Sobociński Leon, pseud. i krypt.: eles, L.S., L. Sob., (L. Sob.), Leon S., Sob. L. (1895–1948), dziennikarz, redaktor, pisarz, działacz ruchu ludowego. Ur. 24 XII w Mławie (w całej dotychczasowej literaturze występuje błędny rok ur. S-ego: 1897), był synem Adama, murarza, i Teofili z Piekarskich.

S. kształcił się w gimnazjum mławskim, zarabiając na swoje utrzymanie korepetycjami. Podczas pierwszej wojny światowej znalazł się w Rosji. W czasie pobytu w Jekaterynosławiu zdał maturę i wystawił w teatrze utwór pt. Zagadki ekaterynosławskie (1917). Rozpoczął potem studia prawnicze na uniw. w Kijowie. Ukończył je po powrocie do kraju na Uniw. Warsz. W r. 1921 przybył na Pomorze i osiadł w Grudziądzu. Tu pracował w „Gazecie Toruńskiej” (do 1 XII 1921), gdzie m.in. zastępował redaktora naczelnego, i w „Głosie Wąbrzeskim” (1923); następnie był współredaktorem gazet grudziądzkich: „Głosu Pomorskiego” (1923–4) i „Gońca Nadwiślańskiego” (1925–30). W r. 1924 był krótko wydawcą i redaktorem ilustrowanego tygodnika „Teatr, Kino, Variétés” (wyszło 9 numerów); w okresie grudziądzkim współpracował także z czasopismem warszawskim pt. „Prasa”. W „Głosie Pomorskim” i „Gońcu Nadwiślańskim” S. zamieszczał głównie felietony, opowiadania, utwory satyryczne, szopki i recenzje teatralne, w których propagował działalność Teatru Miejskiego w Grudziądzu; w l. 1923–4 prowadził w „Głosie Pomorskim” dział sztuki i literatury. Po przejściu do „Gońca Nadwiślańskiego” zdołał pozyskać do współpracy zdolnych dziennikarzy i utrzymywał pismo na dobrym jak na warunki prowincjonalne poziomie; zamieszczał w nim cotygodniowe felietony pt. Tutti-frutti. Po przewrocie majowym S. popierał sanację, potem jednak krytykował jej ujemne strony w rymowankach Z dnia pisanych na nutę popularnych melodii.

Jednocześnie z pracą dziennikarską S. rozpoczął działalność społeczną i polityczną, należał także do współorganizatorów życia literackiego i artystycznego w Grudziądzu. Już w r. 1921 (13 XI) został wybrany do Zarządu Okręgowego Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) «Piast» na Pomorze. Od r. 1922 udzielał się także w Syndykacie Dziennikarzy Pomorskich (sekretarz od r. 1925), był okresowo członkiem komisji rewizyjnej i sądu koleżeńskiego; wystąpił z referatem 27 VI 1925 na ogólnopolskim zjeździe delegatów Związku Syndykatów Dziennikarzy Polskich (ZSDP). W ZSDP (od r. 1932 Związek Dziennikarzy RP) działał do drugiej wojny światowej. W grudniu 1924 został referentem prasowym Związku Tow. Kupieckich na Pomorzu (z siedzibą w Grudziądzu), redagował wówczas liczne broszury i wydawnictwa okolicznościowe dotyczące rzemiosła i ruchu śpiewaczego, m.in. „Handel pomorski. W 10-lecie Związku Towarzystw Kupieckich na Pomorzu 1919–1929” (Grudziądz 1929). Od r. 1927 był członkiem Rady Nadzorczej Spółki Wydawniczej «Zjednoczenie», Fraterni Literackiej i Koła Literacko-Artystycznego w Grudziądzu. S. wydał wówczas wspólnie z dziennikarzem Ludwikiem Łydko pracę Z dziejów prasy pomorskiej (Grudziądz 1925). Dużą popularność przyniosły mu utwory satyryczne: humoreska I koń by zapłakał […] Humoreska na tle współczesnym (Grudziądz 1922), a zwłaszcza szopki, m.in. Szopa leśna (fragment druk. w „Gońcu Nadwiślańskim” 1929 nr 231) i Przybieżeli do choinki posłowie (tamże 1929 nr 258, 272, 280, 284, 296) wystawiane w Grudziądzu i innych miastach pomorskich oraz w Poznaniu.

