu stanowi nauki. Tytuł wykładu B. w dwu następnych wydaniach zmienił na System ekonomji społecznej (w trzeciem wydaniu tom drugi w r. 1893 opracowany samodzielnie przez podpisanego), ponieważ ujęto tu całość przedmiotu systematycznie wedle rozmaitych rodzajów związków gospodarczych (przemijających i stałych, dobrowolnych i przymusowych). Jako ekonomista B. zaliczał się do szkoły realistycznej, nazywanej w Niemczech »socjalistami z katedry«, był też członkiem związku ekonomistów niemieckich, założonego w r. 1873 w Eisenach pod hasłem dążenia do reform społecznych. Także w literaturze niemieckiej zyskał uznanie swemi pracami, zwłaszcza rozprawą o podatku od zbytku (Luxussteuer, 1875), w której proponował uzupełnienie podatku dochodowego zapomocą szeregu podatków od konsumcji zbytkowej, pobieranych od cen sprzedażnych towarów, oraz rozprawą o opodatkowaniu gminnem (Gemeindebesteuerung, 1878), w której uzasadnił potrzebę odrębnego systemu podatków samorządowych, opartego na kombinacji podatków realnych i osobistych. Rozprawę tę tłumaczył Henryk Konic na język polski (1883).

Działalność społeczną i polityczną rozpoczął B. od czynnego udziału w komitecie galicyjskiego Towarzystwa gospodarskiego i w innych organizacjach gospodarczych oraz w Radzie miasta Lwowa, na szerszą widownię polityczną zaś wystąpił w r. 1879 jako rektor w sejmie, w r. 1882 jako jeden z założycieli, wiceprezes i referent programu »Koła politycznego« we Lwowie. Jego referat w »Kole« pt.: Jakie są znamiona polityki Stańczyków, ogłoszony w r. 1882 w »Reformie« krakowskiej, wywołał żywą dyskusję publicystyczną w obu przeciwnych sobie obozach. W referacie tym B. uznał politykę stronnictwa krakowskiego za »wadliwą« i potępił jego środki działania, ale bronił Stańczyków przed zarzutem zdrady idei niepodległości i uznawał ich dodatnią działalność w Sejmie. W wyniku ostrej polemiki wzajemnej B. cofnął referat i wystąpił z Koła polit., określiwszy swe stanowisko jako »umiarkowanego konserwatysty«. W r. 1883 wybrany posłem do austr. Rady państwa z miast Stanisławów-Tyśmienica, zajął wkrótce w Kole polskiem i w parlamencie wiedeńskim wybitne stanowisko dzięki swoim zdolnościom, gruntownej wiedzy ekonomicznej i pracowitości. Jego referaty w sprawach kolejowych, zwłaszcza w sprawie przywileju Kolei Północnej i w sprawie taryf kolejowych, referat w sprawie statutu Banku austro-węgierskiego, referat generalny budżetu, referat adresu do monarchy w r. 1891, referat i projekt ustawy o podatku giełdowym, zwróciły nań powszechną uwagę i zadecydowały o powołaniu go w r. 1892 na stanowisko prezydenta gen. dyr. kolei państwowych i o późniejszej szybkiej karjerze na najwyższych szczeblach hierarchji publicznej. W r. 1895 B. został po raz pierwszy ministrem skarbu w gabinecie K. Badeniego (1895–7). W r. 1900 powołano go na gubernatora Banku austro-węgierskiego (1900–1909), a w r. 1909 ponownie na stanowisko ministra skarbu (1909–10). W r. 1911 po nowych wyborach do parlamentu wybrany prezesem Koła polskiego, wkrótce jednak w r. 1912 przeszedł na stanowisko wspólnego ministra skarbu, na którem pozostał do początków wojny (1912–15). W r. 1915 powrócił jako członek austr. Izby Panów do Koła polskiego, gdzie został wybrany ponownie prezesem Koła, na którem to stanowisku dotrwał do maja r. 1917. Już jako wspólny minister skarbu był inicjatorem Naczelnego Komitetu Narodowego i legjonów po stronie mocarstw centralnych, a jako prezes Koła – głównym rzecznikiem orjentacji austrofilskiej. Po wojnie zasiadał w gabinecie Ignacego Paderewskiego przez 4 miesiące jako minister skarbu (od sierpnia do listopada r. 1919). Po ustąpieniu i po śmierci żony (1920) przeniósł się na stały pobyt do Wiednia i tam oddał swe usługi Rzeczypospolitej przy likwidacji Banku austro-węgierskiego i jako delegat z ramienia ministra I. Daszyńskiego w celach propagandowych. Umarł dnia 6 VI 1923, pozostawiając po sobie pamiętniki, wydane w roku 1924 i 1925.

Pracowita działalność B-go na naczelnych stanowiskach urzędowych była pełna inicjatywy. W gabinecie K. Badeniego przygotował i przeprowadził reformę austr. podatków bezpośrednich (1896), ułożył projekt ugody z Węgrami i projekt nowego statutu dla Banku austro-węgierskiego. Jako gubernator tego banku był współautorem polityki dewizowej, polegającej na zastępowaniu dewizami kupieckiemi złota w obrocie międzynarodowym. Ten nowy system wypłat i kompensaty naśladowały przed wojną światową Niemcy, po wojnie zaś został on powszechnie zastosowany. Przedstawił go B. w obszernym referacie na 4. zjeździe prawników i ekonomistów w Krakowie w r. 1906. Jako minister skarbu w Polsce B. przystąpił do uporządkowania skarbowości polskiej przez zjednoczenie dyspozycji wydatkami w ręku ministra skarbu i sporządził w tym celu instrukcję dla ministrów w formie dekalogu. Z jego inicjatywy powstał istniejący dotychczas »Komitet ekonomiczny« ministrów, jako emanacja Rady ministrów dla prowadzenia jednolitej polityki ekonomicznej.

