Mazurkiewicz Leon, pseud. Borecki, Leon Winkler, Jan Ostrowski, Ludwik Skrzyszewski (1817–1867), prawnik, spiskowiec, działacz demokratyczny na emigracji. Ur. 20 II w Suchodołach (pow. krasnostawski), był synem ekonoma, niewylegitymowanego szlachcica. Nie ukończywszy gimnazjum został aplikantem: zrazu w Trybunale Cywilnym, a potem w kancelarii gubernatora cywilnego w Lublinie. W r. 1839 przeszedł na aplikanta do Trybunału Cywilnego w Warszawie; w r. 1842 został patronem przy Trybunale Cywilnym w Radomiu. Znał się już wówczas z E. Dembowskim i należał do tajnego Związku Narodu Polskiego. Być może w sprawach spiskowych jeździł w r. 1843 do Galicji, za dwudziestoośmiodniowym urlopem. W r. 1844 nawiązał kontakt z P. Ściegiennym i wraz z grupą spiskowców radomskich poparł jego plan powstania ludowego. Zredagował «ustawę zasadniczą» powstania, opowiadając się za uwłaszczeniem chłopów bez odszkodowania. Jako członek 5-osobowego komitetu kierującego całością akcji, wyznaczony został na naczelnika powstania w okręgu radomskim. Na wieść o aresztowaniu Ściegiennego zbiegł w październiku 1844 do Krakowa. Carski sąd wojenny skazał go zaocznie na śmierć. Znalazłszy schronienie w Galicji u Tetmajerów i Rylskich, M. próbował agitacji demokratycznej wśród chłopów. Od lutego 1845 włączył się w nurt przygotowań powstańczych, objeżdżając Galicję jako jeden z głównych współpracowników Dembowskiego. W końcu t. r. wyznaczony został przez Centralizację Poznańską agentem rewolucyjnym na obwody: przemyski i sanocki. Czas jakiś przebywał we wsi Vojnány na Spiszu. Przypisuje mu się udział w redagowaniu niektórych odezw pióra J. Goslara, z którym wtedy blisko współpracował. W lutym 1846, w chwili wybuchu powstania, został schwytany przez chłopów we wsi Buniowice. Podobno usiłował wówczas popełnić samobójstwo. Sąd austriacki skazał go ponownie na śmierć z zamianą wyroku na 20 lat twierdzy. Do Spielbergu przywieziony został 17 II 1848, a już po miesiącu uwolniła go rewolucja.
Jako obcopoddanemu władze austriackie nie pozwoliły M-owi wrócić do Galicji i chciały via Triest wyprawić go do Ameryki. M. zdołał jednak dostać się do Paryża, gdzie zgłosił akces do Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP). Dla Centralizacji TDP opracował wówczas Uwagi pod względem dotychczasowych działań TDP w kraju i skutków stąd wynikłych. Rękopis ten wraz z drugim analogicznym, z r. 1856, uległ zniszczeniu w r. 1944, prawie nie wykorzystany przez badaczy. Latem 1849 M. osiadł w Algierii, gdzie znalazł pracę: zrazu w szpitalu w Douéra, a następnie w Centrali Dostaw Wojskowych w Algierze. Czynny w miejscowej sekcji TDP, zwalczał stanowczo w r. 1855 próby werbunku do dywizji polskiej na Wschodzie, podejmowane przez czartoryszczyków. W r. 1859 wrócił do Paryża; w r. 1862 zaangażował się w akcji jednoczenia emigracyjnej lewicy i wszedł do Komitetu Emigracji Polskiej. W lutym 1863 organizował w Paryżu werbunek emigrantów na wyprawę morską udającą się ku brzegom Żmudzi pod dowództwem T. Łapińskiego. Wyjechał następnie do Londynu, gdzie pełnił funkcję zastępcy komisarza cywilnego Rządu Narodowego i towarzyszył wyprawie Łapińskiego na statku «Ward Jackson», a po jej zatrzymaniu w Malmö organizował w Szwecji i Danii pomoc finansową dla uczestników. W maju 1863 wrócił do Paryża poróżniwszy się z komisarzem wyprawy J. Demontowiczem, który zarzucał mu niewyliczenie się z funduszów. W r. 1865 wraz z gen. A. Waligórskim i paru innymi emigrantami próbował bez powodzenia organizować osadnictwo polskie w Kostaryce. W r. 1866 zgłosił w Paryżu akces do Zjednoczenia Emigracji Polskiej. Pod koniec życia «wrócił do pracy około zabezpieczenia potrzeb licznej swojej rodziny». Zmarł w Paryżu w połowie września 1867.
W. Enc. Powsz., (PWN); Tyrowicz, Towarzystwo Demokr. Pol., (bibliogr.); Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Tyrowicz M., Przewodnik po Muzeum Więźniów Polskich na Szpilbergu w Brnie, W. 1960; – Borejsza J., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966 s. 439; Djakow W., Piotr Ściegienny i jego spuścizna, W. 1972; Falkowicz S., Idejno-političeskaja bor’ba v polskom osvoboditelnom dviženii, Moskva 1966; Handelsman M., Francja – Polska, W. 1926; Kieniewicz S., Les émigrés polonais en Algérie, w: Acta Poloniae Historica, W. 1965 XI 67–9; tenże, Ruch chłopski w Galicji, Wr. 1951; Młynarski Z., W kręgu sprawy ks. Ściegiennego, W. 1961 s. 87, 135; Polska i Polacy w cywilizacjach świata, W. 1939 I 85; Tyrowicz M., Prawda i mit w biografii J. M. Goslara, W. 1972; Zajcev V., Morskaja povstančeskaja ekspedicija k beregam Litvy v 1863 g., w: K stoletiju geroičeskoj bor’by za našu i vašu svobodu, Moskva 1964; – Bogdański H., Pamiętnik, Kr. 1971; Pamiętniki spiskowców i więźniów galic.; Potocki A. (Bałaszewicz J. A.), Raporty szpiega, Wyd. R. Gerber, W. 1973; – „Roczn. Tow. Hist.-Liter.” 1867 s. 394 (nekrolog); – AGAD: Skorowidz Kom. Śledczej, nr 1240; B. Czart.: rkp. 5625 s. 175 (protest emigracji algierskiej z r. 1855); B. PAN w W.: rkp. 2425 I (list M-a do M. Kamieńskiego, 1863); B. Pol. w Paryżu: rkp. 474/1 nr 98, 224 (listy J. Demontowicza z Malmö), rkp. 572 nr 11 (list M-a do M. Rybińskiego, 1856).
Stefan Kieniewicz