Skoczylas Ludwik Franciszek (1881–1961), pedagog, krytyk literacki i teatralny, publicysta, działacz oświatowy. Ur. 20 VI w Wieliczce, był synem Franciszka, sztygara w kopalni soli, i Józefy z Widomskich, starszym bratem Władysława (zob.).
W Bochni S. ukończył szkołę ludową i gimnazjum, w r. 1899 zdał egzamin dojrzałości. W t. r. zaczął studiować polonistykę i filologię klasyczną na Wydz. Filozoficznym UJ w Krakowie, utrzymywał się początkowo z prac dorywczych, później był zatrudniony jako korektor w „Głosie Narodu” i w tym piśmie zadebiutował w r. 1900 opowiadaniem pt. Alleluja (nr 87); w l. 1901–3, przerwawszy studia, odbywał u jezuitów w Starej Wsi nowicjat, który jednakże opuścił i powrócił do Krakowa. Wstąpił do organizacji «Eleusis» i kontynuował studia; ukończył je w r. 1905. W tym okresie został też członkiem Związku Młodzieży Polskiej «ZET», a od r. 1905 należał do czołowych działaczy Narodowego Związku Robotniczego; był w r. 1908 jednym z założycieli Polskiego Związku Wojskowego.
W r. szk. 1905/6 rozpoczął S. pracę pedagogiczną: jako zastępca nauczyciela uczył języka polskiego, łacińskiego i greckiego w gimnazjum w Jaśle (pod jego opieką zawiązało się tu uczniowskie koło stowarzyszenia elsów), w l. 1906/7–1908/9 w gimnazjum w Bochni, w r. 1909/10 jako rzeczywisty nauczyciel (egzamin nauczycielski zdał w r. 1908) – w I Gimnazjum w Tarnowie, a od r. 1910/11 (później jako profesor) w lwowskim Gimnazjum im. Franciszka Józefa. Uczył również w szkołach prywatnych. We Lwowie wyrobił sobie opinię wybitnego dydaktyka–polonisty, choć jego artykuły z tej dziedziny Jak objaśniać utwory poetyckie w szkole? („Spraw. Dyrekcji c.k. Lwowskiego Gimnazjum im. Franciszka Józefa za r. szk. 1913), Historia literatury polskiej jako przedmiot nauczania (Lw. 1913), Lektura powieści w szkole średniej („Spraw. Dyrekcji […] Gimnazjum im. Franciszka Józefa za r. szk. 1914”) spotykały się niekiedy z ostrą krytyką. Równocześnie jako działacz Macierzy Szkolnej prowadził kursy literatury polskiej, a w l. 1911–14 był czynnym członkiem Związku Naukowo-Literackiego we Lwowie. Uprawiał także publicystykę w duchu katolickim, krytykę literacką i teatralną głównie na łamach „Głosu Narodu”, potem „Słowa Polskiego” (pracował w jego redakcji), „Kroniki Powszechnej”, „Szkoły” i in. pism. Oddzielnie ogłosił popularny szkic O Stanisławie Wyspiańskim (Życie i dzieła) (Kr. 1909), autorowi „Wesela” poświęcił też drobniejsze publikacje prasowe. Interesował się kinem, jego wpływem na literaturę, a zwłaszcza ujemnym pod względem moralnym oddziaływaniem na młodzież. W r. 1912 redagował poświęcony zwalczaniu alkoholizmu, związany z Eleuterią miesięcznik „Wyzwolenie”, z którym współpracował od r. 1907. W czasie pierwszej wojny światowej został ewakuowany ze Lwowa do Wiednia, gdzie redagował w r. 1915 „Życie Nowe. Pismo dla młodzieży polskiej”, pisywał do wychodzącej tu prasy polskiej, a dla użytku szkoły opracował „Dziady” A. Mickiewicza (Wiedeń 1915). Po powrocie do Lwowa ogłosił popularne wydanie ustaw Komisji Edukacji Narodowej (Lw. 1917), a w r. 1918 redagował „Szkołę”.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości S. kierował w l. 1919–20 biurem Komitetu Plebiscytowego Spisko-Orawskiego. Opracował statut Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP) przyjęty na Wszechdzielnicowym Zjeździe Literatów Polskich w Warszawie w maju 1920, następnie przez krótki okres pełnił funkcję sekretarza ZZLP. Mieszkał wówczas w Warszawie, był pracownikiem Min. Pracy i Opieki Społecznej i przez jakiś czas sprawozdawcą sejmowym Polskiej Agencji Telegraficznej. Współpracował z kołem Sodalicji Mariańskiej Akademików «Odrodzenie». Powróciwszy do Krakowa, uczył języka polskiego, greckiego, logiki i psychologii w Gimnazjum III im. Króla Jana Sobieskiego (1921/2), a od r. 1922/3 w Gimnazjum św. Jacka. W l. 1923–6 był również lektorem języka i literatury polskiej w Akademii Górniczej. Działał w krakowskim Kole Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych, kierując sekcją gimnazjów (należał do zwolenników chrześcijańsko-narodowego nurtu w tym Kole). W l. 1925–8 był członkiem redakcji dziennika „Rzeczpospolita”, a w l. 1926–8 wizytatorem Polskiej Macierzy Szkolnej w Warszawie. W stolicy uczył również w kilku prywatnych gimnazjach. W l. 1929–30 pracował jako szef biura prasowego w Min. Pracy i Opieki Społecznej, potem znów powrócił do Krakowa, gdzie uczył języka polskiego w prywatnych gimnazjach oraz w Gimnazjum św. Jacka (do r. 1936), a następnie (1936–9) w Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego. W r. 1930 opracował i wygłosił Referat Krakowskiej Sekcji Polonistów w sprawie zmiany programu nauczania języka polskiego w wyższych klasach szkoły średniej (druk. w: „Pamiętnik II Ogólnopolskiego Zjazdu Polonistów w Krakowie …”, Lw. 1931). W r. 1938 wybrano go na przewodniczącego komitetu organizacyjnego Związku Przyjaciół Dzieła Brata Alberta.
