Paszkiewicz Ludwik Antoni (1878–1967) lekarz, profesor i kierownik Zakładu Anatomii Patologicznej Uniw. Warsz. i Akademii Medycznej w Warszawie. Ur. 1 VI w Warszawie był synem Ludwika, rewirowego policji, i Emilii z domu Sello. Ukończył w Warszawie w r. 1899 gimnazjum filologiczne. Medycynę studiował w l. 1899–1904 na Cesarskim Uniw. Warsz. Utraciwszy wcześnie ojca zarabiał korepetycjami w latach szkolnych i akademickich; przez dwa ostatnie lata studiów otrzymywał stypendium im. Koczorowskiego od Tow. Lekarskiego Warszawskiego. Od r. 1901 pracował na oddziale wewnętrznym Szpitala Przemienienia Pańskiego u Edwarda Zielińskiego, w l. 1904–13 w charakterze asystenta wolontariusza. Od r. 1904 do r. 1951 prowadził praktykę lekarską. Jednocześnie uzupełniał wykształcenie w zakresie pediatrii, chirurgii i interny w różnych szpitalach warszawskich. W l. 1907–8 dzięki prywatnemu stypendium przebywał w Berlinie, gdzie pracował w Zakładzie Anatomii Patologicznej Szpitala Miejskiego Moabit pod kierunkiem M. Westenhoeffera, słuchał wykładów F. Krausego (interna), B. Bendixa (pediatria), G. T. Ziehena (neurologia) i uczęszczał na kursy dla lekarzy prowadzone przez L. Picka (histopatologia), F. M. Fickera (bakteriologia) i M. Klopstocka (chemia lekarska).
Po powrocie do Warszawy P. został bezpłatnym lekarzem i prosektorem Szpitala Przemienienia Pańskiego oraz w l. 1908–11 pracował wieczorami jako kierownik pracowni chemiczno-bakteriologicznej Zakładu Leczniczego dla Dzieci im. Jana Bączkiewicza. W r. 1908 został mianowany płatnym «lekarzem do sekcji zwłok», w r. 1913 nadetatowym ordynatorem pełniącym urząd prosektora oraz kierownika pracowni anatomo-patologicznej i bakteriologiczno-chemiczej Szpitala Przemienienia Pańskiego. Pracownię urządził własnym kosztem i początkowo utrzymywał. W l. 1915–17 prowadził też w tym Szpitalu oddział chroników. W r. 1908 uczęszczał na kursy bakteriologii klinicznej i metodyki badań sanitarnych Stanisława Serkowskiego. Jako jeden z nielicznych wówczas w Warszawie anatomopatologów zajmował się patomorfologią wieku dziecięcego i w l. 1913–15 przeprowadzał sekcje zwłok w Szpitalu im. Karola i Marii dla Dzieci. W l. 1913 i 1916 prowadził kursy histopatologiczne dla członków Tow. Lekarskiego Warszawskiego w pracowni Towarzystwa, którą zarządzał w l. 1913–20. W r. 1915 wygłosił w Tow. Przyjaciół Pragi wiele popularnych wykładów publicznych o chorobach zakaźnych i walce z nimi. Trzy lata kierował w Szpitalu Przemienienia Pańskiego stacją szczepień ochronnych przeciw ospie, w l. 1915–17 opiekował się Ambulatorium Miejskim dla Dzieci na Pradze. Podczas pierwszej wojny światowej prowadził szpitale chorób zakaźnych: zastępował kierownika Szpitala dla Zakaźnie Chorych przy ul. Brzeskiej 12, zarządzał oddziałem Szpitala Przemienienia Pańskiego dla chorych na cholerę, w l. 1917–18 kierował Miejskim Domem Izolacyjnym i był lekarzem służby zdrowia Magistratu m. st. Warszawy. W r. 1917 wykładał diagnostykę anatomiczno-patologiczną, technikę sekcji zwłok i medycynę sądową na kursie dla lekarzy powiatowych, w l. 1917–18 egzaminował dentystów z patologii ogólnej, w r. 1919 był członkiem Państwowych Komisji Egzaminacyjnych dla felczerów i lekarzy z dyplomami zagranicznymi. Był też od r. 1917 członkiem Rady Lekarskiej przy ministrze zdrowia publicznego (do r. 1923).
