Supiński Leon Władysław (1871–1950), adwokat, minister sprawiedliwości, działacz polityczny i społeczny.
Ur. 16 II w Gołębiówce (pow. węgrowski) w rodzinie inteligenckiej, był synem Ludwika i Marii z Zaleskich.
S. uczył się w III Gimnazjum Państw. w Warszawie, gdzie wraz z m.in. Ryszardem Kunickim i Stanisławem Thuguttem należał do tajnego kółka samokształceniowego. Ok. r. 1890 rozpoczął studia na Wydz. Prawa Uniw. Warsz. i wkrótce został tam członkiem tajnego «Koła». Współorganizował studenckie manifestacje: 3 V 1891 w stulecie uchwalenia konstytucji 3 Maja oraz 17 IV 1894 (tzw. Kilińszczyzna) w stulecie insurekcji. Zatrzymany tego dnia przez policję, był więziony od 19 IV do 5 V t.r., po czym zesłany na dwa lata do gub. penzeńskiej. Po odbyciu kary kontynuował studia na Wydz. Prawa uniw. w Dorpacie (wówczas Uniw. Jurjewski), gdzie należał do korporacji «Polonia», a następnie był współzałożycielem i prezesem Koła Młodzieży Polskiej. Po ukończeniu studiów w r. 1897 wrócił do Warszawy i po odbyciu aplikacji w Izbie Sądowej rozpoczął tam praktykę adwokacką. Specjalizował się w prawie hipotecznym. W r. 1900 założył z m.in. Janem Nowodworskim i Stanisławem Popowskim tajne Koło Młodych Prawników; od r. 1903 był jego prezesem.
W trakcie wydarzeń rewolucyjnych Koło Młodych Prawników zostało w r. 1906 zalegalizowane p.n. Koło Prawników Polskich, a S. pozostawał jego prezesem. T.r. wszedł także do kierowanego przez Stanisława Patka Koła Obrońców Politycznych. Wraz z m.in. Edwardem Abramowskim, Stanisławem Wojciechowskim i Stefanem Żeromskim powołał t.r. Tow. Kooperatystów i został członkiem jego zarządu. W grudniu został też wybrany do zarządu Tow. Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica. Od listopada 1907 współfinansował wydawanie warszawskiego tygodnika ludowego „Zaranie”, redagowanego przez Maksymiliana Malinowskiego. Wraz z m.in. Stefanią Ciechomską i Walentym Miklaszewskim założył w r. 1909 Tow. Opieki nad Więźniami «Patronat»; został jego sekretarzem, a w r. 1911 prezesem. Od r. 1910 wchodził w skład zarządu Tow. byłych Wychowanków Cesarskiego Uniw. Jurjewskiego (b. Dorpackiego), kierowanego przez Ignacego Baranowskiego. Należał w tym okresie do masonerii: był członkiem loży «Wyzwolenie», a następnie (do ok. r. 1919) loży «Zmartwychwstanie».
Wobec możliwości wybuchu wojny, wszedł S. w lipcu 1914 do Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego, który wkrótce utworzył Straż Obywatelską mającą utrzymywać porządek w Warszawie. Po wybuchu wojny i powstaniu 1 VIII t.r. Komitetu Obywatelskiego wszedł do jego Sekcji Prawnej, a następnie (po rozwiązaniu Straży Obywatelskiej) do powstałej w październiku jego Sekcji Milicyjnej. M.in. wraz z Emilem Rappaportem doprowadził pod koniec lipca 1915 do powołania sądów obywatelskich, które jednak zostały rozwiązane 10 IX t.r. przez okupacyjne władze niemieckie. Na początku okupacji był od sierpnia 1915 do 31 I 1916 komendantem reaktywowanej Straży Obywatelskiej. Wchodził też w skład działającego w l. 1915–17 samorządu adwokackiego – Delegacji Adwokatury Warszawskiej, w tym od 4 XI 1916 jej Sądu Dyscyplinarnego. W r. 1916 został radnym Warszawy oraz wstąpił do tajnej POW i 22 II t.r. podpisał deklarację działaczy politycznych i społecznych w sprawie niepodległości Polski (tzw. Deklaracja Stu). W powołanej 6 XII Tymczasowej Radzie Stanu był członkiem Rady Dep. Sprawiedliwości i działał w jego komisjach: więziennej (od kwietnia 1917) i kwalifikacyjnej (od maja t.r.). Po uwięzieniu Józefa Piłsudskiego (z 21 na 22 VII) ustąpił 26 VIII z tej funkcji wraz z Tymczasową Radą Stanu; w tym czasie zrezygnował też z praktyki adwokackiej i 1 IX został wiceprezesem Sądu Apelacyjnego w Warszawie.
