Strehl Leon Kazimierz, pseud. Feliks, Leon (1890–1960), lekarz, działacz niepodległościowy, pułkownik Wojska Polskiego i Armii Krajowej.
Ur. 6 VIII w Czarnicach (Bergelau) koło Chojnic, był wnukiem Leona Czarlińskiego (zob. Czarliński Schedlin Leon), synem Władysława (zob.) i Kazimiery z Czarlińskich (1863–1926).
S. uczył się w szkole powszechnej w Poznaniu, po czym uczęszczał do tamtejszego Gimnazjum G. Bergera. W l. 1904–11 był członkiem konspiracyjnego Tow. im. Tomasza Zana (od r. 1909 prezesem jego koła Poznań-Jeżyce). Po zdaniu matury w r. 1911 podjął t.r. studia medyczne na uniw. w Monachium, kontynuowane od r. 1912 na uniw. w Lipsku. W czasach studenckich był członkiem «Zet» i Grupy Narodowej, a z ramienia galicyjskiego «Strzelca» organizował ćwiczenia wojskowe jego drużyn akademickich. W l. 1912–13 był członkiem Polskiego Akademickiego Stow. Naukowego «Unitas» w Lipsku, a w l. 1913–14 instruktorem dla kół Tow. im. Tomasza Zana na Pomorzu. Propagował w tym okresie ruch skautowy i wchodził w skład redakcji pisma młodzieży polskiej „Brzask”. Powołany w październiku 1913 do armii niemieckiej, odbywał do marca 1914 służbę wojskową w 7. pp, po czym od maja t.r. kontynuował studia medyczne na uniw. w Berlinie. Po wybuchu pierwszej wojny światowej służył od września 1914 w armii niemieckiej jako asystent lekarza w 5. p. artylerii polowej (do grudnia 1915) i szpitalu polowym nr 118 (do maja 1917). Następnie był lekarzem dyonu 97. p. artylerii (m.in. prowadził punkt opatrunkowy w bitwie pod Verdun), w końcu został odkomenderowany na front rosyjski. Po zakończeniu działań wojennych wrócił w grudniu 1918 na studia w Berlinie.
W styczniu 1919 znalazł się S. ponownie w kraju i 18 I t.r. wstąpił ochotniczo do wojsk wielkopolskich; wziął udział w powstaniu wielkopolskim jako podporucznik-lekarz odcinka «Śmigiel» Grupy Leszno. Po ukończeniu w kwietniu kursu dla lekarzy w Głównym Szpitalu Wojskowym w Poznaniu został 7 V lekarzem 3. baonu 11. Pułku Strzelców Wielkopolskich. Dn. 23 VII uzyskał dyplom lekarza medycyny na Wydz. Lekarskim Uniw. Warsz. i w tym miesiącu został adiutantem Dep. Sanitarnego przy Urzędzie Wojskowym w Poznaniu. Powołany w listopadzie t.r. do działu sanitarnego Dowództwa Okręgu Generalnego nr VII tamże, został kierownikiem Referatu Organizacyjno-Mobilizacyjnego. Organizował pomoc sanitarną dla powstań śląskich, a w III powstaniu śląskim w r. 1921 wziął udział jako lekarz odcinka Kluczbork, za co awansował do stopnia majora (ze starszeństwem z 1 VI 1919). Dn. 15 XII 1921 został pierwszym referentem w szefostwie sanitarnym nowo utworzonego Dowództwa Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu. Dn. 24 III 1923 uzyskał na Wydz. Lekarskim Uniw. Warsz. doktorat nauk medycznych na podstawie rozprawy Zmiany w tkankach narządów rodnych w ciąży pozamacicznej. Od grudnia 1925 do stycznia 1927 był słuchaczem kursu