Dn. 1 I 1919 P. został adiunktem-prosektorem Zakładu Anatomii Patologicznej Uniw. Warsz. u Józefa Hornowskiego. W dn. 1 IX 1919 zrezygnował z ordynatury w Szpitalu Przemienienia, w r. 1920 pracował jako lekarz szpitala wojskowego. Doktoryzował się 16 XI 1921 na Wydziale Lekarskim Uniw. Warsz. na podstawie rozprawy Mesodermoma malignum peritonei („Prace z Zakł. Anatomii Patologicznej Uniw. Warsz.” 1921). W r. 1923 habilitował się na Uniw. Warsz. na podstawie pracy Badania nad zachowaniem się gruczołów wydzielania wewnętrznego w przypadkach otyłości (tamże 1923). Po śmierci Hornowskiego, mianowany w r. 1923 zastępcą profesora, a w r. 1924 profesorem zwycz. anatomii patologicznej Uniw. Warsz., pozostał na tym stanowisku do r. 1962. Reprezentował Wydział Lekarski w Senacie Akademickim w r. 1930/1, pełnił w r. 1931/2 funkcję dziekana tegoż Wydziału. Był też w l. 1923–37 profesorem patologii w Państwowym Instytucie Dentystycznym. Należał do wielu towarzystw naukowych, m. in. do Tow. Lekarskiego Warszawskiego (od r. 1911), którego był wiceprezesem (1929–31) i prezesem (1933–5), do Société Internationale de Pathologie Géographique, gdzie przewodniczył polskiemu Komitetowi (1928–30), Międzynarodowego Komitetu do Zwalczania Raka (1929–39), Tow. Instytutu Radowego im. M. Skłodowskiej-Curie (od r. 1930), którego był prezesem w l. 1931–8, Sekcji do Zwalczania Raka Naczelnej Rady Zdrowia, Rady Polskiego Tow. do Walki z Rakiem. W r. 1937 został członkiem Tow. Naukowego Warszawskiego. Wchodził do zarządu Fundacji im. Jakuba Potockiego w l. 1935–6 (oraz po wojnie w l. 1945–8). Podczas okupacji brał udział w tajnym nauczaniu medycyny. Po upadku powstania wywieziono go z rodziną do Pilawy, ale już 3 III 1945 jako jeden z pierwszych stawił się do pracy na Wydziale Lekarskim Uniw. Warsz.; zajął się w l. 1945–8 odbudową Anatomicum. W r. 1950, mianowany krajowym specjalistą w zakresie anatomii patologicznej, przyczynił się do stworzenia wielu nowych pracowni histopatologicznych w szpitalach. W l. 1954–5 zorganizował Zakład Patomorfologii PAN (późniejszy Zakład Patologii Doświadczalnej PAN) i kierował nim do r. 1962; był potem przewodniczącym Rady Naukowej Zakładu.
W okresie powojennym P. był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (korespondentem od r. 1945, czynnym od r. 1948), członkiem zamiejscowym Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk (od r. 1947). Wchodził do komisji organizacyjnej Polskiej Akademii Nauk (PAN) (1951), członkiem rzeczywistym PAN został w r. 1952. Był członkiem Komisji Kwalifikacyjnej PAN dla samodzielnych pracowników nauki (1953–6), przewodniczącym Komitetu Nauk Medycznych PAN (1953–7), członkiem Prezydium PAN i Sekretariatu Naukowego Wydziału II PAN (1954–7), członkiem kolegium sekretariatu Wydziału VI PAN. Brał udział w pracach Komitetu Nagród Państwowych. Był m. in. członkiem Komisji Anatomopatologicznej (1951) i przewodniczącym Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia (1951–3), członkiem Prezydium Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki (1955–6), prezesem zarządu Polskiego Tow. Lekarskiego, Anatomicznego i Przeciwrakowego (1948–51). Należał do założycieli Polskiego Tow. Anatomopatologicznego w r. 1958, został jego pierwszym prezesem i członkiem honorowym. Miał też członkostwo honorowe kilku towarzystw lekarskich w Polsce i Czechosłowackiego Tow. Lekarskiego im. Purkynego (od r. 1958). Wchodził do komitetów redakcyjnych wielu czasopism lekarskich, był współzałożycielem i redaktorem naczelnym „Polskiego Tygodnika Lekarskiego” (1946–54). Uczestniczył w krajowych i zagranicznych zjazdach lekarskich.
