Pace del (della Pace, Delpace) Luca (zm. 1609), kupiec krakowski, dostawca towarów na dwór królewski. Pochodził z Florencji, był synem Lorenza i Marii Lenzi, bratem Giulia (zob.), wraz z którym przybył do Krakowa, zapewne krótko przed r. 1566. Od t. r. był P. dostawcą głównie materiałów jedwabnych na dwór królewski. We wrześniu 1570 Zygmunt August polecił staroście krakowskiemu pojmać «braci Łukasza i Juliana z Florencji» za to, iż napożyczawszy od różnych dworzan pieniędzy i złota umknęli z całym majątkiem. Brak jest wiadomości, aby w stosunku do obwinionych wyciągnięto jakieś konsekwencje; nie wiadomo także, czy nakaz ten odnosił się do braci del Pace. Wiadomo natomiast, że osiedlili się oni na stałe w Krakowie, gdzie P. przyjął prawo miejskie w r. 1576.

 

Założył tu firmę handlową trudniącą się przede wszystkim sprzedażą rozmaitych materiałów włoskich, w której zatrudniał licznych Florentyńczyków, m. in. Pier-Marię Ceffini z możnej rodziny toskańskiej, Filippa Talduci oraz – jako wspólnika – znakomitego kupca krakowskiego Antonia Viviani (swego przyszłego zięcia). Spółka prowadziła rozległe interesy na terenie całej Korony i Litwy. Szczególnie ożywione stosunki utrzymywała ze Lwowem, skąd szły rozmaite towary wschodnie, m. in. małmazja. Regularną wymianę handlową utrzymywano nadto z Wiedniem i Krems, a także z miastami włoskimi; sprowadzano stamtąd aksamity, atłasy, brokaty, jedwabie, owoce południowe, a ekspediowano duże ilości wosku, sól oraz miedź. Stałe interesy łączyły firmę P-ego ze spółką wiedeńską Giovanniego Rogazzi i florencką – Antonia Nelli, kontaktowała się ona nadto z Linzem, Wissenburgiem, miastami czeskimi i węgierskimi.

 

Równocześnie P. wraz z bratem i Filippem Talducci prowadzili czas jakiś filię banku Sebastiana Montelupi, ówczesnego potentata finansowego Krakowa. Ich przekazy wekslowe realizowane były w Neapolu i innych miastach Włoch, a także w Norymberdze. W l. 1581–4 brali udział w słynnym procesie kupców krakowskich z sukiennikami, prowadzonym przez adwokata włoskiego Giovanniego Thedaldi. Chodziło o to, by kupcy cudzoziemscy sprzedawali materie zagraniczne postawami, czyli w całości, a nie na łokcie. Długoletni proces zakończony dekretem Stefana Batorego z r. 1586 był właściwie wygraną kupców włoskich, ale oszczędny P. zwlekał z zapłatą honorarium, należnego adwokatowi, z którym on sam teraz wszedł na drogę prawną. P. był w l. 1592–4 dzierżawcą kamienicy zwanej Bańkowską w Rynku Krakowskim, z której płacił czynsz w kwocie 75 zł rocznie dla Biblioteki Kolegium Większego Uniw. Krak. Kamienicę tę pod koniec lat dziewięćdziesiątych zakupił na własność. W r. 1590 nabył dom z ogrodem na ul. Czarnej na Garbarach, a w r. 1602 kolejną kamienicę położoną u zbiegu Rynku z ulicą Grodzką, sąsiadującą zresztą z jego dawniejszą rezydencją. Na tle rozrachunków finansowych doszło między P-m a Vivianim do nieporozumień, zakończonych głośnym procesem w r. 1607. Spółka została rozwiązana, a dla rozstrzygnięcia sprawy wybrano sąd polubowny, w którego skład weszli m. in. szefowie wybitnych firm handlowych, jak: Urbano della Ripa Ubaldini ze Lwowa, Francesco Tellani, Michel Angiolo Leri i Giovanni Pietro Cernezzi. Dn. 17 IV 1608 zapadł wyrok stwierdzający, że Viviani winien jest swemu teściowi sumę 2 950 zł, które zobowiązał się uiścić w dwóch ratach pod karą 10 000 zł.