W urzędującym w Lublinie 7–11 XI 1918 Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego został S. z ramienia Zjednoczenia Stronnictw Demokratycznych ministrem sprawiedliwości; faktycznie jednak, przebywając w Warszawie, funkcji tej nie pełnił. Ministrem sprawiedliwości był następnie w Tymczasowym Rządzie Republiki Polskiej Jędrzeja Moraczewskiego (18 XI 1918 – 16 I 1919), a następnie w rządzie Ignacego Paderewskiego. Zalecił sądom przyspieszone orzecznictwo wobec przestępstw przeciw państwu, współorganizował więziennictwo (m.in. zakazał stosowania wobec więźniów kary karceru bez opinii lekarza), dążył do rozbudowy sądownictwa (m.in. uczestniczył w powołaniu Sądu Najwyższego), przyczynił się też do powołania 3 VI 1919 Komisji Kodyfikacyjnej RP, mającej ujednolicić ustawodawstwo wszystkich dzielnic państwa. W wyborach do Rady Miejskiej Warszawy kandydował z listy Komitetu Demokratycznego Reformy Gospodarki Miejskiej i 23 II t.r. zdobył mandat radnego; pracował w komisji prawniczej Rady Miasta. Wskutek nacisków Związku Sejmowego Ludowo-Narodowego 2 IX odszedł z rządu Paderewskiego.
W październiku 1919 wrócił S. do pracy w Sądzie Apelacyjnym, tym razem jako jego prezes. Do kwietnia 1927 zasiadał w Radzie Miasta, a Sądem Apelacyjnym kierował do stycznia 1928. Dn. 28 XII 1928 objął przewodnictwo zespołu Komisji Środowiskowej Głównej Komisji Odznaczeniowej, wnioskującej o wyróżnienie uczestników manifestacji warszawskich 3 V 1891 i 17 IV 1894. Po wprowadzeniu nowego ustroju sądów powszechnych, ograniczającego niezawisłość sędziowską S., wskazany przez ministra sprawiedliwości Stanisława Cara, został w miejsce Władysława Seydy mianowany 17 I 1929 przez prezydenta Ignacego Mościckiego Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego, a tym samym prezesem Tryb. Stanu. Przewodniczył Trybunałowi rozpatrującemu 26–29 VI 1929 sprawę b. ministra skarbu Gabriela Czechowicza. Wg Kazimierza Świtalskiego proponował uniewinnienie Czechowicza, co przyczyniło się do zawieszenia rozprawy. W r. 1931, w związku z tzw. sprawą brzeską, po dwudziestu pięciu latach odszedł z funkcji prezesa Koła Prawników Polskich. Dn. 9 IV 1932 został prezesem Zarządu Głównego Zrzeszenia Sędziów i Prokuratorów. W r. 1938 odszedł też z Zarządu Głównego «Patronatu».
Po wybuchu drugiej wojny światowej, na polecenie rządu Felicjana Sławoja-Składkowskiego, S. wyjechał 5 IX 1939 do Dubna; po wkroczeniu 17 IX t.r. Armii Czerwonej udał się do Rumunii, gdzie w Slânic-Moldova został wraz z rządem internowany. Zwolniony 25 IX wraz z m.in. Wacławem Makowskim i Bogusławem Miedzińskim, zamieszkał w Bukareszcie. W listopadzie, na zaproszenie prezydenta RP Władysława Raczkiewicza, wyjechał do Paryża i kontynuował pracę Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Wobec krytyki ze strony otoczenia premiera gen. Władysława Sikorskiego, prezydent odwołał go 8 VI 1940. S. pozostał we Francji, utrzymując się z pensji przekazywanej z funduszu Min. Skarbu RP w Londynie. Jesienią 1945 w polskiej ambasadzie w Paryżu zgłosił chęć kontynuacji pracy Pierwszego Prezesa działającego w Łodzi Sądu Najwyższego; po powrocie w r. 1946 do kraju, wobec pełnienia tej funkcji przez Wacława Barcikowskiego, został 14 V t.r. jego zastępcą i był nim do 3 VI 1947. Opublikował artykuł Kartka z dziejów adwokatury warszawskiej (ze wspomnień osobistych) („Państwo i Prawo” R. 3: 1948 z. 2). Zmarł 2 III 1950 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kw. 174, rząd 1, grób 19). Był odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski (1930), Krzyżem Niepodległości, dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (m.in. 1931), Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości oraz brązowym i srebrnym Medalami «Za długoletnią służbę».