S. nadal zamieszczał artykuły publicystyczne, literackie oraz recenzje teatralne w „Głosie Narodu” (do r. 1939), współpracował także z „Maskami”, „Gazetą Literacką”, „Gońcem Krakowskim”, „Ilustrowanym Kurierem Codziennym”, „Przeglądem Powszechnym” i in. pismami, zwłaszcza o charakterze religijnym. Osobno ogłosił broszury: Wyspiański jako poeta państwowości polskiej (Lw. 1918), Kinoteatr, nowy wróg młodzieży (Lw. 1918, o ujemnym wpływie kina na moralność), O wzruszeniu lirycznym (ze studiów do współczesnej literatury polskiej) (Kr. 1922), Ojczyzny i wiary obrońca Henryk Sienkiewicz (W. 1927), Polska w kulturze współczesnej. Do użytku szkół powszechnych i średnich (Miejsce Piastowe 1934). Dwudziestopięciolecie zgonu poety uczcił popularną monografią Stanisław Wyspiański (Kr. 1932). Z punktu widzenia moralności katolickiej przedstawił Szkołę polską na rozdrożu (W. 1936), a aktualność poglądów autora „Kazań sejmowych” starał się okazać w szkicu Szlakiem Piotra Skargi (Kr. 1936).
W czasie drugiej wojny światowej, oficjalnie ucząc w krakowskiej Szkole Handlowej, S. brał udział w tajnym nauczaniu i w związku z tym był przesłuchiwany przez Gestapo. Z początkiem r. 1944 został kierownikiem literackim jawnego Krakowskiego Teatru Powszechnego, za co w czerwcu t.r. został skazany przez Komisję Sądzącą Kierownictwa Walki Podziemnej Okręgu Krakowskiego na karę infamii. Od r. 1945 do przejścia na emeryturę w r. 1948 wykładał historię kultury polskiej w krakowskiej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, lektorem tegoż przedmiotu był później (1958/9) na Politechn. Krak. W r. 1947 wydał przeróbkę dawnej (z r. 1932) monografii Stanisław Wyspiański. Życie i twórczość (Kr.). Pisywał też w tym czasie do pism religijnych, m. in. do „Ateneum Kapłańskiego”. S. zmarł 22 III 1961 w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
S. był żonaty z Ireną z domu Kowalczyk, miał z nią córkę i syna.
Nowy Korbut (Słownik Pisarzy), III; Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 r., Wr. 1995–6 II–IV; Akademia Górnicza w Krakowie: 1923/4–1925/6, Kr. 1924–5; Chrobaczyński J., Nauczyciele w okupowanym Krakowie 1939–1945, Kr. 1989 s. 265; Kopia H., Spis nauczycieli szkół średnich w Galicji…, Lw. 1909; Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicji i Bukowiny 1914–15. Cz. 1: Lwów, Wiedeń 1915; Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Bielak A., W dawnym gimnazjum, Kr. 1987; Giżycki M., Walka o film artystyczny w międzywojennej Polsce, W. 1989; Historia filmu polskiego, W. 1966 I; Jakubowska U., Prasa Narodowej Demokracji w dobie zaborów, W. 1988; Łuczyńska B., Koło krakowskie TNSW na tle prac Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych: 1884–1939, Kr. 1991; Możdżeń S. J., Reformy szkoły średniej w Galicji w latach 1884–1914, Kielce 1989; Stanisław Pigoń. Człowiek i dzieło, Kr. 1972; Turowski K., „Odrodzenie”, W. 1987; – Kozikowski E., Pamiętnik Związku Zawodowego Literatów Polskich w Warszawie 1920–1930, W. 1931; Kudliński T., Młodości mej stolica, Wyd. 2, Kr. 1984; Łempicki S., Wspomnienia ossolińskie, Wr. 1948 s. 138; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Bochni za r. szk. 1899, Kr. 1899; toż za r. szk. 1907–9, Kr. 1907–9; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Jaśle za r. szk. 1905/6, Jasło 1906; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum I w Tarnowie za r. szk. 1909/10, Tarnów 1910; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Lwowskiego Gimnazjum im. Franciszka Józefa za r. szk. 1911 i n., Lw. 1911 i n.; Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie za rok szk. 1937/8–1938/9, Kr. 1938–9; Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum III im. Króla Stefana Batorego we Lwowie za r. szk. 1927/8…, Lw. 1928; Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazjum św. Jacka w Krakowie za r. szk. 1922/3–1936/7, Kr. 1923–37; (tp), Stary Teatr wznawia swą działalność , „Goniec Krak.” 1944 nr 30; ZET w walce o niepodległość i budowę państwa, W. 1996; – „Głos Brata Alberta” 1938 nr 6 (fot.); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara); – Mater. Red. PSB: Życiorys S-a oparty na informacjach Ireny Skoczylasowej.
Rościsław Skręt