doskonalącego, a następnie instruktorem Oficerskiej Szkoły Sanitarnej. W r. 1928 awansował do stopnia podpułkownika (ze starszeństwem z 1 I). W marcu 1930 został dowódcą 7. Baonu Sanitarnego, a w styczniu 1931 pomocnikiem komendanta 7. Szpitala Okręgowego w Poznaniu. Działał w tym czasie w Poznańskim Tow. Przyjaciół Nauk, m.in. był członkiem Komitetu Organizacyjnego Pierwszego Polskiego Zjazdu w Sprawie Badania i Zwalczania Reumatyzmu w Inowrocławiu (6–7 IX 1930). Od października 1931 był komendantem Kadry Zapasowej 7. Szpitala Okręgowego w Poznaniu (do kwietnia 1934). W r. 1933 opublikował Historię 7. Szpitala Okręgowego („Lekarz Wojsk.” nr 5). Wchodził w skład Komitetu Organizacyjnego I Zjazdu Niepodległościowców b. dzielnicy pruskiej w Poznaniu (1934), na którym wygłosił referat Tajne organizacje wojskowe w b. Dzielnicy Pruskiej. (Przyczynek do historii ruchu wojskowo-przygotowawczego w b. zaborze pruskim przed wojną światową) („Pamiętnik I Zjazdu Niepodległościowców byłej Dzielnicy pruskiej w Poznaniu 14.01.1934”, P. 1934). W r. 1934 przeniósł się do Torunia, gdzie początkowo był zastępcą komendanta szpitala okręgowego nr VIII, a od 26 IV t.r. szefem sanitarnym Dowództwa Okręgu Korpusu nr VIII. W Toruniu podjął szeroką działalność społeczną, m.in. w l. 1934–7 był członkiem i wiceprezesem Pomorskiego Zarządu Okręgowego PCK, w którym kierował szkoleniem drużyn ratowniczo-sanitarnych i wygłaszał liczne odczyty. Dn. 28 VI 1935 awansował do stopnia pułkownika, a 1 XI 1937 mianowano go szefem sanitarnym Dowództwa Okręgu Korpusu nr I w Warszawie.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. S. został 7 IX t.r. szefem sanitarnym tworzącej się Armii «Warszawa». Za zorganizowanie pomocy medycznej w oblężonej stolicy oraz dla Modlina, dowodzący Armią «Warszawa» gen. Juliusz Rómmel w rozkazie pożegnalnym (29 IX) przekazał mu najwyższe uznanie; odznaczono S-a wówczas Krzyżem Virtuti Militari V kl. Po kapitulacji Warszawy S., jako jeniec wojenny, przebywał początkowo w obozie przejściowym w Skierniewicach; 12 X został komendantem Szpitala Okręgowego (Mokotowskiego). Dn. 30 III 1940 zwolniony przez Wehrmacht, przeszedł wraz z personelem pod zarząd miejski, który powierzył mu 1 IV funkcję dyrektora Szpitala Ujazdowskiego i podległego mu Szpitala Maltańskiego. Został także konsultantem, powołanego w marcu t.r. przez centralę PCK, warszawskiego Oddziału Głównej Komisji Opieki nad Inwalidami Wojennymi z okresu wojny 1939 r. Latem 1940 utworzył na terenie Szpitala Ujazdowskiego specjalną szkołę z internatem dla inwalidów. Wraz z Teofilem Kucharskim i Edwardem Lothem organizował w szpitalu zajęcia praktyczne dla studentów konspiracyjnych wydziałów lekarskich Uniw. Warsz. i Uniw. Ziem Zachodnich oraz współtworzył Główną Bibliotekę Lekarską. Prowadzono także w szpitalu zabronione przez okupanta prace naukowe z dziedzin klinicznych