W małżeństwie z Marią z Ziembickich miał S. syna Stefana (1898–1947), adwokata, i córkę Jadwigę (1905–2001), inżyniera chemika, profesora i kierownika Katedry Mikrobiologii Technicznej Politechn. Łódz., zamężną z Jerzym Jakubowskim, właśc. Jerzym Muszkatenblitem (1887–1967), działaczem komunistycznym, profesorem Uniw. Łódz. i Akad. Med. w Łodzi.
Bibliografia historii adwokatury polskiej 1901–1918, W. 1968; Hass, Wolnomularze; Kto był kim w Drugiej RP?; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Ministrowie Polski Niepodległej 1918–1945, Szczecin 2001; PSB (Popowski Stanisław Kasper); Pol. bibliogr. prawn. za l. 1944–53; Pol K., Poczet prawników polskich, W. 2000; Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, Wr. 1992; – Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920–1938, W. 1984; tenże, Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, W. 1975; Cisek J., Jędrzejewicz W., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1896–1935, Kr.–Łomianki 2007 IV; Czasopiśmiennictwo ludowe w Królestwie Polskim 1905–1914, Oprac. W. Stankiewicz, W. 1957; Dubicki T., Internowanie płk. Józefa Becka w Rumunii (IX 1939 – VI 1944), Opole 1997 s. 21; Dzięcioł B. i in., Historyczny rozwój Sądu Najwyższego jako naczelnego organu sądowego, „Nowe Prawo” R. 40: 1984 nr 11–12 s. 33; Filipow K., Krzyż i Medal Niepodległości, Białystok 1998; Giełżyński W., Edward Abramowski zwiastun „Solidarności”, Londyn 1986 s. 102; Grodziski S., Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, „Czas. Prawno-Hist.” T. 33: 1981 z. 1 s. 48; Hass L., Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, W. 1984; tenże, Masoneria polska XX wieku. Losy, loże, ludzie, W. 1996; tenże, Wybory warszawskie 1918–1926, W. 1972; Janczewski S., Adwokatura warszawska w dobie walki o niepodległość, „Palestra” R. 16: 1939 nr 1 s. 8, 14, 16; Juryś R., Szafar T., Pitaval polityczny 1918–1939, W. 1971 s. 190; Kaczmarek Z., Marszałkowie Senatu II Rzeczypospolitej, W. 1992; Kiepurska H., Adwokaci warszawscy w okresie rewolucji 1905–1907, „Palestra” 1964 nr 2–4; Kierski K., Sądy polskie w Warszawie. Ich powstanie i działalność, W. 1916; Koszutski S., Walka młodzieży polskiej o wielkie ideały, W. 1928; Krzemiński Z., Kartki z dziejów warszawskiej adwokatury, W. 2008; Łoza S., Ordery i odznaczenia polskie, Lw. 1938; Motas M., Instytucje samopomocy społecznej w Królestwie Polskim w pierwszym roku wojny (sierpień 1914 – połowa września 1915 roku), W. 1967 (mszp. pracy doktorskiej w Inst. Hist. Uniw. Warsz.); tenże, Z dziejów samopomocy w Warszawie podczas I wojny światowej (sierpień 1914 – wrzesień 1915), w: Warszawa popowstaniowa 1864–1918, W. 1969 z. 2 s. 157; Nałęcz D., Sen o władzy. Inteligencja wobec niepodległości, W. 1994; Pietrzak M., Odpowiedzialność konstytucyjna w Polsce, W. 1992; Piotrowski J., Piłsudczycy bez lidera, Tor. 2003; Puchalski Z., Wawrzyński T., Krzyż i medal niepodległości, W. 1994; Rappaport E. S., Sądy obywatelskie w Warszawie (Karta z dziejów przełomu sierpniowego z r. 1915), W. 1915; tenże, Sądy w Warszawie (rok 1915), W. 1916; Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej. Historia