Pękosławski (Skuba-Pękosławski) Leon Fortunat, pseud. Leon (1868–1942), lekarz, neurolog, orientalista i podróżnik, działacz społeczny. Ur. 31 V w Warszawie. Był synem Stanisława i Ludwiki Nasbert, pochodzącej z rodziny belgijskiej. W r. 1887 ukończył gimnazjum w Warszawie. Studia rozpoczął w Petersburgu na orientalistyce; związał się wówczas z Polską Partią Socjalistyczną i z tego powodu został usunięty z uniwersytetu. Wrócił do Warszawy i wstąpił na Wydział Lekarski Uniw. Warsz. Był członkiem Związku Młodzieży Polskiej «Zet». Jesienią 1892 podczas epidemii cholery pracował w Lublinie w szpitalu żydowskim, jednym z największych szpitali cholerycznych w Król. Pol. Dyplom lekarza P. uzyskał w r. 1893. Początkowo był okręgowym lekarzem sanitarnym w magistracie m. Warszawy i ordynatorem kliniki psychiatrycznej warszawskiej. W jesieni 1893 przeniósł się do Sosnowca, gdzie wybuchła epidemia cholery; kierował miejscowym szpitalem cholerycznym, w którym zorganizował pracownię bakteriologiczną. Prowadził badania nad działaniem pyoktaniny w cholerze i w tym celu sprowadzał z Warszawy pożywki z pracowni Władysława Palmirskiego. Jesienią 1894 pracował w szpitalu cholerycznym w Sielcu i kontynuował badania naukowe. Napisał w l. 1893–4 kilka artykułów na podstawie pracy w klinice psychiatrycznej („Kron. Lek.” 1893) i w szpitalach cholerycznych o epidemiologii i leczeniu cholery („Medycyna” 1893, „Gaz. Lek.” 1894). Potem, wysłany przez Uniw. Warsz., kształcił się na wydziale lekarskim uniwersytetu w Pawii i uzupełniał studia w Austrii, Czechach, Niemczech i Francji; zwiedził kraje śródziemnomorskie i w r. 1895 Bliski Wschód. W r. 1896 osiadł w Mohylowie, gdzie prowadził praktykę prywatną. Z doświadczeń mohylowskich ogłosił parę prac kazuistycznych („Medycyna” 1897).
Podczas pierwszej wojny światowej P. służył w stopniu majora w armii rosyjskiej na Dalekim Wschodzie. W r. 1920 zorganizowal w Kijowie Polski Czerwony Krzyż (PCK) i był naczelnym lekarzem Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej na Południowo-Zachodnim Froncie. Był następnie aż do marca 1925 okręgowym lekarzem sanitarnym Wydziału Zdrowia Publicznego w Warszawie. Potem praktykował w Warszawie jako neurolog i psychiatra. W latach międzywojennych był prezesem PCK. W r. 1937 współorganizował XXI Międzynarodowy Kongres Przeciwalkoholowy w Warszawie (12–14 IX). Od r. 1938 był słuchaczem Instytutu Wyższej Kultury Religijnej.
P. był poliglotą; studiował egiptologię na Uniw. Warsz. i nosił się z zamiarem osiedlenia się w Egipcie. Zajmował się lingwistyką oraz literaturą arabską. Przetłumaczył i wydał po polsku poemat arabskiego poety z VI w. Ka’b Ibn Zuchair’a „Kasyda (Oda)… i święty płaszcz Mahometa (Khirka-i-Szerif)”, (Beyrouth 1931) z komentarzem i słownikiem arabsko-polskim. W l. 1931–2 podróżował po Egipcie, Libanie, Cyprze, Grecji, Syrii i Palestynie; wrażenia swoje przedstawił w cyklu Z podróży po Wschodzie („Kur. Warsz.” 1931, 1932). Pozostawił w rękopisie artykuły na temat alkoholizmu oraz stosunku wiedzy ścisłej do religii, a także tłumaczenia z Koranu i opowieści „Z tysiąca i jednej nocy”. W czasie drugiej wojny światowej był zastępcą szefa sanitarnego PCK, a od 1 VI 1940 kierownikiem oddziału PCK na Pradze i pierwszym wiceprezesem PCK. Zorganizował też kuchnię Rady Głównej Opiekuńczej. Należał do wojskowej organizacji konspiracyjnej p.n. Kadra Polski Niepodległej jako szef sanitarny. Używał pseud. Leon. Aresztowany przez Niemców i osadzony 20 I 1942 na Pawiaku, przebywał P. przez pewien czas w izbie chorych. Dn. 28 V 1942 został rozstrzelany w masowej egzekucji w lesie Sękocińskim koło Magdalenki.
P. był dwukrotnie żonaty: od r. 1896 z Wandą z Tyszkiewiczów, a po jej śmierci ożenił się w r. 1933 z Lucyną Wójcik. W pierwszym małżeństwie miał córki: Izabelę, zamężną za Walterem Elsfederem, Ludmiłę, zamężną Urzykowską, zastrzeloną podczas powstania warszawskiego w r. 1944 i Samosławę (zm. 1978), zamężną za Józefem Chodaczkiem. W drugim małżeństwie miał dwoje dzieci: Lecha Andrzeja i Lucynę Katarzynę, zamężną za Aleksandrem Szumilinem.
Fot. w Materiałach Red. PSB; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Olszewicz, Lista strat kultury pol., s. 202; Zieliński, Mały słownik pionierów; Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na r. 1933/4, W. 1933; toż na r. 1936 i 1938; Urzędowy spis lekarzy… w RP, W. 1924/5; – Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci, 1939–1944, W. 1971; Domańska R., Pawiak-więzienie gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1978; Wanat L., Za murami Pawiaka, W. 1972; – Gł. B. Lek.: Zbiory specjalne. Akta Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej T. 526/11 (fot.); – Dokumenty w posiadaniu rodziny; – Informacje Józefa Chodaczka, Lucyny Pękosławskiej i Zbigniewa Pękosławskiego.
Teresa Ostrowska