P. stworzył silną szkołę naukową (Witold Brzosko, Stefania Chodkowska, Karol Chodkowski, Wilhelm Czarnocki, Janina Dąbrowska, Janusz Groniowski, Maria Kobuszewska-Faryna, Stefan Kruś, Józef Laskowski, Zdzisław Lewicki, Witold Niepołomski, Adam Nowosławski, Aleksander Pruszczyński, Zygmunt Ruszczewski, Regina Walentynowicz-Stańczyk), patronował 347 pracom z anatomii patologicznej, własnych miał ok. 40. Dotyczyły one anatomii patologicznej, patologii gruczołów wydzielania wewnętrznego, onkologii, serodiagnostyki, organizacji nauki i biografistyki. Do ważniejszych należą: Das Verhalten der Nieren bei perniciösen Anämie („Virchows Archiv für pathologische Anatomie und Physiologie und für klinische Medizin” 1908), W sprawie doświadczalnego wywoływania nowotworów przez drażnienie smołą pogazową (pix lithanthracis) („Gaz. Lek.” 1922), Technika sekcji zwłok (W. 1923, 1953) – pierwszy tego rodzaju polski podręcznik, Powstawanie i rozwój gruźlicy płuc ze stanowiska anatomopatologicznego (W. 1932) i wielokrotnie wznawiany podręcznik Anatomia patologiczna ogólna i szczegółowa (5 wydań w l. 1947–53), łączący internę z anatomią patologiczną i bardzo ściśle wiążący ogólne dane o zjawiskach patologicznych uchwytnych dla morfologa ze szczegółowymi obrazami zmian chorobowych w narządach. Przygotowywał również do druku podręcznik diagnostyki szczegółowej anatomopatologicznej, który spłonął w r. 1939 wraz z całym dobytkiem P-a. Fragment wspomnień P-a pt. Wczoraj i dziś zamieściło «Archiwum Historii Medycyny» (1972). Zmarł P. 12 VII 1967 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony m. in. Krzyżem Oficerskim (1925) i Komandorskim (1951) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I kl. (1953). W uznaniu położonych przez P-a zasług jego imieniem nazwano salę Audytorium Anatomicum Maximum i wmurowano tablicę poświęconą P-owi. W małżeństwie (od r. 1916) z Anną Petronelą z Kuczyńskich P. miał córkę Marię, zamężną Chajęcką (ur. 1917), docenta pediatrii, i syna Ludwika (1919–1943), studenta Politechniki Warszawskiej.
W. Enc. Powsz. (PWN); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAN; – Beskid M., Ludwik Paszkiewicz (1878–1967), „Folia Histochemica et Cytochemica” T. 6: 1968 nr 1 s. 3–4 (fot.); Czaplicka E., Nauczyciel, „Służba Zdrowia” 1966 nr 29 s. 3 (fot.); Dzieje uczelni medycznych w Warszawie, W. 1968 s. 202; Groniowski J., Ludwik Paszkiewicz, „Nauka Pol.” R. 8: 1960 nr 2 s. 121–8 (fot.); Kobuszewska-Faryna M., Prof. dr n. med. Ludwik Paszkiewicz (1878–1967), „Pol. Tyg. Lek.” R. 23: 1968 nr 3 s. 81–4 (fot., spis prac); Kobuszewska-Faryna M., Lewicki Z., Profesor Ludwik Paszkiewicz, „Służba Zdrowia” 1973 nr 28 s. 4 (fot.); Konopka S., Profesor Ludwik Paszkiewicz – pierwszy redaktor „Polskiego Tygodnika Lekarskiego”, „Pol. Tyg. Lek.” R. 23: 1968 nr 3 s. 84–6; Kowalenko W., Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich. Uniwersytet Poznański 1940–1945, P. 1961 s. 61, 217; Laskowski J., Ludwik Paszkiewicz (1878–1967), „Nauka Pol.” R. 16: 1968 nr 1 s. 155–9; Manteuffel, Uniw. Warsz. 1915/16–1934/35, s. 148; Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego 1938/45, W. 1954 s. 10, 125–6 (spis prac); – Uniwersytet Ziem Zachodnich i tajne kursy uniwersyteckie 1939–1945, P. 1972; – „Kur. Pol.” 1967 nr 164; „Nowotwory” T. 27: 1967 nr 4 (fot.), 1977 nr 3 s. 256, 259; „Patologia Pol.” 1965 nr 2 (fot.), 1968 nr 1 (fot.), 1972 nr 4 s. 441–2 (fot.); „Problemy” 1967 nr 9; „Służba Zdrowia” 1950 nr 23 (fot.), 1951 nr 13 (fot.), 1965 nr 26, 1967 nr 29, 30, 1974 nr 20; „Stolica” 1967 nr 32; „The Review of the Polish Academy of Sciences” T. 5: 1960 nr 1 s. 73–4, (toż w wersji rosyjskiej: „Žurnal Pol’skoj Akademii Nauk”); „Tryb. Ludu” 1967 nr 193; „Tyg. Powsz.” 1967 nr 44; „Życie Warsz.” 1967 nr 165–8, 1977 nr 124; – Gł. B. Lek. w W.: Akta Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej T. 150/16583 (autobiogr. i spis prac, fot.); Informacje córki Marii Chajęckiej i dokumenty w jej posiadaniu oraz informacje Janiny Dąbrowskiej i Marii Kobuszewskiej-Faryny.
Teresa Ostrowska