i medycyny teoretycznej oraz odbywano posiedzenia referatowe; organizowano tam również zajęcia tajnych podchorążówek oraz szkolenia patroli sanitarnych ZWZ/AK. Dn. 1 VII 1942 objął S. (pod pseud. Feliks) Szefostwo Sanitarne Komendy Głównej AK. W czasie powstania warszawskiego 1944 r., ze swej siedziby (od 4 VIII) w Szpitalu Maltańskim kierował służbą zdrowia walczącej stolicy. Kiedy 14 VIII Szpital Maltański został zajęty przez kompanię SS brygady O. Dirlewangera, S. uratował od śmierci ponad 200 rannych żołnierzy i personel, wyprowadzając ich przez pełen Niemców Ogród Saski do Szpitala Ujazdowskiego w gmachu PKO przy ul. Jasnej (część rannych schroniła się w pustym po niemieckiej masakrze Szpitalu Wolskim przy ul. Płockiej). S-a odznaczono wówczas po raz drugi Krzyżem Virtuti Militari V kl., a wśród współpracowników otrzymał pseud. Mojżesz. Po kapitulacji powstania, przy udziale Lesława Węgrzynowskiego i Wacława Kaflińskiego, lekarzy naczelnych obwodu I Śródmieście, zwołał 3 X odprawę komendantów wszystkich jednostek służby zdrowia, na której ustalono zasady dalszej opieki nad rannymi i chorymi. Sam zorganizował trzy transporty rannych do niewoli i 8 X wyruszył z transportem do Stalagu Mühlberg IV B w Zeithain nad Łabą, gdzie został naczelnym lekarzem polskiego szpitala jenieckiego.
Po wyzwoleniu w kwietniu 1945 przez Armię Czerwoną został S. wcielony do jednostki wojskowej nr 54370 i skierowany na stanowisko ordynatora oddziału polskiego w Szpitalu Wojskowym im. Leontiewa. Dn. 15 VIII t.r. przybył na czele transportu inwalidów wojennych i personelu do Torunia, gdzie władze miejskie powierzyły mu funkcję dyrektora Szpitala PCK (pełnił ją do 28 II 1946). Po kilkumiesięcznych staraniach wrócił 18 III 1946 do zawodowej służby wojskowej i objął stanowisko Szefa Lecznictwa w Dep. Służby Zdrowia MON. Publikował artykuły z tematyki ratownictwa medycznego, ewakuacji i zabezpieczenia ludności, głównie na łamach „Zdrowia”. Cieszył się wielkim autorytetem w wojskowym środowisku medycznym, a jego zasługi stawiano na równi z dokonaniami gen. Bolesława Szareckiego. W r. 1951 przeszedł w stan spoczynku i podjął pracę społeczną w Zarządzie Głównym PCK (kierował jego Działem Oświaty i Przysposobienia Sanitarnego) oraz w ZBoWiD. Zmarł 1 IX 1960 w Warszawie, został pochowany 3 IX na cmentarzu komunalnym na Powązkach. Oprócz wymienionych był odznaczony m.in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych (trzykrotnie), Krzyżem Niepodległości, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Złotym Krzyżem Zasługi (dwukrotnie), Śląskim Krzyżem Waleczności i Odwagi, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Medalem za Warszawę i Odznaką Honorową PCK II st.
W małżeństwie, zawartym 7 VIII 1923 z Władysławą z domu Wszelaki, miał S. dwoje dzieci: Władysława (1924–1925) i Kazimierę (ur. 1926), zamężną Drozdowską, lekarkę.