Przeniósłszy się do Wielkopolski, S. mieszkał w Poznaniu w l. 1930–5. Współpracował z „Dziennikiem Poznańskim” i kabaretem «Ździebko» prowadzonym przez Artura Marię Swinarskiego oraz z teatrami amatorskimi, które wystawiały jego jednoaktówki, m.in. szopkę Wielkie pranie napisaną wspólnie ze Swinarskim. Własnym nakładem wydał: „Grudziądz w karykaturze i pieśni szopki lokalnej” (Grudziądz 1932 cz. 1–2), Szopka pomorska Grudziądz-Świecie (tamże 1932), Szopka bydgoska (Bydgoszcz 1934). Będąc korespondentem prasy pomorskiej, S. był równocześnie redaktorem naczelnym „Gońca Wielkopolskiego” (1931–2) i „Higieny Mowy” (1932). Dn. 20 VIII 1934 złożył w Urzędzie Woj. w Toruniu Memoriał w sprawie utworzenia centrali propagandy prasowej na Pomorzu. W l. 1935–9 mieszkał w Toruniu; drukował artykuły, reportaże i felietony w kilkunastu dziennikach pomorskich, głównie w „Słowie Pomorskim” i „Gazecie Gdańskiej” (tu od lutego 1935 prowadził stały felieton), redagował tygodnik młodzieżowy „Straż nad Wisłą” (1936 nr 6–13). Wiosną 1936 S. przyjechał do Olsztyna, aby pomóc Sewerynowi Pieniężnemu w przygotowaniach do wydania numeru jubileuszowego „Gazety Olsztyńskiej” (1936 nr 77). Odbył wtedy dwutygodniową podróż po Warmii i Mazurach. Wynikiem jej był obszerny memoriał o sytuacji ludności polskiej w Prusach Wschodnich, który przesłał do Min. Spraw Zagranicznych w Warszawie (wg opinii ambasady polskiej w Berlinie nie był on zgodny z rzeczywistością i budził nastroje defetystyczne); tekst ogłosił Wojciech Wrzesiński pt. W epoce Hitlera (w: „Warmia i Mazury” 1960 nr 2–3). Poza tym wydał zadedykowaną wicewojewodzie Zygmuntowi Szczepańskiemu szopkę pt. Wielkie pranie w Toruniu. Rok 1936 (Tor. 1936), Szopkę pomorską (Tor. 1939), fragmenty napisanego wierszem obrazu scenicznego Zmartwychwstanie listopadowe („Gaz. Gdań.” 1937 nr 260), wystawionego uprzednio w Bydgoszczy 11 XI 1934, powieść osnutą na tle walk o wyzwolenie Pomorza pt. Kmicic Borów Tucholskich (druk odcinkowy w „Gaz. Gdań.” 1939 i oddz. Tor. 1939). Ogłosił także m.in. prace: Krwią i łzami. Zarys dziejów plebiscytu na Warmii, Mazurach i Ziemi Malborskiej („Gaz. Gdań.” 1937–8, ponad 60 odcinków, „Dzień Chełmiński” 1937–8) oraz Zbrojne walki Pomorza w latach 1918–1920 (Tor. 1938); praca ta została przetłumaczona na język niemiecki i wydana w Berlinie do celów urzędowych (w serii Publikationsstelle…, Berlin-Dahlem 1939 [nr] 174). S. tłumaczył także z języka francuskiego powieści sensacyjne (druk odcinkowy w prasie pomorskiej) oraz przygotowywał antologię pisarzy Warmii i Mazur pt. „Lira mazurska”. Na krótko przed wybuchem drugiej wojny światowej podjął współpracę z rozgłośnią Polskiego Radia w Toruniu.

Podczas okupacji niemieckiej S. ukrywał się pod nazwiskiem Kowalski. Fragment wspomnień pt. Janko Ryzykant (ze wspomnień okupacyjnych) ogłosił w „Nowej Epoce” (1946 nr 19–20). Współpracował z prasą podziemną. Po wojnie mieszkał krótko w Grudziądzu (od r. 1945), będąc współpracownikiem „Głosu Grudziądza”, później „Głosu Pomorskiego”. Wkrótce przeniósł się na stałe do Warszawy, gdzie pracował w redakcji „Dziennika Ludowego”, a w lutym 1948 rozpoczął pracę jako kierownik działu krajowego w redakcji „Gazety Ludowej”. Współpracował z Inst. Prasoznawczym w Warszawie i działał w PSL. Jego artykuły, opowiadania i reportaże były drukowane w „Zielonym Sztandarze”, „Rzeczypospolitej”, „Wsi”, „Stolicy”, „Expresie Wieczornym”, „Ilustrowanym Kurierze Polskim” oraz w prasie poznańskiej (głównie w „Polsce Zachodniej”), łódzkiej i szczecińskiej. Za wspomnienia dziennikarskie dotyczące Warmii i Mazur pt. Ziemia mazurska za drutami („Polska Zachodnia” 1946 nr 20–36) otrzymał w r. 1946 nagrodę Polskiego Związku Zachodniego; rozszerzoną wersję tych reportaży wydał pt. Na gruzach Smętka (W. 1947). Ponadto wydał m.in. Za politykę (W. 1947) oraz opracowanie dziejów prasy polskiej w byłych Prusach Wschodnich pt. Prasa polska na Mazurach. Zarys dziejów od „Poczty Królewieckiej” do „Gazety Olsztyńskiej” („Prasa Pol.” 1948 nr 8–18). Zmarł 14 IX 1948 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