 

Pierwszą wersję swego testamentu zdeponował P. w ławie miejskiej krakowskiej w r. 1599, po raz drugi (w języku włoskim) z początkiem 1609 r., upoważniając do jego otwarcia najstarszego syna Rafała oraz wuja Carla Lenzi. Mimo sporego majątku ruchomego i nieruchomego nie sporządził szczegółowego rozdziału swych dóbr, przeznaczając cały majątek synom Rafałowi, Mikołajowi i Filipowi oraz córkom. Polecił, by interes handlowy prowadził jego najstarszy syn Rafał przez co najmniej pięć lat wspólnie z dwoma młodszymi braćmi i dlatego dodatkowo legował mu 1 000 zł na trudy i koszty związane z regulacją swoich spraw handlowych. Drobne sumy przeznaczył na kościoły, klasztory i ubogich (najwięcej, bo 50 złp., dla kaplicy bractwa włoskiego w kościele Franciszkanów). P. zmarł w r. 1609, przed 17 III. Zgodnie ze swą ostatnią wolą został pochowany obok swej żony w kościele Mariackim w kaplicy Św. Wawrzyńca, gdzie syn Rafał położył mu płytę nagrobną z czarnego marmuru.

 

Z małżeństwa z Rozyną z Bajerów pozostawił P. trzech synów: Rafała (zob. pod Del Pace), który dał początek szlacheckiej rodzinie Delpacych, Filipa (studenta Uniwersytetu w Bolonii w r. 1601) i Mikołaja, kupca, który po śmierci żony wstąpił w r. 1618 do zakonu kamedułów, przyjmując imię Ambroży, oraz sześć córek: Elżbietę, Annę (żonę Sebastiana Cyrusa), Marię (zamężną 1.v. za Piotrem Franco , 2.v. od r. 1603 za Andrzejem Curtisem, doktorem filozofii i medycyny), Katarzynę (żonę Pabla Franco, brata Piotra), Zuzannę (żonę włoskiego kupca Mario del Chiaro) i Lukrecję (zamężną za wspólnikiem P-ego – Antonim Viviani).

 

 

 

Ciampi S., Bibliografia critica delle … corrispondenze … dell’Italia colla Russia, colla Polonia..., Firenze 1834 I 172, 210; Boniecki; Niesiecki; Katalog zabytków sztuki w Pol., IV Cz. 2 s. 26; – Fournier Ch. L., Les Florentins en Pologne, Lyon 1894 s. 239, 240–2; Hist. B. Jag., I 181; Łoziński W., Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie, Lw. 1890 s. 51; Pieradzka K., Handel Krakowa z Węgrami w XVI w., Kr. 1935 s. 85, 180; Ptaśnik J., Gli Italiani a Cracovia…, Roma 1909 s. 9; tenże, Z dziejów kultury włoskiego Krakowa, „Roczn. Krak.” T. 9: 1906 s. 34, 35, 96, 97; Tomkowicz S., Włoscy kupcy w Krakowie w XVII–XVIII w., „Roczn. Krak.” T. 3: 1900 s. 5, 6; – Cracovia impressorurn XV–XVI w., Monumenta Poloniae Typographica, Lw. 1922 I nr 686; Liber chamorum; Mater. do dziej. piśmiennictwa pol., I; Prawa, przywileje i statuta m. Kr., I; Stanislai Rescii Diarium, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1915 XV; – AGAD: ASK, Rachunki królewskie, t. 245 s. 8v., t. 218 s. 8v., 62v., t. 273 s. 3v., 29; Arch. Państw. w Kr.: Consularia Crac., t. 448 s. 225–227, 695–697, 825, 828, 842–844, t. 449 s. 1, 2, 151, 163, 164, 173, 177, 180–183, 197, 670, t. 450 s. 29, t. 453 s. 213, 344, 348, 611, 644, t. 454 s. 262, t. 456 s. 208, 1341–1342, t. 457 s. 73–76, 79–80, 315, t. 458, s. 204–206, 227, 263–264, 287, 438, 454, 499, 610, 633, 684, 848–851, 820–821, Scabinalia Crac., t. 23 s. 478–485, 487, t. 24 s. 596, 597–599, t. 26 s. 745, t. 27 s. 38, 540, 622, 633–636, 819, t. 30 s. 694, 713–716 Testamen. t. 773 s 161–178, Plenipot., t. 762 s. 845, Rej. cła miejskiego, t. 2115 s. 20, 26v., 54, t. 2116 s. 59, 59v., 76, 84, 85v., 91, 92, 93, 96v., t. 2117 s. 46, 50, 50v., 59, 65, 82, 97v., 233, 244, 254, 260, 273, 460, 481, 492, 494, 496, 497, Schoss, t. 2561 s. 36v., t. 2568 s. 122, t. 2529 s. 113, 114; Arch. Państw. w Kr. Oddz. na Wawelu: Castr. Crac., t. 99 s. 1002, 1003, t. 848 s. 1274–1275, 2093.