B. odegrał wybitną rolę przed wybuchem wojny światowej. Był on jednym z owych czterech ministrów, którzy już w dniu 7 VII 1914 na radzie koronnej oświadczyli się (wbrew premierowi Węgier Stefanowi Tiszy) za takiem sformułowaniem ultimatum do Serbji, aby go Serbja wypełnić nie mogła. Jako najgorliwszy orędownik rozwiązania sprawy polskiej w duchu austrofilskim, był później także rzecznikiem idei wyodrębnienia Galicji. Ciernistą drogę w tej akcji przedstawił B. szczegółowo w swoich Wspomnieniach. W kołach Słowian w Austrji a także w kołach polskich podnoszono nieraz ciężki zarzut przeciw B-mu, jakoby czuł się raczej Niemcem, niż Polakiem. Zarzut ten był niesprawiedliwy. B. był szczerym patrjotą polskim, czego dowiódł już w czasie usilnych zabiegów o spolszczenie Uniwersytetu Lwowskiego, a w ciągu wojny światowej o takie rozwiązanie sprawy polskiej, jakie uważał za najkorzystniejsze i możliwe. Był on też gorącym zwolennikiem pojednania Polaków z Rusinami, a w r. 1908 sam opracował projekt ugody (ogłoszony w jego Wspomnieniach), nie przyjęty przez polityków ruskich, gdyż ich aspiracje polityczne i narodowe o wiele dalej sięgały. Małżeństwo z Niemką i stały pobyt w Wiedniu nie stępiły jego uczuć dla Polski. Wprawdzie B. był niezmiernie przywiązany do starego cesarza Franciszka Józefa, który miał dar zjednywania sobie wielu Polaków taktem i sympatją, jaką ich otaczał, ale po śmierci tego cesarza nie taił swej głębokiej niechęci do jego następcy, który okazał się nieżyczliwym i przewrotnym w stosunku do sprawy polskiej.

 

Głownem źródłem dla poznania życia i charakteru B-go są jego własne Wspomnienia i dokumenty, wydane w Warszawie w dwu tomach w l. 1924 i 1925. Por. też uwagi Stan. Starzyńskiego w Historji Uniwersytetu Lwowskiego (Lw. 1894, 112–115, tamże spis prac naukowych B-go).

Stanisław Głąbiński

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

Akademia Umiejętności, publikacje polityczne, gimnazjum w Stanisławowie, doktorat praw, Order Franciszka Józefa (austriacki), gimnazjum w Tarnopolu, Towarzystwo Tatrzańskie, publikacje ekonomiczne, Order Leopolda (austriacki), Order Żelaznej Korony (austriacki), Towarzystwo Naukowe we Lwowie, Naczelny Komitet Narodowy, NIEPODLEGŁA gospodarka, Ministerstwo Skarbu, rząd Paderewskiego, matka - baronówna, ekonomia społeczna, honorowe obywatelstwo Rzeszowa, NIEPODLEGŁA skarbowość, Rada Miejska Lwowa, doktorat honorowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, habilitacja z ekonomii, herb Sas, Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie, Order Odrodzenia Polski (II RP, komandoria z gwiazdą), Wydział Prawa uniwersytetu we Lwowie, praca w Namiestnictwie Galicji, Koło Polskie w parlamencie wiedeńskim, plany reformy podatków, rektorat Uniwersytetu we Lwowie, Sejm Krajowy galicyjski, polemiki polityczne, czasopismo "Reforma" (Kraków), nauczanie ekonomii, publikacje niemieckojęzyczne, profesura nadzwyczajna Uniwersytetu Lwowskiego, gimnazjum w Buczaczu, profesura zwyczajna Uniwersytetu Lwowskiego, studia we Lwowie, rząd austriacki Badeniego, Izba Panów w Wiedniu, nurt austrofilski, orientacja austro-polska, pamiętniki opublikowane, twórczość pamiętnikarska, plany reformy skarbu, reforma finansów, sprawa autonomii Galicji, sprawa Rusinów w Galicji, żona - Niemka, Rada Państwa w Wiedniu VI (1879-1885), Rada Państwa w Wiedniu VII (1885-1891), Rada Państwa w Wiedniu VIII (1891-1897), Rada Państwa w Wiedniu IX (1897-1900), Rada Państwa w Wiedniu X (1901-1907), Rada Państwa w Wiedniu XI (1907-1911), Rada Państwa w Wiedniu XII (1911-1918), studia prawnicze we Lwowie, Uniwersytet we Lwowie - 2 poł. XIX w.
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Chmura tagów

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Stefan Żeromski

1864-10-14 - 1925-11-20
powieściopisarz
 

Henryk Gruber

1892-02-13 - 1973-01-20
bankowiec
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Edmund Walenty Płoski

1859-10-26 - 1942-10-04
prawnik
 

Lubin Franciszek Olewiński

1825-03-11 - 1879-09-05
stenolog
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.