S. był żonaty i miał jednego syna.

Fot. w: Handel pomorski. W 10-lecie Związku Towarzystw Kupieckich na Pomorzu 1919–1929, [Grudziądz 1929] s. 67; – Bibliografia czasopism pomorskich. Województwo bydgoskie, Pod red. H. Baranowskiego, Tor. 1960; Bibliografia Mazur i Warmii w okresie dziesięciolecia 1945–1955, Oprac. E. Sukertowa-Biedrawina, Olsztyn 1960; Bibliogr. Warszawy, Wydawn. ciągłe 1944–1954; Materiały do bibliografii dziennikarstwa i prasy w Polsce 1944–1954, W. 1957 s. 604; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1946–8; toż za l. 1944/5; Simon L., Bibliografia dramatu polskiego 1795–1939, W. [1972] II; Długosz J., Słownik dziennikarzy regionu pomorsko-kujawskiego, Bydgoszcz 1988; Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w., (bibliogr.); Muzeum w Grudziądzu. Życie kulturalne Grudziądza w latach międzywojennych. Katalog wystawy. Grudziądz kwiecień–czerwiec 1983, poz. 38, 175, 176; – Bednarski T. Z., Leon Sobociński (1897–1948), „Zesz. Prasoznawcze” 1977 nr 2 s. 94 (bibliogr.); Chłosta J., Ludzie godni pamięci, Olsztyn 1997; Grudziądz po 10-ciu latach wolności. Ilustr. jednodniówka na pamiątkę odsłonięcia Pomnika Niepodległości w Grudziądzu dn. 30 XI 1930, Grudziądz 1930 s. 37–8, 42; Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918–1939, W. 1980; Pepliński W., Prasa pomorska w drugiej Rzeczypospolitej, Gd. 1987 (fot.); Poręba S., Leon Sobociński (1897–1948), ,,Ilustr. Kur. Pol.” 1983 nr 213; Sławińska E., Życie kulturalno-literackie Grudziądza w l. 1918–1939, Gd. 1980; Stański M., Rozwój ruchu ludowego na Pomorzu Gdańskim 1920–1926, P. 1960 s. 79; Übersetzungen der Publikationsstelle 1935–1942, Berlin 1943 s. 41; Wrzesiński W., Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939, Wyd. 2 uzupełnione i poprawione, Olsztyn 1973 s. 328 poza indeksem; Z dziejów prasy pomorskiej. Powstanie i rozwój prasy w Polsce, Oprac. L. Łydko, L. Sobociński, Grudziądz 1925 s. 27, 28, 98; Życie Pomorza. Królewskie miasto Grudziądz, Grudziądz [1926] s. 60, 61 (fot.); – Miż, Taki już jestem […] Wspomnienie o Leonie Sobocińskim, „Prasa Pol.” 1948 nr 17/18 s. 8; – „Dzien. Gdyński” 1934 nr 271; „Echo Gdań.” 1925 nr 55, 1926 nr 32; „Gaz. Gdań.” 1925 nr 260, 1926 nr 203, 1927 nr 60, 1928 nr 107, 1934 nr 265, 1937 nr 139, 143, 150, 198, 204, 208, 260, 1938 nr 38, 206; „Gaz. Grudziądzka” 1926 nr 18; „Gaz. Olsztyńska” 1936 nr 77; „Głos Pomorza” 1945 nr 69; „Prasa” 1937 nr 3 s. 13; „Prasa Pol.” 1948 nr 17–18 (Z kroniki żałobnej. Śp. Leon Sobociński); „Słowo Pomorskie” 1923 nr 209, 1924 nr 112, 127, 147, 160, 1926 nr 280, 1933 nr 106; – Nekrologi z r. 1948: „Dzien. Lud.” nr 240, „Gaz. Lud.” nr 248–51, „Głos Ludu” nr 258, „Kur. Codz.” nr 257, „Robotnik” nr 258, „Życie Warszawy” nr 258; – AP m. st. W., Oddz. w Mławie: Księga chrztów 1896, poz. 54 Mława; – Informacje i mater. Stanisława Poręby z Grudziądza.

Tadeusz Oracki