i współczesność. Księga jubileuszowa 90-lecia Sądu Najwyższego 1917–2007, W. 2007 s. 157–60, 199; Skrzypiński W., Pierwsi Prezesi Sądu Najwyższego, W. 1988; Suleja W., Próba budowy zrębów polskiej państwowości w okresie istnienia Tymczasowej Rady Stanu, Wr. 1981 s. 106, 110; tenże, Tymczasowa Rada Stanu, W. 1998; Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918–1988, W. 1988; Winnicki Z. J., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917–1919), Wr. 1991 s. 51 (przypisy); Wznowienie sądownictwa państwowego polskiego (pięciolecie 1917–1922), W. 1923; Zbyszewska Z., Ministerstwo polskiej biedy, W. 1983; – Barcikowski W., Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela i Kongres Pokoju w Brukseli, w: Księga wspomnień 1919–1939, W. 1960 s. 21; Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 II; Dziennik czynności Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza 1939–1947, Oprac. J. Piotrowski, Wr. 2004 I; Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, W. 1983; Gorzycka J., Czasy i ludzie, W. 1968 s. 24; Kuratowski K., Notatki do autobiografii, W. 1981 s. 28; Lieberman H., Pamiętniki, W. 1996; Lipiński E., Pamiętniki, W. 1990; Nałkowska Z., Dzienniki, W. 2000 VI cz. 1 s. 247, 250–1; Protokoły posiedzeń Rady Ministrów RP, Kr. 1995 II, 2001 V; Sławoj-Składkowski F., Nie ostatnie słowo oskarżonego, Londyn 1964; Sprawa Gabriela Czechowicza przed Trybunałem Stanu. Wybór dokumentów, Oprac. Z. Landau, B. Skrzeszewska, W. 1961; Sprawozdanie Komitetu Obywatelskiego. Sierpień–grudzień 1914, W. 1915 s. 157; Świtalski K., Diariusz 1919–1935, W. 1992; Warszawa w pamiętnikach pierwszej wojny światowej, Oprac. K. Dunin-Wąsowicz, W. 1971; Wspomnienia o Irenie Kosmowskiej, Oprac. Z. Mazurowa, [b.m.w.] 1974; Ziemięcki B., O Rządzie Lubelskim. Trochę wspomnień, „Kron. Ruchu Rewol. w Polsce” T. 4: 1938 nr 4; – „Gaz. Poranna” 1915 nr 295; „Gaz. Sąd. Warsz.” 1909 nr 49 s. 754, nr 50 s. 766, 1914 nr 13 s. 191–3, nr 14 s. 206–8, nr 15 s. 224–5, nr 16 s. 238–9, nr 22 s. 330–2, 1918 nr 48 s. 478; „Goniec Wieczorny” 1909 nr 561; „Myśl Niepodległa” 1915 nr 326; „Palestra” 1925 z. 11; – Nekrologi: „Życie Warszawy” 1947 nr 49 (dot. syna, Stefana), 1950 nr 64; – AAN: Prezydium Rady Ministrów, sygn. 2–7 (2) s. 5 (nominacja S-ego na ministra sprawiedliwości z 18 XI 1918), Księgi Kapituł Orderowych 1921–37, sygn. 2 (Księga Kawalerów Orderu Odrodzenia Polski. Obywatele Polscy II); Arch. Dok. Mechan. w W.: sygn. I–P–1955/1/, I–P–2560/5/, I–A–1111/4/, I–A–1523/1–2/, I–A–1633/23/, I–A–2618/2/, I–A–2733/2/, I–B–421, I–B–458, I–B–471/2/, I–B–477, I–B–481, I–B–485/1–2/, I–B–491, I–B–498/1–3/, I–B–502, I–B–505, I–B–507/2/, I–K–960 (zespół „Ilustr. Kur. Codz.” Agencja Fot. «Światowid»), sygn. XII–57 (minister sprawiedliwości w rządzie I. Paderewskiego); Arch. USC m. stoł. W.: Akty zgonu S-ego i syna, Stefana; Arch. Zakł. Hist. Ruchu Lud. w W.: sygn. P. 52, P. 53 (Miłguj-Malinowski M., Pamiętniki, W. 1939); B. Narod.: akc. 6797c s. 5 (Osmołowski J., Wspomnienia z lat 1914–1921); Muz. Hist. Pol. Ruchu Lud. w W.: sygn. W–7420 (fot.).
Robert Jastrzębski