Enc. powstań śląskich; Kawalerowie Virtuti Militari, s. 350; Kawalerowie Virtuti Militari. Wykazy; Kunert, Słown. konspiracji warsz., II; Paluszkiewicz N., Szews J., Słownik biograficzny członków tajnych towarzystw gimnazjalnych w Wielkim Księstwie Poznańskim 1850–1918, P. 2000 s. 188–9; Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku, W. 1997 II z. 1 (fot., bibliogr.); Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich 1918–1919, P. 2002 (fot., bibliogr.); Toruński słownik biograficzny, Tor. 2004 IV (fot., bibliogr.); – Bayer S., Płk dr med. Leon Strehl, „Przegl. Lek.” 1976 nr 1 s. 237–8; tenże, Służba zdrowia Warszawy w walce z okupantem 1939–1945, W. 1985; Bielecki E., W zasięgu «Past-y», W. 1994; Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B., Powstanie Wielkopolskie 1918–1919, W.–P. 1988; Dunin-Wąsowicz K., Warszawa w latach 1939–1945, W. 1984 s. 333–4; Felchner A., Służba zdrowia Wojska Polskiego (od jesieni 1918 r. do mobilizacji w 1939 r.), Ł.–W. 1990 II 415–16; Grot L., Pawłowski L., Pirko M., Wielkopolska w walce o niepodległość 1918–1919. Wojskowe i polityczne aspekty powstania wielkopolskiego, W. 1968 s. 60–1; Janicki K., Struktura i organizacja wojskowej służby zdrowia w Poznaniu w okresie międzywojennym, „Kron. M. Poznania” 2005 nr 1 s. 262, 266; Karwat J., Od idei do czynu. Myśl i organizacje niepodległościowe w Poznańskiem w latach 1887–1919, P. 2002 s. 10, 261–9; tenże, Polskie Drużyny Strzeleckie na ziemiach polskich zaboru pruskiego, „Studia i Mater. do Hist. Wojsk.” T. 39: 1998 s. 155–63; Lisowski W., Ludzie zasługi niepospolitej, W. 1983 s. 451–63; tenże, Pułkownik doktor Leon Strehl (1891–1960) – wzór lekarza wojskowego, „Lekarz Wojsk.” 1978 nr 9/10 s. 595–603; tenże, Wojskowa służba zdrowia w Powstaniu Wielkopolskim (1918–1919), tamże 1987 nr 3–4 s. 249; Maciejewska-Rucińska M., Szpital Maltański. Wojskowy Szpital AK, [W. 1992] s. 21, 23–5; Matusak P., Wywiad Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej 1939–1945, W. 2002; 80 lat wyższego szkolnictwa medycznego w Wojsku Polskim 1922–2002, L. 2002 s. 24, 26 (fot.); Śreniawa-Szypiowski R., Służba sanitarna w Powstaniu, w: Powstanie Warszawskie. 1 sierpnia – 2 października 1944. Służby w walce, Red. tenże, W. 1994 (fot.); Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Red. A. Gąsiorowski, W.–P. 1982 s. 232; Warszawa we wrześniu 1939 r. Obrona i życie codzienne, Red. C. Grzelak, W. 2004; Wielkopolska a powstanie śląskie 1919–1921. Materiały z III ogólnopolskiego seminarium historyków powstania wielkopolskiego, Red. B. Polak, Leszno 1977 s. 78; Wojskowe aspekty Powstania Wielkopolskiego 1918–1919, Red. B. Woszczyński, P. 1985 s. 13; Wojtkowiak S., Lancet i karabin. Dzieje szkolnictwa medycznego w wojsku polskim, W. 1973; ZET w walce o niepodległość i budowę państwa, Red. T. Nowacki, W. 1996 s. 128; – AK w dokumentach, I–II; Exodus Warszawy. Ludzie i miasto po powstaniu, Pamiętniki i relacje, W. 1993 II; Rocznik lekarski RP na r. 1933/4, 1936, 1938, 1948, W.; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Rómmel J., Za honor i Ojczyznę, W. 1958 s. 378, 398; Sadowski C., Pamiętnik doktora „Skiby”, W. 1990; Szaniec Asklepiosa. Wspomnienia żołnierzy, pielęgniarek i opiekunek społecznych Szpitala Ujazdowskiego 1939–1944, Oprac. H. Odrowąż Szukiewicz, W. 1990 s. 17, 21, 29, 80, 163, 187, 212, 223, 230, 232, 234–5, 245, 250; – „Zdrowie” 1960 nr 10; „Życie Warszawy” 1960 nr 211, 212 (nekrologi); – B. Raczyńskich: rkp. 2706 (relacja S-a); CAW: Akta personalne S-a, sygn. 2377/5/53, WBH t. 163b, Tajny skauting i Zarzewie–Berlin.
Janusz Karwat